Post jako praktyka duchowa. Коллектив авторов

Скачать книгу

piękniejsza dzięki postowi (Est 4, 16).

      Praktykowana wstrzemięźliwość przydaje uwznioślenia, lotności duchowi, który staje się zdolny do kontemplacji. Spotykamy u Ojców tę myśl, że przez post człowiek w jakiś sposób wraca do utraconego raju219. Przed przekroczeniem przykazania ciało było lekkie, bez obciążeń, i unosiło się w górę razem z duszą. Kiedy było żywione, w tym samym czasie i dusza była karmiona. Potem stało się ociężałe220. „Skoro więc ciało, skłaniając się ku ziemi, stanowi obciążenie dla duszy, gdy chce ona wzlecieć, to na ile ktoś ma upodobanie w wyższym życiu, na tyle pozbywa się swojego ziemskiego balastu. To właśnie czynimy, podejmując post”221. Nakarmione mięsem ptaki z trudem wzbijają się na skrzydłach, tak człowiek żywiąc się mięsem, staje się ociężały222. Ciężar przyziemności ściąga nas ku ziemi, a post wznosi ku kontemplacji223. „A sama ta święta filozofia polega głównie i przede wszystkim na tak zwanej wstrzemięźliwości, dzięki której umysł człowieka pozostaje czysty, nie doznaje żadnej zmazy spowodowanej przyjemnościami żołądka czy czymkolwiek innym, jest absolutnie wolny w działaniu i kontemplowaniu spraw niebiańskich i sobie pokrewnych”224. Nie będąc obciążony nadmiarem pożywienia, człowiek ma więcej siły, by wypełniać doczesne obowiązki i zadania, zwłaszcza te natury duchowej225. Post Daniela, Estery czy Mardocheusza sprawił, że możni zostali poniżeni, a pokorni wywyższeni (Est 4, 16)226. Poszcząc czterdzieści dni, Mojżesz mógł stanąć przed obliczem Boga i rozmawiać z Nim, ukrytym w obłoku227. Z lotniejszego ducha wyżej wznosi się modlitwa, która dociera aż przed tron Boga: „Post jest orędownikiem u Boga, jest godnym szacunku, wiarygodnym autorytetem, dzięki któremu Bóg wysłuchuje modlitw i błagań”228. „Posty nie tylko wyjednają u Boga przemianę natury, odwrócenie nieszczęść albo zapomnienie grzechów, lecz także poznanie tajemnic”229.

      Nawiązując do trzech młodzieńców przebywających w piecu (Dn 3, 25, LXXX), św. Efrem Syryjczyk snuje spekulacje o sprawianej przez post integracji duchowej człowieka. Szadrak, Meszak i Abed-Nego wyrażają człowieka, który składa się z ducha, duszy i ciała. Kiedy ci trzej trwają w jedności, nie dadzą się pokonać przez żądzę, tak jak ogień w piecu nie pochłonął młodzieńców. Piec obrazuje świat, a ogień – żądze. Tymczasem jako czwarty zostaje posłany Pocieszyciel230. Poszczący człowiek scala się wewnętrznie, na duszy i ciele, zarówno w porządku zewnętrznym, jak i wewnętrznym, w czym wspomaga go dobroć Boża. Efrem nie wyjaśnia, co oznacza porządek wewnętrzny i zewnętrzny. Zdobywając czystość w ciele, miłość w duszy i pokorę w duchu, pełniąc dobre uczynki, zaczyna się w pełni podobać Bogu231.

      W refleksji nad postem ojcowie wybiegają naprzód, szukając eschatologicznej perspektywy. Święty Asteriusz stwierdza, że ograniczenie się w pokarmach, które istniało na początku, zniknie na końcu. „Post jest obrazem przyszłego życia, naśladowaniem nieśmiertelności. Tam bowiem nie ma ani napojów, ani rozkoszy podniebienia”232. Zaleca pocieszać się innymi obiecanymi dobrami: „Powtarzaj sam sobie pobożną radę: przykry jest post, ale raj przyjemny”233. Powiada św. Ambroży: „Post przygotowuje także stół mistyczny, o którym Dawid mówi: ‘Przed mym obliczem zastawiłeś stół przeciw tym, którzy mnie gnębią’ (Ps 23 [22], 5)”234. Jego uczeń, św. Augustyn, stwierdza: „Tam bowiem [w niebie] panuje dostatek i wieczne nasycenie. Nie ma żadnego braku tam, gdzie jest pełnia miłości do Boga”235. Jak zauważa św. Efrem, największym pocieszeniem dla poszczących jest to, że wynagrodzi ich Ten, na którego uczcie zasiądą i będą się radować236. Zostaną bowiem zaproszeni na ucztę Oblubieńca237. Pragnienie wspólnoty z Bogiem i pamięć o uczcie w królestwie Bożym ma podtrzymywać na duchu w niedosycie nieodłącznym od życia na tym świecie.

