dat hy haar liefgehad het. Was Janie dus maar net die beskikbare een om ’n ledige tydjie tydens ’n laaste stuk vakansie te verdryf?
Katrien bêre die koevert weg en wonder waarom sy dit weer moes lees, waarom sy dit hoegenaamd bewaar. Is dit omdat sy vanaand by Gileam gaan eet en omdat sy verwag dat hy haar in ’n hoek sal dryf? Wou sy haar opnuut probeer oortuig dat Kirsten voete van klei gehad het? En haar by die hernude besef hiervan in ’n verbintenis met die sterke Gileam begewe?
Met tam hande pak sy die middagskof aan. Die stuk breiwerk word ongemaklik swaar om op te lig. Daar is origens nie genoeg te doen in die winkel om haar van ledigheid en frustrasie te vrywaar nie. Die nuwe winkelkompleks, soos Gileam dit sien, sal tog iets dinamies wees, iets wat bruis en stimuleer. Met hom wat die meeste van die laste dra, terwyl sy maar net besig kan wees met die opbou, die skeppende deel. ’n Toekoms, vas en geborge. Een van die vroue van Isaacsdam kan sy word, wat laggend in ’n bakkie klim met ’n kleintjie op die skoot, wat ’n groot ontbyt op tafel sit en ingelegde vrugte op die skou, wat heerlik lag voor die agterdeur en soms, net soms, met bepeinsing in die wintervuur staar.
Sy is vanmiddag ingedagte. Elke keer moet die Levink-seun haar aandag vra met ’n “tánie” dit en ’n “tánie” dat. Hy is o, so stadig, nes haar eie pa, maar dra tog alte gedienstig die inkope aan na die voertuie wat buite onder die akkerboom ingetrek staan.
Die mense van Isaacsdam gesels hier in die winkel nou oor ’n kokende nuwe onderwerp: die uitbreiding wes van die dorp. Bergman het met ’n groot genoeg fanfare hier saam met die wind aangedruis gekom sodat almal van hom sal weet. En nou, dink Katrien met ’n stil glimlag, het hy skielik ondergeduik. Iets moes gebeur het, nou of lankal, wat hom so onseker gemaak het. Want oortollige selfversekering dui meestal op onsekerheid.
Skynbaar iets met sy familie, soveel het hy te kenne gegee. Gesê sy toekoms kan geruïneer word, gepraat van herkoms wat kan uitlek. Sy weet ook nie wat sy woorde presies was nie. Hy het gesê dat hy dalk te veilig gevoel het in die vreemdheid teenoor haar, en dat hy toe iets gesê het wat hy nie moes nie.
Sy wens sy kon hom gerusstel, vir hom sê dat sy nie sy onheil beoog nie. As Gileam ’n stryd met hom aan die gang het, is dit tog steeds nie iets wat sy persoon aantas nie. Nou ja, sy het vir hom ten slotte gesê dat elke mens maar sy pynlike geheimpies het, en so is dit. Sy sal haar nie met hom bemoei nie. Tog voer sy in haar gedagtes gedurig gesprekke met hom, is sy glad nie onbewus van sy teenwoordigheid hier op Isaacsdam nie. Iewers in haar agterkop bly sy knaend weet dat hy hier naby rond is, en dit laat haar nie onbewoë nie.
Dis soos wanneer sy as kind geweet het dat haar ouers die Kersgeskenke reeds gekoop het en dit iewers in die huis weggesteek hou. Aangesien jy die huis van hoek tot kant ken, weet jy eintlik waar dit is, en by geleentheid sien jy ’n veelkleurige punt van die geskenkpapier wys – maar jy hou jou dom en wag op die openbaring.
So, min of meer, voel sy oor die teenwoordigheid van Jonathan Bergman, die man wat sy in sekere sin kwalik ken, maar wat in ’n ander sin meer van hom laat ken het as waarvoor enigeen van hulle twee ryp was.
Martiens Levink willig in om die aand by haar pa te bly. ’n Pak toffies, puur verniet, is meer as wat hy ooit ontvang het vir so min inspanning. Op skool was dit ’n ander storie, worstel en sweet met ’n spul strafwerk as beloning. Maar hy bly graag by oom Tippie.
Katrien huiwer oor wat om aan te trek. Met Kirsten sou daar geen vraag eers wees nie. Vir hom sou sy steeds weet wat om aan te trek, jonk en ontspanne om by hom te pas. Maar vanaand liewer iets meer konserwatief. Asof sy bang is om die balans na een of ander kant toe te laat oorhel. Sy kies ’n sober romp en ’n bloese wat die toets van die tyd deurstaan het. Almal op Isaacsdam ken dit, niemand sal kan sê dat sy haar vir Gileam fyn uitvat nie.
