podajemy w tłumaczeniu autorki, chyba że wskazano inaczej.
2
Jak zwraca uwagę Alistair D. Swale, tłumaczenie jako „restauracja” japońskiego terminu „ishin”, składającego się z dwóch znaków – „kontynuacja” i „odnowa”, nie oddaje dokładnego znaczenia japońskiego terminu (Swale 2009: 1). W Polsce Ewa Pałasz-Rutkowska i Katarzyna Starecka zaproponowały termin „Odnowa Meiji”, biorąc pod uwagę znaczenie japońskiego terminu (Pałasz-Rutkowska i Starecka 2004: 33).
3
Na przykład w tomie pod redakcją Mariusa B. Jansena i Gilberta Rozmana (Jansen i in.: 1986).
4
Janos Kornai przytacza opinię Schumpetera, zawartą w pracy „Capitalism, Socialism, and Democracy” (1942), że wszelka analiza oparta na paradygmacie systemu (i w związku z tym zmiany systemowej) powinna być interdyscyplinarną syntezą nauk zajmujących się społeczeństwem, przede wszystkim ekonomii, socjologii, politologii i historii (zob. Kornai w: Schelkle i in.: 116).
5
Na przykład Nisbet określa XIX-wieczną wiarę w postęp jako przekonanie, że ludzkość stopniowo przechodzi na coraz wyższe poziomy cywilizacyjne (Nisbet 1980: 10).
6
Dosłownie „kraj w wojnie”.
7
W historii Japonii występują trzy okresy władzy sprawowanej przez
8
9
Ikegami nazywa ten okres „neofeudalizmem” w kontekście systemu władzy, natomiast cały ten okres historii Japonii nazywa, zgodnie z anglosaską terminologią, Japonią wczesnej nowoczesności (Ikegami 1995: 177 i n.).
10
Szczególnie dotyczy to miast należących do szogunatu: Edo, Osaki, Kioto i Nagasaki.
11
Na przykład definicje stwierdzające, że podstawową funkcją państwa jest utrzymywanie porządku społecznego (Wilson i Kolb 1949: 516–17).
12
Roberts uważa, że reformy administracyjne dokonane przez władze Meiji miały przede wszystkim na celu budowanie świadomości narodowej, czyli stworzenie państwa narodowego ze zbioru księstw (Roberts 2002: 6–7).
13
Szogunat Tokugawa posiadał w rezultacie około jednej czwartej ziemi objętej podatkiem ryżowym, co uczyniło ród Tokugawa najbogatszym rodem (Ikegami 1995: 152).
14
Na przykład mężczyźni pochodzący z chłopskich rodzin, którzy zasłużyli się na polu walki, mogli w nagrodę zostać włączeni do stanu samurajskiego (Ikegami 2005: 129).
15
Dosłownie „pełen brudu”. Pochodzenie
16
Tak zwani
17
W ten sposób rozerwana została więź między rycerstwem a ziemią, czyniąc z samurajów grupę będącą zaczątkiem klasy pracowników najemnych.
18
Obecnie prefektury Ishikawa i Toyama.
19
Zob. rozporządzenia wydawane u schyłku szogunatu w księstwie Mito, opisane w: Yamakawa, 1992.
20
Był to egzotyczny ubiór, wzorowany na portugalskich pelerynach, wykonany z zagranicznej wełny.
21
Chodzi tutaj o ubieranie się w stylu
22
Zob. na przykład Ikegami 2005 oraz Nishiyama 1997.
23
Autor tego kompendium, zatytułowanego
24
Nazwa
25
Zob. Smith 1988.
26
W XVII wieku filozoficzny nurt
27
28
Reprezentował ją Ii Naosuke,
29
Reprezentował ją Tokugawa Nariaki,
30
Tłum. Elżbieta Tabakowska. Wiersz ten, którego jedynie fragment został tu zamieszczony, był opublikowany w czasopiśmie
31
Pierwszy parlament japoński został wybrany przez około 1 % ludności, tak wysoko ustawiona była poprzeczka podatkowa.
32
W roku 1872 tradycyjny ubiór dworski został zmieniony na ubiór w stylu europejskim, a w roku 1873 cesarzowa zaprzestała czernienia zębów, co było starym obyczajem mężatek.
33
Więcej informacji o zmianie kalendarza lunarnego na gregoriański oraz próbie likwidacji tradycyjnych świąt zob. Kostowska-Watanabe 2010: 96–100.
34
Zob. Fuess 2004.
35
Europejskie dania były w Meiji dostosowywane do japońskich gustów – zob. Watanabe 2004.
36
Tak nazywany jest okres od połowy XVI do połowy XIX wieku.
37
Pomiędzy 1868 i 1873 rokiem członkowie nowego rządu pochodzili z bardzo różnych grup statusu: niskiej, średniej i wysokiej rangi samurajowie,
38
Podobny opór wielkiego kapitału napotkała administracja państwowa w latach 1920. przy próbie wprowadzenia legislacji dotyczącej związków zawodowych.
39
Prawo pracy zostało uchwalone w 1911 roku, ale miało zacząć obowiązywać od 1916 roku, a wprowadzenie w życie zakazu nocnej pracy kobiet zostało odsunięte do 1926 roku.
40
Zobacz rozdział 9: „Transformacja Meiji i trauma kulturowa” niniejszego tekstu.
41
Daleką podróż umożliwiał „glejt” od władz lokalnych, a do podróżowania służyły nieliczne szlaki komunikacyjne, na których znajdowały się punkty kontrolne, nadzorujące ruch i sprawdzające podróżnych.
42
Flagi cesarskie to jedna z wymyślonych
