бир марта эса далада. Гулхан ёқишди. Поручик қалин пичан тўшалган аравада ухлади, оқимтир йигит ва аравакаш уни навбатманавбат қўриқлаб чиқди.
Шенкурск ва Коношада қишлоқ кенгашлари жойлашган уйларда тўхташди. Оқимтир йигит у ерлардаги раисларнинг қулоғига кимни олиб кетишаётганини шипшиб улгурди, шекилли, “япон жосуси” устидан назорат яна кучайтирилди.
Ниҳоят Вологдага етиб келишди. Тўғри ОГПУ бўлимига келишгач, поручикнинг осуда саёҳати тугади. Шаҳар ОГПУ бўлинмаси бошлиғи – қиррабурун озғин кавказлик Абрам Гоц юборган мактубни диққат билан ўқиб чиқди-да, Ютаро Тодани қуролсизлантириш ҳақида буйруқ берди. Ундан маузерни олиб қўйишди, тинтув қилишгач, соқчи қўйиб камерага қамашди. Поручик ҳайратда қолган, қаршилик билдирмоқчи эди, лекин унга ҳеч ким қулоқ солмади. У билан гаплашишмас ва саволларига жавоб ҳам қайтаришмас, фақат қисқа буйруқлар бериларди, холос.
– Нега мени қамоққа олишди? – аниқламоқчи бўлди у маҳаллий ОГПУ бошлиғидан.
– Москвада билиб оласан, – жавоб берди бошлиқ унга қарамай.
Москвага Ютаро Тодани маҳкумларга мўлжалланган алоҳида вагонда олиб кетишди. Вагон симтўр эшикли тор хоначаларга бўлинган бўлиб, унинг умумий йўлагида қуролланган соқчилар милтиқларини шай ҳолда тутганча у ёқдан-бу ёққа юриб турарди.
Тўрт суткада манзилга етиб боришди. Поезд тез-тез тўхтар, қарама-қарши томондан келаётган поездни ўтказиб юбориш учун кичкина бекатларда ҳам узоқ тўхтаб қоларди. Бир марта кечаси отишма овози эшитилиб қолди. Қўшни бўлимларда ҳам маҳкумлар бор эди, лекин уларнинг кимлигини Ютаро Тода билмас, ўзаро гаплашишга рухсат берилмаган, шунингдек, бунинг имкони ҳам йўқ эди. Ейишга нон билан сув ва яримта тузланган селёдка балиғи берилар, бундан сўнг кишини ташналик қийнарди. У қуруқ тахта устида пўстинига бурканганча ухларкан, Савелий Парфёновни кўп бора миннатдорлик билан эслаб қўярди. Вагон совуқ эди, унинг тирқишларидан тешиб юборгудек елвизак эсиб турарди.
Москвага етиб борганларида тун кирганди. Поручикни вагондан соқчилар билан олиб чиқишди-да, айвонда машинани кутиб, узоқ ушлаб туришди. Ёмғир ёғиб, тунука томни бир хил оҳангда тақиллатар, қандайдир кишилар паст овозда гаплашиб, у ёқдан-бу ёққа юриб туришарди.
Ниҳоят, ёпиқ томли, ёнбошига “Нон” деб ёзилган машина келди. Поручикка ишора билан машинага чиқишини буюришди, кейин ортидан симтўрли кичкина деразаси бор эшикни гурсиллатиб ёпишди. Ундан сўнг машинага соқчилар чиққач, асосий эшик ёпилди.
Машина мотори бўғиқ гуриллади, сўнгра чорқирра тош тўшамали кўприк устидан кета бошлади.
“Мана сенга Москва томошаси…” хаёлидан ўтди поручикнинг. У тақдиридаги тўсатдан юз берган бу ўзгариш тўғрисида ўйларкан, асоси бўлмаса-да, бу ишларнинг бари Абрам Гоц билан боғлиқ эканини тусмол қиларди. Лекин уни нега айблашаётгани ва маҳкумга айлантиришганига сира ақли етмасди.
Ютаро Тодани ОГПУнинг ички турмахонасига олиб боришди.
