została uruchomiona przez rząd londyński po otrzymaniu zgody parlamentu 29 marca 2017. Procedura ta opiera się na artykule 50 TUE:
ust. 1: Każde państwo członkowskie może, zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi, podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii.
ust. 2: Państwo członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, notyfikuje swój zamiar Radzie Europejskiej (…)
ust. 3: Traktaty przestają mieć zastosowanie do tego państwa od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji, o której mowa w ustępie 2, chyba że Rada Europejska w porozumieniu z danym państwem członkowskim podejmie decyzję o przedłużeniu tego okresu.
Zgodne z art. 50 TUE, Wielka Brytania zamierza zakończyć procedurę Brexitu po okresie dwuletnim od momentu notyfikacji, czyli w marcu 2019 roku. Do głównych problemów dyskutowanych w tej procedurze należą m.in.: sprawy płatności Wielkiej Brytanii do budżetu unijnego w ramach trwającej perspektywy finansowej 2014–2020; sprawy obywateli UE mieszkających i pracujących w Wielkiej Brytanii, i analogicznie obywateli brytyjskich żyjących w krajach UE; sprawa granicy między Wielką Brytanią i Irlandią3; sprawa delokalizacji agencji unijnych z terenu Wielkiej Brytanii; ważność w odniesieniu do Wielkiej Brytanii umów handlowych zawartych przez UE z krajami trzecimi.
Problemy do dyskusji
1. Wybierz z historii integracji europejskiej ważne wydarzenie, uzasadniając swój wybór.
2. Czy i jak obecnie funkcjonuje zasada kooperatywnej federacji w UE. Podaj przykłady.
3. Co oznacza w praktyce unijnej zasada pomocniczości (subsydiarności). Wymień przykłady z życia społeczno-gospodarczego, ukazujące funkcjonowanie tej zasady.
4. Podejmij dyskusję na temat katalogu wartości określonych w art. 2 TUE i konsekwencji naruszenia tych wartości przez kraj członkowski.
5. Wyjaśnij, jakimi organami są Rada UE, Rada Europejska i Rada Europy. Zapoznaj się z ich kompetencjami oraz wybranym dokumentem: rozporządzeniem, dyrektywą, wnioskami prezydencji lub zaleceniem.
6. Określ znaczenie nadrzędności prawa europejskiego nad prawem krajowym. Co oznacza porządek prawny UE i jak jest zabezpieczany?
7. Co mogłoby skłonić Wielką Brytanię do zmiany decyzji o Brexicie? Zastanów się, w jaki sposób Brexit może wpłynąć na twoje życie codzienne.
3. Modele integracji regionalnej – ekonomiczne oraz politologiczne
W literaturze ekonomicznej i politologicznej omawiane są różne modele integracji krajów w sferze gospodarczej oraz w sferze decyzyjnej.
Modele ekonomiczne
Teorie ekonomiczne interpretują integrację regionalną jako proces eliminacji granic ekonomicznych między krajami oraz tworzenia płaszczyzny do współpracy gospodarczej i scalania gospodarek narodowych. W ramach tych teorii wyróżnia się takie formy, jak: integracja rynków, integracja polityki oraz integracja monetarna, w tym optymalny obszar walutowy.
Integracja rynków oznacza tworzenie wspólnych, zintegrowanych rynków dóbr, usług, czynników produkcji (pracy, kapitału rzeczowego, pieniężnego, ludzkiego) oraz technologii. Zakłada znoszenie barier handlowych, a także barier związanych z dostępem do rynku i z obecnością na rynku dla zagranicznych przedsiębiorstw, aktywów finansowych, pracowników, technologii. Tej formie integracji odpowiada tworzenie strefy wolnego handlu lub wspólnego rynku z modelu etapów integracji Balassy, a w praktyce UE – proces budowy rynku wewnętrznego jako obszaru bez granic wewnętrznych, zapewniającego swobodę przepływu dóbr, osób, usług i kapitału, czyli tzw. czterech wolności.
Z integracją polityki mamy do czynienia, gdy dochodzi do tworzenia przestrzeni dla wspólnych działań i wspólnych decyzji podejmowanych przez instytucje / władze publiczne (centralne, regionalne, ponadnarodowe). Stopień integracji może być różny – od prostej wymiany informacji na temat celów i narzędzi wykorzystywanych przez różne ogniwa władzy, przez koordynację, czyli wymóg uzgadniania działań między decydentami, aż do unifikacji, gdy decyzje są podejmowane przez wspólnie stworzone organy. W UE integracja polityki dokonuje się przez realizację zasady pomocniczości, a w sferze, gdzie UE nie ma wyłącznych kompetencji, w wielu zakresach stosowana jest zasada koordynacji.
