bliżej tułowia lub bliżej danego miejsca na ciele. Natomiast termin „dystalny” określa położenie dalej od tułowia lub innego miejsca na ciele.
Tętnica szyjna jest bardziej proksymalnie położona względem serca niż tętnica udowa. Naczynia włosowate są najbardziej dystalnie położonymi elementami tętnic.
Kapilarna wymiana materii
Naczynia włosowate, zwane inaczej kapilarami, są najbardziej oddalone od serca. Znajdują się niemal w każdej tkance organizmu. Ich ściany są bardzo cienkie i przepuszczalne, dzięki czemu może w nich zachodzić dyfuzja.
Kapilarna wymiana materii jest procesem dyfuzji, w którym krew i substancje odżywcze są rozprowadzane po okolicznych tkankach, a zbędne produkty przemiany materii usuwane z komórek i przestrzeni międzykomórkowych. Na tym – między innymi – polega prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia.
Naczynia włosowate są bardzo gęsto ułożone w mięśniach i narządach wewnętrznych, natomiast w tkance łącznej jest ich mniej.
CZY WIESZ, ŻE…
W trakcie kapilarnej wymiany materii, erytrocyty (krwinki czerwone) leukocyty (krwinki białe, „komórki obronne”) i ważne substancje odżywcze (na przykład glukoza) są rozprowadzane po organizmie, a zbędne produkty przemiany materii usuwane z komórek. Krew dostarcza do tkanek tlen i odprowadza z nich dwutlenek węgla.
Powrót żylny
Żyły odprowadzają krew odtlenioną z najdalszych miejsc, w których kończą się naczynia włosowate, i transportują ją do serca w procesie zwanym powrotem żylnym. Ponieważ żyły nie otrzymują od serca takiego wsparcia w przesyłaniu krwi jak tętnice, muszą się napracować. Pomagają im zastawki żylne, które otwierają się tylko w jedną stronę, umożliwiając przepływ w stronę serca, a blokując go w odwrotnym kierunku. Dodatkowo powrót żylny wspomagają skurcze mięśni w kończynach. Ogólnie rzecz biorąc krew trafia z powrotem do serca dzięki wspólnej pracy zastawek i mięśni oraz zmian ciśnienia w klatce piersiowej (wynikających z działania narządów wewnętrznych, na przykład płuc).
Powrót żylny jest procesem nieco trudniejszym niż rozprowadzanie krwi po organizmie. Żyły muszą walczyć z grawitacją. Ponadto ich zastawki wymagają wsparcia, ponieważ są bardzo delikatne. Nadmierne obciążenie zastawek, na przykład z powodu niedostatecznej aktywności mięśni kończyn, skutkuje ich uszkodzeniem. To z kolei prowadzi do uszkodzenia żył. Na szczęście żyły znajdują się bliżej powierzchni ciała niż tętnice, więc łatwiej jest wspomóc ich działanie. Dlatego ćwiczenia fizyczne i terapie manualne, na przykład masaż, są tak pomocne w zapewnieniu właściwego krążenia żylnego.
Regulacja temperatury ciała
Innym zadaniem układu krążenia jest regulacja temperatury ciała. Organizm rozszerza naczynia krwionośne, by oddać ciepło, lub zwęża je, gdy temperatura wewnętrzna jest zbyt niska. W razie jej nadmiernego spadku pojawiają się dreszcze, czyli skurcze mięśni, które podnoszą temperaturę.
Organizm najlepiej funkcjonuje w określonym zakresie temperatury wewnętrznej. Reguluje ją dzięki współpracy powłoki ciała oraz układu krążenia i układu mięśniowego.
KWESTIA BEZPIECZEŃSTWA
Baniek nie wolno stawiać w miejscach, w których tuż pod powierzchnią skóry przebiegają naczynia krwionośne (żyły lub tętnice), ponieważ grozi to zakłóceniem ich działania.
