komórki i patogenów, takich jak bakterie.
Włosowate naczynia limfatyczne
Są to struktury układu limfatycznego umiejscowione tuż pod powłoką. Rozpoczynają się w najbardziej oddalonych miejscach pod skórą, w obszarze, w którym kończą się włosowate naczynia krwionośne. W odróżnieniu od nich nie działa na nie siła pompy (takiej jak serce) i w niewielkim stopniu wymagają zewnętrznej pomocy w tłoczeniu chłonki. Ruchy organów wewnętrznych, skurcze mięśni szkieletowych i funkcje oddechowe zapewniają im podobne wspomaganie, jakie ma miejsce w wypadku powrotu żylnego.
Naczynia limfatyczne mają własne zastawki. Reagują one na ciśnienie zewnętrzne i otwierając się umożliwiają przepływ chłonki. Otwierają się w chwili, gdy nadmiar wchłoniętego płynu tkankowego, usiłując pomieścić jak najwięcej zbędnych produktów przemiany materii, wytworzy wysokie ciśnienie. Jeśli jednak objętość tego płynu przekracza pojemność naczyń limfatycznych, dochodzi do zastoju (na przykład w postaci obrzęków).
CZY WIESZ, ŻE…
Przepływ płynu w powierzchniowych włosowatych naczyniach limfatycznych nie jest wymuszany siłą pompy ssąco-tłoczącej takiej jak serce. Dlatego łatwo można na niego wpłynąć. Doskonale sprawdzają się tu terapie manualne, takie jak masaż i manualny drenaż limfatyczny.
Przepływ limfy
Limfa przepływa w jednym kierunku, do żyły podobojczykowej, gdzie włącza się do krążenia. Im bliżej wnętrza ciała, tym struktury naczyń limfatycznych stają się większe i bardziej skomplikowane – od naczyń włosowatych do największych przewodów limfatycznych. Wyposażone są one w zastawki podobne do tych, które uniemożliwiają cofanie się krwi w żyłach. Naczynia limfatyczne docierają do węzłów chłonnych, w których chłonka jest filtrowana. To co zostaje, dostaje się do jeszcze większych przewodów limfatycznych, by ostatecznie trafić do przewodu chłonnego prawego i lewego – te zaś uchodzą do dużych żył.
INFORMACJE ANATOMICZNE
Prawy przewód chłonny, znajdujący się pod obojczykami, odprowadza limfę z prawej ręki, prawej części głowy i prawej połowy tułowia do prawej żyły podobojczykowej. Lewy przewód chłonny odprowadza limfę z pozostałej części ciała do lewej żyły podobojczykowej.
Istnieje swoista „mapa” przepływu limfy do przewodów chłonnych. Obejmuje ona płytkie szlaki drenażu limfatycznego i nieco głębsze szlaki, które przebiegają mniej więcej tą samą drogą, ale nieco się różnią, co oznacza, że należy potraktować je odpowiednio, w zależności od choroby lub dolegliwości (na przykład w wypadku pacjentów onkologicznych). Więcej informacji o szlakach drenażu i traktowaniu ich w terapii bańkami znajdziemy w rozdziale 9 „Terapeutyczne zastosowanie baniek w drenażu limfy”.
CZY WIESZ, ŻE…
Odprowadzanie limfy może zostać zaburzone na skutek braku ruchu (siedzącego trybu życia), noszenia obcisłej odzieży, odwodnienia, niektórych leków i innych czynników.
