sił, nakreślony także odręcznie przez Franco. Führer, pod wielkim wrażeniem, chowa oba dokumenty.
Nazajutrz poleca skierować do Hiszpanii nie dziesięć, lecz dwadzieścia samolotów transportowych z pełną załogą i tyle materiału wojennego, ile tylko się w nich zmieści.
W ciągu następnego tygodnia dwadzieścia niemieckich junkersów przewozi z Maroka do Sewilli około piętnastu tysięcy żołnierzy.
Francisco Franco nigdy nie zapomni Johannesowi Bernhardtowi tej przysługi.
MADRYT, 19 LISTOPADA 1936
Prawdziwa rzeź zaczęła się szesnastego. Na Puerta del Sol półtonowa niemiecka bomba zrobiła wyrwę, która ukazała usiane trupami tory metra. Od tamtej pory aż do chwili, gdy szef wysłał mnie do domu, żebym się przespał, bombardowania trwały nieprzerwanie dniem i nocą.
– Nie chcę cię tu widzieć przed wpół do dziewiątej. – Nim zdążyłem zaprotestować, podniósł dłoń do góry. – Idź do domu i połóż się spać. To rozkaz.
O drugiej nad ranem dziewiętnastego listopada 1936 roku miałem za sobą niemal czterdzieści dwie godziny spędzone w szpitalu San Carlos, w ciągu których zdrzemnąłem się zaledwie przez chwilę na kozetce w dyżurce, a także wypiłem całe litry kawy. Świat wokół był piekłem.
Gdy zdejmowałem z siebie mokry, brudny fartuch, zbryzgany krwią wielu pacjentów, straciłem już wszelką rachubę. Nie potrafiłbym określić, ile kończyn amputowałem, ile ran zszyłem, ile razy musiałem wybrać pomiędzy dwoma rozszarpanymi ciałami, darując jednemu z nich życie (dobra, dla tego chyba jeszcze możemy coś zrobić), a drugie skazując na śmierć (tego zostawiamy, nic tu po nas). Pod koniec już nawet nie pamiętałem, by zniżyć głos podczas wydawania wyroku.
Byłem zbyt zmęczony, żeby zdawać sobie z tego sprawę, lecz nie czułem senności. Pozostawałem w stanie jakiegoś niewytłumaczalnego pobudzenia, jak gdyby wytworzyło się we mnie kilka dodatkowych zmysłów, zdolnych zastąpić dotychczasowe, i tym samym skazać mnie na owo chorobliwe czuwanie. Do moich oczu docierał przytłumiony fałszywy blask rozświetlający kontury otaczających mnie kształtów, a słuch w każdym dźwięku wyłapywał głuchy pogłos; moje stopy sunęły po posadzce, jakby unosiły się w powietrzu, jakby brodziły w zbiorniku mętnej wody, pośród gorących oparów. Wszystko toczyło się jakby w spowolnionym, a zarazem szaleńczym tempie, gdy wciąż napływały coraz to nowe porozrywane ciała, bez końca, jedne po drugich; niektórzy świadomi, inni nie, niemal wszyscy płakali, wyli, jęczeli; jednak zdarzali się i tacy, którzy w milczeniu patrzyli wokół szeroko otwartymi oczami. Ci okazywali się najgorsi, bo przeczuwali zbliżającą się śmierć, i było ich niewielu, lecz zbyt wielu, a im mniej, tym więcej; my tak bezużyteczni w ratowaniu ich, że chwilami zapominałem, kim jestem, co tam robię, co się wokół mnie dzieje. Aż w końcu dostrzegałem jakąś możliwość, jakieś ciało niemal kompletne, czyste cięcie, różaniec postrzałów z karabinu maszynowego, dramatycznych, lecz powierzchownych, i wówczas, w jednej chwili, przypominałem sobie wszystko, no już, szybko, tego warto wziąć…
– Mówię poważnie, Guillermo, w tym stanie do niczego mi się nie przydasz. Jeszcze nam tylko brakuje, żebyś tu padł i rozwalił sobie łeb. Więc bardzo proszę, zrób, co ci powiedziałem.
Ostatnim pacjentem tej nocy był trzynasto- lub czternastoletni chłopak, któremu urwało nogi, prawą dokładnie pod kolanem, lewą w połowie uda.
– Dobrze. – Oderwałem wzrok od tych strzępów, by spojrzeć na mojego szefa, i skinąłem głową. – Skończę z nim i idę, obiecuję.