W jaki sposób bańki wpływają na układ krążenia
• Wspomagają krążenie ogólne. Bańki doskonale wpływają na działanie naczyń włosowatych, które są najmniejszymi elementami układu krążenia. Powodują rozszerzenie tych naczyń i wspomagają transport płynów do ich zakończeń. Wzmożona dystrybucja krwi, tlenu i substancji odżywczych na tak mikroskopijnym poziomie jest niezwykle ważna dla zdrowia. Sprawniejsze mikrokrążenie oznacza lepsze krążenie ogólne.
• Wspomagają powrót żylny. Pamiętajmy, że bańki unoszą tkanki, a żyły leżą bliżej powłoki ciała niż tętnice. Delikatne stawianie baniek wspomaga działanie zastawek, a masowanie nimi w kierunku tułowia znacząco poprawia powrót żylny.
• Wpływają na ciśnienie tętnicze. Rozszerzenie naczyń i lepsze krążenie ogólne, które zawdzięczamy bańkom, prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi. Bańki mogą pomóc na podwyższone ciśnienie, ale pod warunkiem, że stosujemy je tak, by podciśnienie nie było zbyt wysokie. Po postawieniu baniek osoby z niskim ciśnieniem tętniczym mogą odczuwać lekkie zawroty głowy na skutek nagłego przyspieszenia krążenia.
• Wpływają na temperaturę organizmu. Za pomocą baniek można dość łatwo zmieniać temperaturę ciała – dzięki temu, że rozszerzają one naczynia krwionośne. Dodatkowo, kiedy chodzi o obniżenie temperatury wewnętrznej, sprawiają one, że organizm łatwiej schładza się pod wpływem niższej temperatury zewnętrznej (pamiętajmy, że skóra jest barierą przepuszczalną w obie strony). Po zastosowaniu baniek należy przez krótki czas obserwować temperaturę ciała.
UKŁAD LIMFATYCZNY
BUDOWA ANATOMICZNA
Układ limfatyczny składa się z limfy, naczyń limfatycznych i narządów limfatycznych, (migdałków, śledziony, szpiku kostnego i grasicy).
FUNKCJE
Jedną z podstawowych funkcji układu limfatycznego jest utrzymywanie właściwej objętości płynów ustrojowych. Wszelkie płyny, które uległy usunięciu z krwiobiegu (zob. „Co to jest limfa” na następnej stronie) wracają do niego, by zachować prawidłową objętość krwi i jej ciśnienie. W innym wypadku i jedno i drugie zmniejszyłoby się znacząco. Zastój płynów ustrojowych w przestrzeniach międzytkankowych powoduje obrzęk. Na skutek przeciążenia układu limfatycznego obrzęk utrzymuje się, jeszcze bardziej go obciążając. Działanie tego układu jest ciągłe i konieczne dla zachowania równowagi płynów ustrojowych. Dlatego jego prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne dla zdrowia ogólnego.
CZY WIESZ, ŻE…
Układ limfatyczny jest wyjątkowo złożony i dobrze przebadany naukowo. W tym rozdziale omawiamy go tylko pod kątem stawiania baniek, natomiast znacznie więcej można się dowiedzieć na kursach organizowanych przez szkołę manualnego drenażu limfatycznego dr Emila Voddera (www.vodderschool.com) i instytut zdrowotny dr Bruna Chikly’ego (www.chiklyinstitute.com).1
DODATKOWE FUNKCJE
• Filtruje płyny i usuwa z nich patogeny, jako element działania układu odpornościowego.
• Transportuje tłuszcze i niektóre witaminy z układu pokarmowego do krwiobiegu.
Co
Więcej informacji m.in. na stronie Polskiego Towarzystwa Limfologicznego www.limfologia.pl, Polskiej Fundacji Limfologicznej www.pfl.org.pl czy Polsko-Niemieckiej Szkoły Limfologii www.limfologia.eu [przyp. red.].