Układ odpornościowy (immunologiczny)
Układ limfatyczny jest też pierwszą linią obrony przed patogenami chorobotwórczymi, takimi jak bakterie, wirusy i pasożyty. Każdy patogen, który dostaje się do organizmu, może zostać wykryty w przestrzeni międzytkankowej, z której pochodzi chłonka. Białe ciałka krwi tworzone w szpiku kostnym dojrzewają w układzie limfatycznym, zamieniając się w komórki obronne zwane limfocytami kompetentnymi (zdolnymi do odpowiedzi immunologicznej). Niektóre z nich (na przykład dojrzewające w grasicy limfocyty Th, tzw. pomocnicze) identyfikują patogeny i podejmują odpowiednie działania, na przykład stymulując wydzielanie pewnych substancji (takich jak cytokiny) w ramach odpowiedzi odpornościowej lub mobilizując limfocyty B do produkcji przeciwciał. Limfocyty Tc, tzw. cytotoksyczne, bezpośrednio niszczą komórki zainfekowane patogenem.
Natychmiast po rozpoznaniu zagrożenia – na przykład w postaci bakterii – dochodzi do reakcji obronnej. Następnie naczynia limfatyczne rozpoczynają usuwanie produktów powstałych w trakcie reakcji obronnej, transportując je do węzłów chłonnych. W rezultacie może dojść do obrzęku, na przykład powiększenia węzłów chłonnych lub opuchlizny w miejscu infekcji. Jeśli przyczyną obrzęku jest uraz, taki jak zwichnięcie stawu skokowego lub zabieg chirurgiczny na stawie kolanowym, zachodzi podobny mechanizm – komórki odpornościowe kierowane są w miejsce urazu.
KWESTIA BEZPIECZEŃSTWA
W razie ostrej infekcji, bakteryjnej lub wirusowej, baniek nie należy stawiać w okolicach obrzmienia. Zob. rozdział 9 prezentujący informacje o stosowaniu baniek w wypadku obciążenia układu limfatycznego. Dodatkowe informacje można też znaleźć w sekcji „Bańki na stany zapalne” w rozdziale 10.
Podział białych ciałek krwi
Istnieje pięć rodzajów białych ciałek krwi:
• neutrofile
• eozynofile
• bazofile
• monocyty
• limfocyty.
Limfocyty B wytwarzają przeciwciała, które oznaczają patogeny (wirusy, bakterie) jako te, na które należy przypuścić atak – w ich kierunku wysyłane są komórki niszczące.
Dystrybucja substancji odżywczych
W jamie brzusznej, szczególnie wokół narządów układu pokarmowego, znajduje się dużo naczyń włosowatych, krwionośnych i limfatycznych. Wyspecjalizowane kapilary limfatyczne, zwane mleczowymi, wraz z wieloma włosowatymi naczyniami krwionośnymi, otaczają w szczególności jelito cienkie. Substancje odżywcze z rozkładanego w nim pokarmu trafiają w większości do krwiobiegu za pośrednictwem włosowatych naczyń limfatycznych. Zadaniem naczyń mleczowych jest wchłanianie niezbędnych kwasów tłuszczowych i dostarczanie ich do układu limfatycznego, gdzie kwasy te są przetwarzane, by ostatecznie trafić do krwiobiegu.
W jaki sposób terapia bańkami wpływa na układ limfatyczny?
• Wspomaga drenaż limfy. Prawdopodobnie jest to najbardziej korzystne działanie baniek. Pamiętajmy, że unoszą one tkankę, a nie uciskają jej, dlatego zastawki tego delikatnego układu reagują pozytywnie. Stawianie baniek wpływa doskonale na ogólny stan układu limfatycznego, wspomagając usuwanie chłonki spomiędzy warstw tkanek miękkich, na przykład mięśniowych, a następnie odprowadzanie jej drogą naczyń limfatycznych.
• Wpływa pozytywnie na ogólny przepływ limfy. Delikatne stawianie baniek ma bezpośredni wpływ na głębsze struktury układu limfatycznego. Reaguje on nawet na płytką stymulację wzmożonym przepływem limfy, co oznacza, że nie trzeba wywierać dużej siły na skórę, by wywołać odzew pod jej powierzchnią.
• Wspomaga przepływ kierunkowy. Ze względu na brak ukierunkowania przepływu za pomocą pompy w postaci serca, w początkowych, powierzchownych strukturach układu limfatycznego
