150 миэтэрэттэн туоһапканан түспүт андыны табыы, биэстэ ытан биэс андыны түһэрии, көтөн иһэр кустары хоһулатыы, үстүү хааһы сууһарыы, 400-тэн тахса миэтэрэттэн чубукуну охторуу, онтон да атын элбэх буоллаҕа.
Итинник быһаарса олорон, «кыһыылаах» сыыһыылар, сыыһа-халты туттуулар ахтылыннылар.
– Хайдах оннук сыыһа ытыахха сөбүй? – диэн «ыалдьыппыт» өрүкүйэн турда. – Мин эбитим буоллар, сыыһа туттуом суоҕа этэ, – диэн бэрт хотуулаахтык саҥарда.
Уолаттар ах баран хааллылар.
– Бээрэ, эн төһөнү бултаатыҥ? Өрүү тоһуурга турбут киһи, – диэн биир уолбут эҕэлээх соҕустук ыйытта.
– Ээй, саам моһуоктаан уонна ботуруонун сирэн, мэлийдим. Сарсын, атын ботуруону биэрдэххитинэ, көрүлэтиэм.
– Хайа, доо, бары итинник ботуруонунан ыта сылдьабыт дии, тугуҥ тылай? – диэн хайалара эрэ сөбүлээбэтэҕин биллэрдэ.
Ити итинэн хаалыа эбит да, «ыалдьыппыт» кыраттан холуочуйан, тойонун хаанын киллэрэн: «Ырыата ыллааҥ! Ырыа истиэхпин баҕардым», – диэн ампаалыктанан турда.
Илдьэ кэлбит табаарыспыт киһитин тохтото сатыыр, куһаахан буолла. Бииргэ сылдьарбыт тухары маннык тыл-тылга өйдөспөт, буолаары буолан, «ыллааҥ» диэн ыххайары истибэтэх уолаттар кэлэйдилэр. «Чэ, киһигин утут дуу, хайаа дуу», – диэн сөбүлээбэтэхтэрин аһаҕастык эттилэр. Хайыахпытый? Уку-суку аһаан баран, утуйдубут.
Сарсыарда борук-сорукка туран чэйдээтибит. «Ыалдьыппыт» турбата. Түүн остуолга туран хаалбыт бытыылка аҥаара буокканы иһэн, сөҕүрүйбүт кутаа таһыгар тоҥон бабыгырыы олорорун массыынаҕа киллэрэн утуппуттар. Табаарыспыт олох буруйдаах курдук сананан, кулук-халык сылдьар. «Чэ, уолаттар, ити киһиэхэ кыһаллымаҥ. Аны хаһан даҕаны илдьэ сылдьыбаппын. Көрдөспүтэ бэрдиттэн илдьэ кэлбитим. Мээнэ испэт, оттомноох тыллаах-өстөөх курдуга», – диэн уолбут киһититтэн кэлэйбитин биллэрбитэ.
Ити күн киһибит массыынаҕа тиэллэ эрэ сылдьыбыта. Биһиэхэ ол ордуга. Эмиэ күлэн-оонньоон, дьээбэлэһэн, бэйэбит-бэйэбитинэн буолбуппут. Олус табыллан, бултаан-алтаан дьиэбитигэр төннүбүппүт. «Ыалдьыппытын» даҕаны куобах өлүүтүттэн матарбатахпыт. Онтон ылата ити тойон оҕону көрбөтөхпүт.
Босс
Босс – саамай тутаах киһибит. Кини баар буолан хамаанда тэриллэн, ыраах сирдэринэн тэлэһийэн, бултуу-алтыы сырыттахпыт. Бэйэтэ булчут чулуута. Биһиги хамаандаттан соҕуруунан-хотунан араас булду бултаспыт хоодуот киһи. Ханна-ханна, туохха-туохха бултаспатаҕа баарай? Кабан, изюбр, истиэп бөрөлөрө, кыһын ортото соҕуруу кустааһына ити сылдьарбыт тухары дьикти сонун буолан, биһигини үөрдэр. Аны ити бултарыттан анаан аҕалан амсатара. Уопсайынан, Босс сүрдээх үөрүнньэҥ, дьэллэм киһи. Ханна да сырыттын, өрүү «илии тутуурдаах, өттүк харалаах» сылдьар. Ханнык баҕарар булка саа улахан оруоллааҕын билэр буолан, үчүгэй саалары сыанатыттан толлубакка атыылаһар. Инньэ гынан, биһиги