      Ojcowie Kościoła nie powiedzieli wszystkiego o poście. Każda epoka ma swoje racje, akcenty i własny język. I współczesna epoka może coś dodać do mądrości ascezy. Z drugiej strony, poddając się szukaniu nowości, może zatracić to, co dotychczas było istotne. Powrót do starożytnych mistrzów, którzy znajdowali się bliżej niż my samych źródeł wiary, pozwala pośród zmienności ludzkiego myślenia zachować to, co jest niezmienne, bo natchnione od Boga.

      Wybrana bibliografia

      Źródła

      Afrahat, Aphraatis Demonstationes I–XXII: Demonstratio Tertia. De Ieiunio, ed. D. I. Parisot, Paris 1894, Patrologia Syriaca, 1, s. 97–136; O poście, tł. A. Uciecha, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 42/1 (2009), s. 85–96.

      Al-Ghazâlî (XII w.), Les Secrets du jeûne en islam. La vivification des sciences de la religion; introd., notes et trad. par M. Gloton, Beyrouth 2001.

      Ambroży z Mediolanu, De Helia et ieiunio, ed. C. Schenkl, Wien 1897, CSEL 32/2, s. 411–465; O Eliaszu i poście; przeł., wstęp. i koment. opatrzył P. Jędrzejowski, VoxP 18 (1998), z. 34–35, s. 471–500.

      Asteriusz z Amazji, Homiliae, tu: XIV (In principium ieiuniorum), [w:] Asterius of Amasea. Homilies I–XIV; text, introd. and notes C. Datema, Lei-den 1970, s. 205–219.

      Augustyn z Hippony, De utilitate ieiunii, ed. S. D. Ruegg, Turnhout 1969, CCL 46, s. 231–241; [wcześniej, wyd. rozszerz.:] A Text with a Translation, Introduction and Commentary S. D. Ruegg, Washington 1951.

      Bazyli Wielki, De ieiunio: homilia I et II, PG 31, 164–184, 185–197; Homilia I i II o poście, [w:] Św. Bazyli Wielki, Wybór homilij i kazań, tł. T. Sinko, Kraków 1947, s. 155–167, 168–176.

      Collectio Canonum Hibernensis, [rozdz.] De ieiunio, [w:] A Study and Edition of the Collectio Canonum Hibernensis, vol. 1, ed. R. Flechner, Oxford 2006, s. 64–77 [maszynopis pracy doktorskiej].

      Efrem Syryjski, Des heiligen Ephraem des Syrers Hymnen de ieiunio, ed. E. Beck, Louvain 1964, CSCO 246/247 (Scriptores Syri 106/107) [wyd. syr. i tł. niem.]; Ephraem Syrus, Hymnes sur le jeûne, trad. D. Cerbelaud, Bégrolles-en-Mauges 1997 [tł. franc.].

      Ibn ʿArabî (XIII w.), Textes sur le jeûne; trad. et introd. par A. R. Yahyâ (C. A. Gilis), Beyrouth 1996.

      Jan Chryzostom, De paenitentia homiliae, PG 49, 277–350 (o poście – homilia 5: De ieiunio et in Ionam prophetam, et Danielem, et tres pueros, et de paenitentia, PG 49, 305–314; O pokucie homilia V [na początek Wielkiego Postu], [w:] Św. Jan Złotousty, Dwadzieścia homilij i mów, Kraków 1947, s. 138–148).

      Leon Wielki, Tractatus septem et nonaginta, ed. A. Chavasse, Turnhout 1973, CCL 138, 138A; Mowy; przeł., wstępem i objaśnieniami zaopatrzył

Скачать книгу