Był bardzo przystojny. Miał mały nos, pełne usta, długie gęste rzęsy, szerokie czoło i kwadratową męską szczękę. Od razu pomyślałem, że dziewczyny z sąsiedztwa traciłyby dla niego głowę, gdyby nie został okaleczony na zawsze celnym trafieniem pilota, który nie potrafiłby nawet wymówić imienia chłopaka. Potem zwróciła moją uwagę karteczka wystająca z kieszonki jego koszuli: kawałek papieru w kratkę wyrwany z notesu, złożony we czworo: w pięciu linijkach, z jednym tylko błędem ortograficznym, zanotowano ołówkiem kanciastym charakterem pisma, jakiego uczą w swoich szkołach zakonnice: „¼ mleka, ½ monki, 6 jajek, 2 kości od szynki i chleb”. Przeczytałem listę zakupów i na powrót włożyłem ją do kieszonki, a kiedy zaszywałem mu kikuty, myślałem wciąż o tej matce, która przez resztę życia będzie się zadręczać, że wysłała syna po sprawunki akurat tego dnia, akurat o tej godzinie. O ile nie zginęła w tym samym bombardowaniu.
Przez tyle godzin wdychałem zatęchłą, gorącą atmosferę szpitala, że pierwszy haust powietrza na ulicy okazał się niemal bolesny, choć zarazem dobrze mi zrobił. Było bardzo zimno, tej nocy znów zapowiadał się przymrozek; portier podsunął mi papierosa, którego przyjąłem. Nie spieszyło mi się, także dlatego, że jeszcze nie wiedziałem, jak dotrę do domu.
– Taksówką. – Bernabé jak zwykle doskonale się orientował w sytuacji i wraz z tym rozwiązaniem przekazał mi także pobieżny raport na temat zmian, jakie zaszły w świecie zewnętrznym podczas mojego zamknięcia w szpitalu. – Pierwszą, jaka przyjedzie, niech się pan nie martwi. Ratusz je przysyła, bo karetki nie nadążają, nie wspominając już o karawanach. Cały dzień jeżdżą w tę i z powrotem, przywożąc chorych, zabierając trupy. Na cmentarzu zaczęto kopać zbiorowe mogiły, słyszał pan? Nie mogą już chować jak należy, za dużo zmarłych…
Mówiąc to, zrobił kilka kroków przed siebie i podniósł rękę, by zatrzymać nadjeżdżającą taksówkę, która faktycznie kierowała się do szpitalnej kostnicy. Przekonał kierowcę, że odwiezienie mnie na ulicę Hermosilla to dużo pilniejsze zadanie. Tamten zgodził się bez protestów i nie chciał policzyć mi za kurs.
– Proszę zapamiętać moją twarz – powiedział tylko z uśmiechem – i jeśli jutro zobaczy mnie pan na noszach, niech się pan mną porządnie zajmie.
– Miejmy nadzieję, że nie będzie to konieczne. Dziękuję bardzo.
Ulica była opustoszała, wyglądała jak w każdy jesienny czwartek o świcie, z tą różnicą, że w oddali rozlegały się wybuchy bomb, które rozświetlały niebo nad innymi częściami miasta. W listopadzie 1936 roku nie wiedzieliśmy jeszcze, że piloci Legionu Condor dostali instrukcję, by nie bombardować dzielnicy Salamanca. Mieszkały w niej najlepsze rodziny w mieście, nie licząc kilku napływowych, jak familia mojego dziadka Guillerma, wielce szanowanego komisarza policji, który mógł kupić ładne mieszkanie w tej okolicy dzięki tajnym dochodom ze swojego potrójnego życia.
„Mam taką szparkę tutaj, tutaj, o tu, przemawia do mnie nocami, wyrywa mnie ze snu…” Żaden sąsiad z ulicy Hermosilla 49 nigdy w życiu by się nie domyślił, że ten kuplet i kilka innych, jeszcze bardziej pikantnych, to dzieła don Guillerma Mediny, policjanta z zawodu, a po pracy dramaturga z zamiłowania, który co sezon miał wielką przyjemność zaprosić ich na premierę podniosłego historycznego dramatu, wierszem lub prozą, firmowanego jego własnym imieniem i nazwiskiem. „A co mówi? Ej, dziewczyno, okaż serce, połóż kres mojej udręce…” Lecz owe tak poważne utwory stanowiły bardzo nieznaczny procent dochodów dziadka w porównaniu z tym, co zarabiał za podpisywane pseudonimem wodewile, libretta frywolnych rewii i, przede wszystkim, teksty kupletów jak ten, który zdobył wielką popularność: „Przyjdź mej szparce na ratunek, ugaś wreszcie ten frasunek…”.
Owa
