mógł porozmawiać z dostateczną ich liczbą. Rezultat jego kampanii utwierdził go w jego wierze w siłę głosu rozsądku. Rządził przez racjonalną perswazję, oddziałując na wszechpotężną opinię publiczną. „Jeśli bossowie stawiali opór, to musiał tylko odwołać się do ludu. […] Ludzie chcieli wielkich rzeczy, słusznych rzeczy, prawdziwych rzeczy” (Baker 1927: 173).
Przystąpienie Ameryki do wojny nie oznaczało modyfikacji wiary Wilsona w słuszność powszechnego osądu. Podjął ten wątek w jednej ze swoich przemów, w której rozprawiał o przyszłych warunkach pokoju:
Jest to szczególne dla tej wielkiej wojny, że o ile mężowie stanu wydawali się szukać definicji swojego celu i czasami wydawało się, że zmieniają swoje zdanie i swój punkt widzenia, o tyle poglądy mas ludowych, które rzekomo miały być instruowane i prowadzone przez mężów stanu, kształtowały się coraz wyraźniej i coraz pewniejszym stawało się, o co [masy ludowe] właściwie walczą. Narodowe cele schodziły na coraz dalszy plan; ich miejsce zajął wspólny cel oświeconej ludzkości. Rady zwykłych ludzi stały się pod każdym względem prostsze i bardziej bezpośrednie oraz bardziej jednolite niż rady wyrafinowanych zawodowców, którzy ciągle mieli wrażenie, że grają w grę potęg o wysoką stawkę. Dlatego właśnie powiedziałem, że to jest wojna ludzi, nie mężów stanu. Mężowie stanu muszą podążać za sprecyzowaną wspólną myślą lub ponieść klęskę (Baker,
Dodd 1925: 259).
„Jeśli konferencja nie została przygotowana tak, by podążać za opinią ludzkości”, powiedział podczas podróży do Paryża, „oraz by wyrażać raczej wolę ludu niż liderów Konferencji, to będziemy uczestniczyć w kolejnym rozłamie światowym” (House, Seymour 1926: 291). […]
Problem diagnozy
W obliczu takich katastrof oczywiste wytłumaczenie nigdy nie leży daleko. Zdolny historyk Międzynarodówki Komunistycznej odnotował, że w historii tej instytucji „każda porażka – nie obiektywna porażka, lecz porażka rzeczywistości, która nie dostosowała się do utopii – nasuwa przypuszczenie, że stoi za nią zdrajca” (Borkenau 1939: 79). Zasada ta ma szerokie zastosowanie i dotyka głębokich źródeł ludzkiego charakteru. Mężowie stanu wielu państw byli stawiani pod pręgierzem przez rozczarowanych utopistów jako burzyciele międzynarodowego porządku. Członkowie szkoły, która próbowała stanąć za tym prostym antropomorficznym wytłumaczeniem, wahają się pomiędzy dwiema alternatywnymi diagnozami. Jeśli ludzkość w swoich stosunkach międzynarodowych poniosła wyraźną porażkę w osiągnięciu racjonalnego dobra, to musi być albo zbyt głupia, żeby to dobro zrozumieć, albo zbyt niegodziwa, żeby do niego dążyć. Prostota tych wytłumaczeń wydaje się niemal śmiesznie nieproporcjonalna w stosunku do intensywności i złożoności kryzysu międzynarodowego. […]
Nieznaczącym unikiem jest udawanie, że byliśmy świadkami porażki nie Ligi Narodów, lecz tych, którzy odmówili sprawienia, by działała. Załamanie z lat 30. XX wieku było zbyt druzgocące, żeby mogło być wyjaśnione tylko na podstawie jednostkowego działania lub zaniechania. Wiązało się z bankructwem postulatów, na których opierała się ówczesna polityka. Same podstawy dziewiętnastowiecznych poglądów są podejrzane. Możliwe, że ludziom nie udało się zastosować właściwych zasad nie z głupoty czy niegodziwości, lecz dlatego, że te zasady same w sobie były fałszywe lub niemożliwe do zastosowania. Może okazać się nieprawdą, że jeśli ludzie prowadziliby poprawne rozważania na temat polityki międzynarodowej, to również działaliby w prawidłowy sposób, lub że poprawne rozumowanie o interesach własnych lub własnego narodu jest ścieżką do międzynarodowego raju. Jeśli założenia dziewiętnastowiecznego liberalizmu są istotnie nie do utrzymania, to nie powinno nas dziwić, że utopia teoretyków międzynarodowych wywarła tak niewielki wpływ na rzeczywistość. Jeśli jednak założenia te są nie do utrzymania również dzisiaj, to musimy wytłumaczyć, dlaczego znalazły tak szerokie uznanie w XIX wieku oraz były inspiracją tak wspaniałych osiągnięć.
