Alimcan İbrahimov'un Eserlerinde Tatar, Başkurt, ve Kazak Türklerinin Kültürel Değerleri. Çulpan Zaripova Çetin

      Mal Büléşü (Mal Paylaşımı).

      Tatarlarda çocukları mal paylaşımına babalarının vefatından sonra başlar. Bu durum gayet doğaldır. Tatarlarda oğul çocuklar mal paylaşımını henüz babası ölmeden isterlerse, bu edepsizlik ve babaya karşı büyük saygısızlık sayılırdı. Örneğin, eserde Nuri’nin en büyük oğlu Şeyhel daha babası sağken mal isteyince, ihtiyar Nuri oğlunu azarlar ve kendisi ölmeden baba malı paylaşmakla suçlar:

      “Babasından yola para istedi. ‘Malından bana pay ver!’ diye at istedi. Nuri, buna cevap olarak oğluna demediğini bırakmadı, dövercesine azarladı: ‘Baban ölmeden evden pay istiyorsun utanmaz!’ dedi.” 358 ;

      “Kendim sağken tek kuruş vermem. Ben ölünce hakkını alırsın.’ dedi.” 359 ;

      “Peki, bu malları kendisiyle mezara götüremez! Üçten bir kısmı benim! İhtiyar geberdiğinin ikinci gününde kendi payımı keser alırım!’ dedi de eşine yola hazırlanmasını söyledi.” 360

      Eserde mal paylaşımı ihtiyar Şibay’ın vefatından sonra çocukları arasında gerçekleşir. Şeriat kanununa göre, ölenin malı borçları ödendikten ve vasiyeti yerine getirildikten sonra hayatta kalan çocukları arasında paylaşılmalı. Eserde molla, bu maddeyi Şibay’ın çocuklarına şöyle anlatır:

      “Dördüncüsü, kalan malı ölünün varisleri arasında paylaşmak lazım, demiş Kitap.’ 361

      Baba malında oğlan çocukların payı kız çocuklara nazaran daha çok olurdu. Özellikle de babadan kalan bütün toprak, arazi Tatarlarda erkek çocukların hakkıydı. Kız çocukları genelde ahırdaki hayvandan ve harman yerindeki ekinlerden pay alabilirdi. Bu yüzden ağabeylerinin baba borcunu ödemek için ahırdaki hayvanları satacak olmaları eserde Şibay’ın oğulları ve kızlarının birbirlerine girmesine neden olur. Eserde aileden herkes bu durumda kendisine pay çıkarmak için canını dişine takar:

      “Duyar duymaz Sabira’nın evli kızları Minnisa ile Hayırnisa at koşturup yanlarına küçük oğlan çocuklarını oturtup Bikyar’a geldiler. Dağılmaya başlayan maldan kendi paylarını almak için dişlerini beleyip Altınbay ile dalaşmaya hazırlandılar. Fakat iş sadece Altınbay’da bitmiyordu. Zakir de, ortanca ağabeyleri az salak Feshi de bu zengin çayırı ellerinden bırakmak istemediler. Eskisi gibi onu kullanmak için dişleri tırnaklarıyla çabaladılar. Yine biraz buğday satmak, büyük kula inek ile on tane koyunu pazara çıkarmak istediler. Fakat kız kardeşleri buna yanaşmadılar. Toprak, orman, çayır gibi mal varlığı nasılsa erkeklere kalıyordu. Uzakta evli olan Minnisa da, Hayırnisa da onlardan çıkar sağlayamıyordu. Ama şu İsenbike’yi kurtaracağız diye ağabeyleri ne kadar mal satacak oldular! Bu malın içinde kızların da payı kaybolup gidecekti. Bu hususta söz, dalaş, kavga, darılma çok uzun sürdü.” 362

      Anneleri, beraber yaşadığı oğlan çocuklarının tarafını alınca kızı Hayırnisa annesine şöyle der:

      “Sen kendin de burada oturunca oğullarının tarafını alıyorsun. Bizi güpegündüz milletin önünde malsız bırakıyorsun!’ dedi. Köyün muhtarı gelmişti, Hayırnisa yüzünü az çok örterek konuşmaya başladı. Fakat gittikçe kızdı, örtüsünü tamamen açıverdi ve ‘Siz hepiniz ama hepiniz erkekleri savunuyorsunuz!” diye kavga etti.” 363

      Ama kavga sadece oğlan çocuklarıyla kızlar arasında değil, oğlanların arasında da başlar. Baba mirasında en büyük pay büyük oğlana düşerdi. Bu yüzden eserde Şibay’ın büyük oğlu Altınbay, kardeşlerinden daha kârlı çıkar ve bu kavgada kendi hakkını kanunen almaya çalışır:

      “Böyle bir başsızlığı görünce Sabira’nın beyni durdu. Altınbay, onun üvey oğlu idi. Onlar hayatlarınca köpekle kedi gibi kavga dövüş yaşadılar. Otuz beş yıl boyunca birbirlerine demedikleri azar, küfür kalmadı. Ama o utanmazın bugün yaptığına Sabira dayanamadı. Babasının toprağı henüz soğumamış, henüz mal paylaşımı söz konusu değilken o utanmaz kim bilir nereden kümes gibi köhne bir ev bulup babasının arazisi üzerine dikti! Annesine sormak yok, erkek kardeşlerine danışmak yok. Bu nasıl bir iş?” 364

      Bu sorunu kendi aralarında çözemeyince Şibay’ın eşi, oğlan çocukları ve kızları imamı çağırıp miras davasını Kuran’ı Kerim’e göre çözmesini isterler. Daha fazlası, köydeki aksakalları da çağırırlar, onları da kendi kavgalarına dâhil ederler:

      “Kavga iyice büyüdü. Bir taraftan Sabira, diğer taraftan Altınbay ‘Beni çırılçıplak bırakacaklar!’ diye bağırdılar.” 365

      Böylece Şibay’ın çocukları kavgaya girişip birbirlerine küserler, iyice darılırlar. Artık kızları da ne bulurlarsa at arabalarına onu atıp kendi köylerine dönmekten başka çare bulamazlar:

      “Hayırnisa koşulu atının arabasına on dört put karabuğday koydu, arabaya iğdiş edilen bir öküzü bağladı. Babamın hatırası olur diye Şibay’ın eski kabanını aldı da hiç memnun olmadan beddua ederek, rencide olup evine döndü. Büyük kız Minnisa’nın da payı bundan fazla değildi: O, kendisini daha da küçük düşürülmüş hissetti. Bu yüzden her ikisi de eşleri tarafından dövülüp azarlandılar. Güveyler yolda öfkelenip bizi güpegündüz malsız bıraktılar

Скачать книгу