яшел бишеге – Каргалы да минем җанымда әнә шундый матур, кадерле, мәгәр томан белән өртелгән бер образ булып саклана. Ләкин «яшел бишек»тән төшеп, кырыс дөньяга чыгып китүемә бик күп еллар узды шул инде, хәтта сагыну кебек бик табигый хис тә әкренләп сүнде, бетте диярлек. Менә туган авылымның урамыннан хыялым белән генә каранып узган булдым. Билгеле, күп нәрсәне танымадым, күп нәрсә онытылган, шул сәбәпле үткәннәрне искә төшерү белән генә чикләндем. Бабаларым гомер иткән нигез юк, мин туган йорт та юк, балачагымда ялантәпи бәбкә үләнен таптап йөргән яландай иркен ихата үзе дә юк. Алар барысы да хәзер бары тик хәтердә генә, бары тик искә генә төшерергә мөмкин. Сирәк кенә кайткан чакларымда мин йортыбыз урынында буш яткан, чүп баскан җирне күреп, үземнең шушында тууыма ничектер ышана алмыйча китә идем.
Инде хыялда түгел, өнемдә булган эш. 1979 елның җәендә мин, Бөгелмә поезды белән Уфага барышлый, көндез Каргалы турысыннан уздым. Вагон тәрәзәсеннән китмичә карап бара торгач, авылга якынлашуымны тауларыннан белеп алдым. Атакай мәрхүмнең: «Тезелеп кенә киткән кызыл тауларым, өстегездә куян ауладым», – дип җырлаганы ничектер искә төшеп куйды. Әйе, бу ак маңгайлы кызыл таулар мин бәләкәй чакта биек тә, мәһабәт тә кебек иде, ә хәзер вагон тәрәзәсеннән алар ничектер чүгеп тә һәм боекланып та калган шикелле күренделәр. Инде менә Каргалы үзе… Элек ул, ялгышмасам, тимер юлга бик якын иде, ә хәзер шактый ераклашкан, инеш буйлап кына таралып утырган бер авыл. Күрәсең, тимер юлга якын урамнар күчепме, китепме беткәннәр. Үзгәргән, нык үзгәргән… Каргалыкай!.. Поезд кызу узды, кирәгенчә күрергә өлгереп тә булмады. Шулай да, артка каерылып булса да, һаман авылның сирәк йортларын күреп калырга тырышып бардым.
Поезд, авылны үтеп киткәч, ерак та түгел Чәрмәсән разъездында туктады. Вагоннардан сирәк-мирәк кенә кешеләр төште. Мин дә төштем һәм Каргалы юлына чыгып баручы олы гына яшьтәге ике хатынны туктаттым. Исәбем әзрәк сорашып, сөйләштереп алу иде.
– Сез Каргалыданмы, апайлар?
– Ийе, Каргалыдан…
Ләкин алар ашыгалар иде бугай – теләмичәрәк туктадылар. Шуңа күрә мин туп-туры гына сорадым:
– Сезнең Әхмәтҗан картны ишеткәнегез бармы?
– Кайсы Әхмәтҗанны? – диде минем соравыма каршы хатыннарның кечерәк буйлысы.
– Тәлпи Әхмәтҗанны, йорты урталыкта, мәчеткә каршы гына иде.
– Юк, белмибез, ишеткәнебез юк, – диделәр болар.
Хәер, белмәүләре гаҗәп тә түгел – бик күптән үлгән карт. Ләкин инде аның улын белергә тиешләр. (Хатыннарга илле биш-алтмыш яшьләр булыр.)
– Ә соң аның улы Нигъмәтулланы белә идегезме?
– Кайсы Нигъмәтулла тагын?
– Шул ук урталыкта яшәгән Татыра Нигъмәтулланы?
Хатыннар бер-берсенә карадылар, аз гына уйландылар, аннары башларын селектеләр:
– Юк, белмибез. Урталыкта андый Нигъмәтулла тормый.
– Хәзер
