мэлдьэһэн кэбиспит: «Бурдукчай эмээхсин бурдуккун мин сиэбэтэҕим…» – диэн киһилии саҥалаах буолбут. «Дьэ ону тугунан мэктиэлиигин?..» – диэбит Бурдукчай эмээхсин. Татым өйдөөх табысхаан эрэйдээх, эмээхсин тылбын итэҕэйдэ дии санаан үөрэн сэгэс гына түһээт, иһин эриэнин көрдөрөн, дугдуруй да оҕус диэбиттии: «Кырдьык, кырдьык… андаҕайабын даҕаны…» – диэн эбии үөһүгэр киирбит. Бурдукчай эмээхсин куобах тылын истэн: «Дьэ оччотугар андаҕай да эрэ!..» – диэбит. Табысхаан өлүө дуу, быстыа дуу эппит тылын толороругар эрэ тиийбит уонна кылап-халап көрө-көрө, муннун-уоһун сотто-сотто маннык диэн саҥалаах буолбут: «…Бурдукчай эмээхсин бурдуккун уоран сиэбит эбит буоллахпына – эт уоһум силиннин (былыыр-былыр табысхаан уоһа билиҥҥитин курдук сирэҕэһэ суоҕа эбитэ үһү), Бурдукчай эмээхсин бурдуккун уоран сиэбит эбит буоллахпына – кэнэҕэһин, иннибиттэн оҕуурдьут оҕуурдаатын, үрдүбүттэн мас липпэ баттаатын, ойоҕоспуттан ытар өлүү буллун, күндүркэтэр күндү кутуругум быстан түстүн (былыыр-былыр табысхаан саһыл кутуругун курдук уһун, көп кутуруктааҕа эбитэ үһү)…»
Бурдукчай эмээхсин табысхаан элэ-была тылын этэн андаҕайбытын иһин көҥүл ыытан кэбиспит. Куобах албыннаабыта алыһыттан, сымыйалаабыта сатаҕайыттан кыбыстан, кэннин да хайыһан көрбөккө, хара тыатын диэки умса-төннө түһэн сүүрэн онньоҥхолуу турбут. Урут киһиттэн, дьонтон дьаархаммакка, куттаммакка бэйдиэ сүүрэ сылдьыбыт бэйэтэ, кэлин, икки атахтааҕы харахтаатар эрэ, көстүбэтэрбин ханнык диэбиттии ойуур өтөн хаалар үгэстэммит…
Табысхааны былыр дьон «сылгы эмэгэтэ» диэн, билигин ити мэкчиргэни, кыталыгы бултаабаттарын курдук тыыппаттара эбитэ үһү. Онтон куобах ол сымыйа андаҕарын кэнниттэн, аньыыта-харата ситэн-туолан, бултуур үгэстэммиттэр. Инниттэн тутар оҕуурдьутунан – туһах, үрдүттэн баттыыр мас липпэтинэн – сохсо, ойоҕоһуттан ытар өлөр өлүүтүнэн – айа буолбут, онно эбии, били, кылааннаах уһун кутуруга туллан түһэн төрдө эрэ мултуйан хаалбыт, эбиитин уоһа силлибит. Урут табысхаан хайдахтаах да бытарҕан тымныыга тоҥмокко көп кутуругар сууланан нус-хас утуйар бэйэтэ, кутуруга быстыаҕыттан, улахан тымныы түстэр эрэ, үлүйэн өлбөт туһуттан күнүстэри-түүннэри сүүрэ сылдьар, сынньалаҥа суох олохтоммут… Били, Бурдукчай эмээхсин кытаахтаабыта күүһэ бэрдиттэн табысхаан кулгаахтарын төбөтө соролонон хаалбыттар уонна кэлин хара түү үүммүт, онтон ылата куобах кулгаахтарын төбөтө харалаах буолбут…
– Куобах муҥнаах сымыйалаан уоһа силлибит дии, – Кыра Баһылай Баһыычаан диэки көрө-көрө, оттомноохтук, кырдьык-хордьук саҥарар.
– Оннук, сымыйалыыр киһи сымыйалаабыта хаһан эрэ син биир биллэр, – диэн эбээ уолун тылыгар сөбүлэһэ охсор.
Кыра уолаттар ардыгар дьиибэни-дьээбэни оҥорон баран, буруйтан-сэмэттэн куотаары сымыйалаан кубарыталлара ханна барыай, онон бу тыллар, остуоруйа бүтүннүүтэ – сымыйалыыр куһаҕанын уолга үөрэтээри саҥарыллаллара, кэпсэниллэллэрэ чуолкай.
– Дьэ онон оннук тоом, сымыйалыыр диэн отой куһаҕан кэмэлдьи, – диэн Огдооччуйа саҥата эбилик буолар.
Баһыычаан тыаһы
