śmierci istot organicznych?
„Wyczerpanie się organów”.
– Czy można porównać śmierć do zatrzymania się wadliwej maszyny?
„Tak, jeśli maszyna jest źle zmontowana, sprężyny w niej pękają; jeśli ciało jest chore, życie z niego ulatuje”.
69.
Dlaczego to zranienie serca, bardziej niż innego organu, przyczynia się do śmierci?
„Serce to maszyna życia. Nie jest jednak jedynym organem, którego zranienie powoduje śmierć. Stanowi jeden z najważniejszych elementów mechanizmu”.
70.
Co dzieje się z materią i zalążkiem życia istot organicznych w chwili ich śmierci?
„Bezwładna materia rozkłada się i tworzy nowe ciała; zalążek życia powraca do całości”.
Gdy istota organiczna umiera, elementy, z których się składa, wchodzą w nowe układy, tworzące nowe istoty. Te z kolei czerpią zalążek życia z powszechnego źródła i ze swojej aktywności – wchłaniają go i asymilują, by zwrócić go tam z powrotem, gdy przestaną istnieć.
Organy są więc w pewnym stopniu przesiąknięte fluidem życiowym. Pozwala on wszystkim częściom organizmu funkcjonować, dzięki czemu mogą one wyleczyć się z niektórych ran i na nowo powrócić do zawieszonych chwilowo czynności. Gdy jednak elementy niezbędne do pracy organów zostają zniszczone albo za bardzo zmienione, fluid życiowy nie jest w stanie przywrócić im życia – ciało wówczas umiera.
Organy oddziałują mniej lub bardziej na siebie nawzajem. Gdy całość funkcjonuje w harmonii, mogą ze sobą współpracować. Gdy jednak jakaś przyczyna niszczy tę harmonię, ich funkcje się zatrzymują, podobnie jak ustaje mechanizm, którego koła zębate są zepsute. Na podobnej zasadzie zegar wraz z upływem czasu się zużywa albo przestaje działać w wyniku jakiegoś wypadku, a siła motoryczna nie jest w stanie wprawić go ponownie w ruch.
Dokładniejszy obraz życia odnajdujemy w aparacie elektrycznym. Ten zawiera w sobie elektryczność w stanie uśpionym, tak samo jak wszystkie ciała, które odnajdujemy w naturze. Gdy zaczynają działać zjawiska elektryczne, specjalna przyczyna wprawia ów fluid w ruch: wówczas można powiedzieć, że ten aparat żyje. Gdy przyczyna jego aktywności zanika, kończy się również zjawisko: aparat powraca w stan uśpienia. Ciała organiczne byłyby więc w pewnym sensie bateriami albo aparatami elektrycznymi, w których działanie fluidu wywołuje zjawisko życia – kiedy fluid przestaje oddziaływać, wówczas następuje śmierć.
Ilość fluidu życiowego nie jest określona u wszystkich istot organicznych. Zmienia się zależnie od gatunków i nawet u jednego osobnika czy osobników tego samego rodzaju może się różnić. Niektóre są nim w pewien sposób przesiąknięte, inne zaś mają go jedynie minimalną ilość. Dlatego też jedni prowadzą bardziej aktywne, pełne życie, korzystając zeń w nadmiarze.
Ilość fluidu życiowego się zmniejsza. Może być niewystarczająca, aby utrzymać życie, jeśli się jej nie zwiększa poprzez wchłanianie i asymilowanie substancji, w których można go znaleźć.
Fluid życiowy przekazywany jest od jednej osoby do drugiej. Ktoś, kto ma go więcej, może przekazać go temu, który ma go mniej i w pewnych przypadkach przywrócić życie, które już niemal zgasło.
Inteligencja i instynkt
71.
Czy inteligencja jest jednym z atrybutów zalążka życia?
„Nie, ponieważ rośliny żyją, a nie myślą: jest w nich jedynie życie organiczne. Inteligencja i materia są od siebie niezależne, gdyż jakieś ciało może żyć i nie mieć inteligencji. Ta jednak może manifestować się jedynie za pośrednictwem fizycznych organów. Duch musi się połączyć z materią o cechach zwierzęcych, by ta stała się inteligentna”.
Inteligencja jest specjalną zdolnością charakterystyczną dla pewnych klas istot organicznych, która razem z myślą daje im wolę do działania, świadomość własnego istnienia i swojej indywidualności, a także środki do nawiązania relacji ze światem zewnętrznym i zaspokojenia swoich potrzeb.
Można więc odróżnić: 1° istoty nieożywione, złożone wyłącznie z materii, niemające ani życia, ani inteligencji, czyli ciała stałe; 2° istoty ożywione, niemyślące, złożone z materii i obdarzone żywotnością, ale pozbawione inteligencji; 3° istoty ożywione, myślące, złożone z materii, obdarzone żywotnością a nadto posiadające zalążek inteligencji, co daje im zdolność myślenia.
72.
Jakie jest źródło inteligencji?
„Powiedzieliśmy już – powszechna inteligencja”.
– Czy można powiedzieć, że każda istota czerpie porcję inteligencji z powszechnego źródła i ją asymiluje, podobnie jak asymiluje zalążki życia materialnego?
„To jedynie porównanie, ale nie jest ono dokładne, gdyż inteligencja jest cechą charakterystyczną każdej istoty i stanowi jej moralną indywidualność. Zresztą wiecie, że istnieją rzeczy, których nie dane jest człowiekowi zrozumieć i to zagadnienie na tę chwilę do nich należy”.
73.
Czy instynkt jest niezależny od inteligencji?
„Nie, nie do końca tak jest, gdyż jest rodzajem inteligencji. Instynkt to inteligencja pozbawiona rozsądku, którą posługują się wszystkie istoty, by zaspokoić swoje potrzeby”.
74.
Czy można wyznaczyć jakąś granicę między instynktem i inteligencją, to znaczy stwierdzić, gdzie kończy się ten pierwszy, a zaczyna ta druga?
„Nie, gdyż często się ze sobą mieszają. Można jednak odróżnić bardzo łatwo działania, za którymi stoi instynkt od tych, za którymi stoi inteligencja”.
75.
Czy stwierdzenie, że instynktowne zdolności zmniejszają się, w miarę jak zwiększają się zdolności intelektualne, jest słuszne?
„Nie. Instynkt istnieje zawsze, ale człowiek nie przywiązuje doń wagi. Instynkt może również prowadzić ku rzeczom dobrym. Kieruje nami niemal zawsze, niekiedy dużo pewniej niż rozum. Nigdy nie prowadzi nas na złą drogę”.
– Dlaczego rozum nie jest zawsze nieomylnym przewodnikiem?
„Byłby nieomylny, gdyby nie wpływało nań negatywnie złe wychowanie, pycha i egoizm. Instynkt nie myśli; rozum natomiast daje wybór i pozwala człowiekowi korzystać z wolnej woli”.
Instynkt jest prymitywny rodzajem inteligencji, który odróżnia się od inteligencji w pełnym tego słowa znaczeniu tym, że manifestuje są niemal zawsze spontaniczne, podczas gdy skutki działania inteligencji wynikają zawsze z przemyślanego i świadomego postępowania.
Instynkt różni się w swoich przejawach zależnie od tego, o jaki gatunek chodzi i jakie są jego potrzeby. U istot,
