adını alan (– -) işareti dişi, zulmet ve şer alametidir.
Çinlilerde bu ikili tasnif, diğer tasniflerin esasıdır. Hatta, dörtlü tasnif bile Çinlilerde bu iki işaretin ikişer ikişer birleşmesinden husule gelir:
Bu kadroların muhtevaları şunlardır:
1) Güneş, hararet, zekâ, gözler, ilh.
2) Ay, burûdet, ihtiraslar, kulaklar, ilh.
3) Yıldızlar, fecir, şekil, burun, ilh.
4) Seyyareler, gece, insan, teselli, ağız, ilh.
Bu iki işaretin üçer üçer birleşmesinden de sekizli tasnif vücuda gelir:
Muhtevaları:
1) Gök, halis erkek.
2) Buğu, tesâudât, küller.
3) Ateş, hararet, ziya.
4) Yıldırım
5) Rüzgâr.
6) Su.
7) Dağlar.
8) Yer, halis dişi.
Bu iki işaret dörder dörder birleşir. Bu suretle de 64 şekil vücuda gelir. Çinlilerin beş kitabından biri olan “Yi-king” adlı kitap bu 64 şeklin tegayyüründen ibarettir.
Çinlilerde “Yang” ile “Yen”in Müsavi Olmaması: Çinlilerde ikili tasnifin iki haddi olan “Yang” ile “Yen” kıymetçe birbirine müsavi değildirler. Bu sebeple “Yang” olan şeyler “öz, yahşi, uğurlu” oldukları için “âlî”dirler. “Yen” olan şeyler de “yavuz, yaman, uğursuz” oldukları için “sâfil”dirler. Kadının Çin’de hukukça “dun” olmasına, bu tasnifteki vaziyeti de tesir etmiştir.
Türklerde İkili Tasnif: Türk tasnifi Türk ilinin demokrat olduğunu gösterir. İkili tasniften tutunuz on yedili tasnife kadar gördüğümüz tasniflerdeki kadrolar birbirine müsavi idiler. Mesela, dörtlü tasnifte “Gök, Kızıl, Ak, Kara” zümreleri birbirine müsavi idiler. Sekizli tasnif de böyledir.
Zümrelerin bu müsaviliğinden dolayıdır ki; Türk ili, esasen demokrattı. Türk ilinin feodal, aristokratik ve emperyalist olması, sonradan husule gelen marazi bir yeniliktir.
İkili tasnifin iki türlü olduğunu söylemiştik. Birisi Çinlilerin “Yang” ve “Yen” kelimelerine muadil olan “Ak” ve “Kara” tasnifidir.
“Ak” “Kara”dan “âlî” ve Kara, Ak’a nisbetle “sâfil” oldukları için, bu iki sınıf birbirine müsavi değildiler.
Tasniflerin ikincisini de “İç” ve “Dış” tabirleriyle ifade edebiliriz: “İç İl, Dış İl” gibi. Her il’in “kut”u kendisine mahsus olduğu için, yalnız kendi fertleri ona mahremdirler. Başkaları bunu mukaddes yapmakla beraber ona namahremdirler. İşte bu “İç” ve “Dış” kelimeleri “mahrem” ve “namahrem” manalarını ifade etmektedir. Kadınla erkek, bu tasnife girmişlerdir. Bu sebepledir ki, Türk hukukunda kadınla erkek, birbirine müsavi addolunmuşlardır.
12. Oğuz Dinindeki İçtimai Timsaller
Oğuz Dininin Bünyesi: Oğuzların teşkilatı tahlil edilince görülür ki; “Boz Ok” ve “Üç Ok” adlı iki küçük ilin birbirinin müsavi ve mütemmimi olmak üzere ittihat etmesinden, “Oğuz İli” vücuda gelmiştir. Bu ittihatta “Boz Oklar” sağ kolu, “Üç Oklar” sol kolu vücuda getirdi. Bu ittihat şu veçhile oluyor: Sol kolu teşkil eden küçük ilin beş, “Yer Su”yu olduğunu biliyoruz. Bunlardan yalnız “Oğan” ile “Su Han” ve “Demir Han” kalıyorlar. Diğer ikisi, ortadan çekiliyorlar. Fakat şurası da var ki; Oğuzlar da “Oğan”a “Gök Han”; “Su Han”a “Deniz Han” “Demir Han”a “Dağ Han” adları verilmiştir.
Sağ kolu teşkil eden “Boz Ok” adlı küçük ilin timsalleri semada aranıyor ve “Gün, Ay, Yıldız” birer tanrı olarak üç-öz (aşiret) ün timsalleri oluyor.
Görüyoruz ki; iki küçük il birleşirken üçlü oluyorlar. İkisinin mecmunu altı ediyor. Ve altı sayısının arkasında bir 8 adedi vardır. Hakan’la Hatun “Orta İl”i temsil etmek üzere, bu altıya ilave olunuyorlar. Hakan’la Hatun’un semavi timsalleri “Gök Tanrı” ile “Yer Su”dur.
Ongunlar: Eski Oğuzcada “ongun” “totem” demektir. Altı özün ongunları şunlardır:
Oğuzlarda her öz, kendi ongununu mukaddes tanır; ona ok atamaz, öldüremezdi. Totemler de böyledir. Yalnız, altı aşiret totemlerden ibaret olan adlarını terk etmişler yahut unutmuşlardır. Çünkü “boy” teşkilatı kuvvetlenerek “öz” teşkilatını gölgede bırakmıştır. Bu sebepledir ki ongunlar boylara isnat olunuyor, fakat her dört boyların aynı onguna ve aynı tanrılarla yer sulara malik olması, boyların kuvvetlenmesiyle özlerin ikinci safhaya çekildiğini gösterir.
Sünükler: Devlet bahsinde görüleceği veçhile, altı özden her birinin bir sünüğü (söğüşü) de vardı. Boy beyleri şölende (millî ziyafette) kesilen kurbanların her etini yiyemezdi. Her öze mensup boy beyleri etlerin yalnız muayyen bir parçasını yiyebilirlerdi. Sünükler şunlardır:
1) Hakan – Baş
2) Gün Han özü – Sağ karı yağrın ve ucayla
3) Ay Han özü – Sağ aşıklı
4) Yıldız Han özü – Üyegü (üyece)
5) Gök Han özü – Sol karı yağrın
6) Deniz Han özü – Sağ aşıklı
8) Hatun – Ucayla
7) Dağ Han özü – Karın
Sağ kan yağrın “sağ but “demektir. Aşıklı malum. Uca – Divanı Lügât’a30 göre “sırt eti”dir. Üyegü “kaburga” tarafıdır.
Bu tasnif, Çinlilerin 8’li “Taoizm” tasnifiyle karşılaştırılırsa ikisi arasında münasebet ve belki de ayniyet olduğu görülür. Çinli tasnifinin birinci zümresinde “sema” mâbudiyle beraber “baş” sünüğünü görüyoruz. Sekizinci bölümünde, “Yer” mâbudesiyle “Karın” sünüğünü görüyoruz. İkinci bölümde de “güneş” mâbudiyle “uyluk” sünüğünü görüyoruz. Uyluk burada “but” manasınadır.
Çinlilerin “Taoizm” tasnifinden üç bölümüne misal:
1) Sema = Kien, Cenupta, ziya umdesi, erkek, hareketsizlik, kuvvet “baş”, gök kubbesi, baba, hükümdar, yuvarlaklık, cada taşı, maden,
Kaşgarlı, Divân, C. I, s. 87.