Bril. Sy wil nugter en prakties lyk. Miskien ook ter wille van die twee kinders in hulle vroeë tienerjare. Sy wil nie na een of ander kant toe ’n vals beeld by hulle skep nie. ’n Oordrewe moederlike tipe is sy nie, maar ook geen vlinder of fortuinsoekster nie. Sy begeer dat hulle haar sal aanvaar soos sy is.
Die twee kinders aard, helaas, nie een juis na Gileam nie, maar eerder na hulle stil, sku moeder. Tog is hulle nie sonder talente nie. Tala het ’n goeie singstem, hoewel nog ongevorm. Lourens begelei haar soms met die kitaar as sy op dorpsbyeenkomste sing. Eenvoudige liedjies wat die toets van die tyd deurstaan het. Hoewel sy geen sterk verhoogpersoonlikheid het nie, is daar tog ’n vreemde patos in die stemmetjie wat nie altyd die hoogste noot bereik nie, maar nogtans ontroer.
Sy sal maar vanaand probeer om die twee kinders te laat optree. Dis nogal goed as mens ’n situasie van afsondering wil vermy.
Om te dink dat sy, Katrien Tosen, nou ’n vriendskap het met ’n wewenaar en pa van twee. Iets waarin Kirsten hom sou verkneukel. Hy kon van alles ’n grap maak; maar pittig, nooit verspot nie.
Soms is dit vir haar of Kirsten net hier langs haar sit, sy stem plaend in haar oor. Sy het hom omtrent veertien maande geken, waarvan hulle die laaste sowat vyf maande in ’n verhouding was. Dat hy weg is, is nog so onwerklik. As daar nog ’n begrafnis was. Maar niks. Nie eers ’n roudiens nie, omdat sy ouers aanvanklik nog wou bly glo dat hy leef. Sy het ook nooit enige van sy mense ontmoet nie. Alles en nog meer het vir hulle heerlik in die toekoms gelê.
Toe Gileam om sewe-uur aanklop, is dit om deur ’n verwese, afgetrokke meisie in ’n roomkleur bloese by die deur ontmoet te word.
8
“Kyk,” sê Koos Coetzee tussen wolkies pyprook deur, “daardie tye was dit anders. Elkeen kon maak soveel hy wil. Toe kom die wet daarteen uit en die liksense. Hulle kon nie anderster as om vir my ’n liksens te gee nie, sien, want g’n mens sou my affêre kon afbreek nie, so goed het ek hom gemaak. Dis net daai neef van die tante, die Janmaans wat ons jou van gesê het …” Die laaste woorde het beslis ’n verskuilde betekenis.
“Hy kon so tye lank by ons kom kuier. Lê, eintlik. As jong man al, nog voor hy getroud is. Hy het ’n besondere hand vir die ambag gehad. Maar hierdie vroutjie van my was kwaai. En toe Janmaans aanhou om te wil skelm verkoop, het Malie die vuurwater laat leegloop, sien. ’n Hele oes se stooksel. Janmaans word so kwaad dat hy my ketel met die skroefhamer toetakel.”
“Nou toe nou, oom,” sê Jonathan. Hy kyk nie op nie, want Koos se blik raak by die dag vorsender. Hierdie vertellery is nie om dowe neute nie; dis by wyse van uitlokking. Die ontledende blik aan ontbyttafel die eerste oggend toe Malie die foto’s gewys het, was alte sprekend.
Jonathan is verlig toe Malie tussendeur begin seur, want ’n mens kan haar vertelstem nie juis anders noem nie. “Ek was vanmiddag by Katrientjie in die winkel,” sê sy. “Sy gaan vanaand by Gieljam eet. Ek het gehoor toe Gieljam se dogter haar bel om te vra of sy ’n sekere iets eet, ek weet nie wat nie.”
“Seker kaviejaar,” meen Koos Coetzee met sy heggeheg-laggie.
“Ag, Koos, wag nou eers met jou grappe la’k julle klaar vertel. Katrientjie sê met die landboukonferensie het sy nog heelwat ekstra klandisie gehad, maar nou is die winkel weer so leeg soos môre heeldag.”
Dit laat Jonathan weer van die hotel onthou. Teen hierdie tyd moet hulle vir hom plek hê, veral as hy baie deemoedig en beleef is. Maar kan dit waar wees dat Koos hulle gaan afpraat het? Ewe ongeërg noem hy dit. “Ek moet dan weer by die hotel gaan hoor of daar nie nou plek is nie.”
“Vir wat?” vra Malie.
“Ja, vir wat?” plaas Koos die stempel voor Jonathan nog ’n woord kan uitkry. “Jy hoef nie bang te wees dat jy op ons nekke lê nie. Om die waarheid te sê, ek het met Jaap