Integracja monetarna jest związana z koncepcją optymalnego obszaru walutowego (OOW) stworzoną przez Roberta Mundella i oznaczającą grupę krajów, które wprowadziły wspólną walutę lub usztywniły w sposób nieodwracalny swoje kursy walutowe, utrzymując płynne kursy wobec walut zewnętrznych. Kraje te dążą także do ściślejszej współpracy w zakresie polityki pieniężnej i walutowej. W ramach OOW można przewidywać stworzenie własnego banku centralnego. Odpowiednikiem OOW jest w UE strefa euro i Eurosystem krajów ze wspólną walutą oraz wspólnymi instytucjami (Europejski Bank Centralny, Eurogrupa).
Modele politologiczne
W teoriach politologicznych pojawia się kilka koncepcji odnoszących się do integracji regionalnej, głównie europejskiej. Należą do niej: formuła federalizmu i współpracy międzyrządowej oraz modele integracji zróżnicowanej.
Federalizacja oznacza stopniowe przekazywanie uprawnień decyzyjnych na szczebel ponadnarodowy. W UE odpowiada temu status Komisji Europejskiej, która działa w interesie całej wspólnoty, a nie w interesie poszczególnych krajów członkowskich. Podobny status mają Trybunał Sprawiedliwości UE i Trybunał Obrachunkowy, częściowo także Parlament Europejski, stanowiący reprezentację ugrupowań politycznych, a nie państwowych. Organami doradczymi typu federalnego są np. Europejska Federacja Związków Zawodowych i Europejska Federacja Pracodawców.
Współpraca międzyrządowa wiąże się z procesem decyzyjnym opartym na zasadzie kojarzenia interesów krajowych w ramach różnych instytucji i różnych systemów prawnych. W UE proces współpracy międzyrządowej dokonuje się przede wszystkim w ramach Rady UE (dawniej Rada Ministrów, obecnie nazywana Radą) – głównego organu decyzyjnego pełniącego wspólnie z Parlamentem Europejskim funkcję prawodawczą i budżetową, składającego się z przedstawicieli szczebla ministerialnego rządów krajów członkowskich. Podobnie współpraca tego typu ma miejsce w ramach Rady Europejskiej, ciała strategicznego, niepełniącego jednak funkcji prawodawczej; w jego skład wchodzą szefowie rządów i państw krajów członkowskich oraz przewodniczący Rady i przewodniczący Komisji Europejskiej. Spotkania Rady Europejskiej są określane jako szczyty unijne. Na sposób kojarzenia interesów narodowych ma wpływ także system podejmowania decyzji. W systemie opartym na jednomyślności istnieje możliwość stosowania weta przez jeden kraj lub grupę krajów, natomiast w systemie głosowania większościowego tego prawa nie ma, gdyż decyduje sposób definiowania większości. W UE większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 55% członków Rady UE, jednak nie mniej niż piętnastu z nich, reprezentujących państwa członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65% ludności UE.
Modele integracji zróżnicowanej dotyczą tych form integracji, które różnicują czas, przestrzeń i zakres współpracy krajów członkowskich ugrupowania. W teorii integracji wyróżnia się takie
Po trwającym wiele lat krwawym konflikcie w Irlandii Północnej, między Irlandzką Armią Republikańską (IRA) a brytyjskim wojskiem i protestanckimi bojówkami, w Wielki Piątek 1998 roku doszło do porozumienia (nazywanego Wielkopiątkowym) nie tylko kończącego konflikt, ale i likwidującego granicę między Irlandią Północną a Republiką Irlandii. Północ formalnie pozostała w Wielkiej Brytanii, ale jej obywatele uzyskali prawo przyjmowania obywatelstwa Republiki, uczestniczenia w jej życiu politycznym, gospodarczym i kulturalnym. Brak granicy umożliwił firmom i pracownikom prowadzenie działalności po obu stronach, a obywatelom Północy uczestniczenie w wyborach parlamentarnych na Południu. Brexit będzie wymagał uregulowania sytuacji Irlandii Północnej, gdyż po wyjściu Wielkiej Brytanii z UE, granica Republika Irlandii stanie się granicą zewnętrzną UE. Obywatele Północy prawdopodobnie będą musieli w referendum opowiedzieć się, czy chcą zostać w Wielkiej Brytanii, czy też połączyć się z Republiką, co może wywołać kolejne spory.