Bibliografia
Angell N., 1913, The Great lllusion, New York/London, G.P. Putnam’s sons.
Baker S., 1922, Woodrow Wilson and World Settlement, Garden City, N.Y., Doubleday, Page & Co.
Baker S., 1927, Woodrow Wilson: Life and Letters, t. 3, Garden City, N.Y., Doubleday, Page & Co.
Baker S., Dodd W.E. (red.), 1925, The Public Papers of Woodrow Wilson: War and Peace, New York, Harper.
Borkenau F., 1939, World Communism; a History of the Communist International, New York, W.W. Norton & Company, Inc.
Fischer-Williams J., 1934, Some Aspects of the Covenant of the League of Nations, London, Oxford University Press, H. Milford.
Hobhouse L.T., 1913, Development and Purpose, London, Macmillan and Co.
House E.M., Seymour C. (red.), 1926, Intimate Papers of Colonel House, Boston/New York, Houghton Mifflin Company.
Mayer J.P., 1939, Political Thought: The European Tradition, London, J.M. Dent & Sons.
Sorel A., 1905, L’Europe et la Révolution Française: discours prononcés le 29 mars 1905 à la fête donnée en l’honneur d’Albert Sorel à l’occasion de l’achèvement de son ouvrage, Paris, Plon-Nourrit et Compagnie.
„Economic Journal”, 1907, XVII.
New Year’s Eve broadcast from Radio-Nations.
„The Times”, 1 stycznia 1938 r.
League of Nations: Sixteenth Assembly
League of Nations: Third Assembly, First Committee
The Covenant of the League of Nations and a Commentary Thereon, Cmd. 151, 1919
League of Nations: Official Journal, maj 1928 r.
HANS J. MORGENTHAU
Polityka między narodami13
ROZDZIAŁ 1
Realistyczna teoria polityki międzynarodowej
Celem książki jest przedstawienie teorii polityki międzynarodowej. Teorii tej nie należy mierzyć testem apriorycznym i abstrakcyjnym, lecz empirycznym i pragmatycznym. Innymi słowy, nie należy jej oceniać za pomocą jakiejś z góry przyjętej teorii lub koncepcji niemającej związku z rzeczywistością, lecz w odniesieniu do jej celu, jakim jest uporządkowanie i nadanie znaczenia masie wydarzeń, które bez niej pozostałyby niepowiązane i niezrozumiałe. Należy poddać ją podwójnemu testowi, zarówno empirycznemu, jak i logicznemu. Czy oparta na teorii interpretacja faktów jest zgodna z rzeczywistością? Czy wnioski wypływające z danej teorii logicznie wynikają z przyjętych założeń? Krótko mówiąc, czy teoria ta jest zgodna z faktami i czy jest wewnętrznie spójna?
Pytania te dotyczą istoty polityki każdego rodzaju. Historia nowoczesnej myśli politycznej to historia sporu między dwiema szkołami, fundamentalnie różniącymi się w poglądach na naturę człowieka, społeczeństwa i polityki. Jedna wierzy, iż racjonalny i moralny ład polityczny, wywiedziony
Fragmenty wydania polskiego: H.J. Morgenthau, 2010,
