Elements on the Christian’s Way to Perfection according to the Sermons of St Leo the Great, StPatr 51 (2011), s. 133–147.
Vajda G., Jeûne musulman et jeûne juif, „Hebrew Union College Annual” 12–13 (1938), s. 367–385.
Vinzent M., Marcion’s Roman Liturgical Traditions, Innovations and Counter–Rites: Fasting and Baptism, StPatr 71 (2014), s. 187–211.
Vogüé A. de, Kochać post: doświadczenie monastyczne; tł. M. Kobiałka, Tyniec 2010, s. 190.
Vuillaume C., Le jeûne dans la tradition monastique ancienne et aujourd’hui, „Collectanea Cisterciensia” 51 (1989), s. 42–78.
Wojtczak J., Kazania o poście jako przykład artyzmu językowego Piotra Chryzologa, VoxP 17 (1997), z. 32–33, s. 269–276.
Skróty
AOP Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna
BOK Biblioteka Ojców Kościoła, Kraków 1992–
CCL Corpus Christianorum. Series Latina, Turnhout 1953–
CCM Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis, Turnhout 1966–
CSCO Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, Paris 1903–
CSEL Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Wien 1866–
DSAM Dictionnaire de Spiritualité Ascétique et Mystique, Paris 1937–1995
PG Patrologiae cursus completus. Series Graeca, t. 1–161, Paris 1857–1866
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, t. 1–217, Paris 1841–1855
PO Patrologia Orientalis, Paris 1904–
POK Pisma Ojców Kościoła, Poznań 1924–
PSP Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, Warszawa 1969–
SCh Sources Chrétiennes, Paris 1941–
StPatr Studia Patristica, Berlin 1955–
VoxP Vox Patrum, Lublin 1981–
ŹMT Źródła Myśli Teologicznej, Kraków 1996–
ŹMon Źródła Monastyczne, Tyniec/Kraków 1993–
Pisma o poście
Mowy o poście
ŚW. BAZYLI WIELKI
Przekład: Marta Przyszychowska.
Podstawa przekładu: De ieiunio: homilia I et II, PG 31, 164–184, 185–197.
Starszy przekład: Homilia I i II o poście, [w:] Św. Bazyli Wielki, Wybór homilij i kazań, tł. T. Sinko, Kraków 1947, s. 155–167, 168–176.
Charakterystyka: Oprócz licznych mów i kazań biblijnych zachowało się ponad dwadzieścia mów św. Bazylego (+ 379) poświęconych różnorodnej tematyce duszpasterskiej. W dwóch z nich autor zajmuje się praktyką postu oraz krytyką obżarstwa i pijaństwa. Mowy są klasyką myśli patrystycznej na ten temat. Inni autorzy będą chętnie powtarzać myśl Bazylego. Rufin z Akwilei (+ 410/411) przetłumaczy De ieiunio Bazylego na łacinę, dokonując pewnej adaptacji. Przekład ten również się zachował. W mowie pierwszej Bazyli porównuje ciała poszczących młodzieńców (Dn 1, 8-16) do azbestu, co czyni także Ambroży238. Skoro wiadomo, że Ambroży czytał Orygenesa i Bazylego, a w zachowanych pismach Orygenesa nie spotykamy tego motywu, więc zachodzi duże prawdopodobieństwo, że Ambroży przejął owo porównanie z mów Bazylego o poście. Zresztą, zależność Ambrożego od Bazylego potwierdza treściowe porównanie ich pism.
Mowa pierwsza o poście
1. „Zagrajcie – mówi Pismo – na trąbie w czasie nowiu, w czcigodnym dniu waszego święta” (Ps 81 [80], 4). Oto proroczy nakaz. Nam jednak to czytanie ukazuje święto, które poprzedza te dni, w sposób głośniejszy od wszelkiej trąby i bardziej zrozumiały niż jakikolwiek instrument muzyczny. Poznaliśmy bowiem łaskę postu dzięki Izajaszowi, który porzucił żydowski sposób poszczenia i ukazał nam prawdziwy post: „Nie pośćcie wśród waśni i sporów, ale […] rozwiąż wszelkie więzy niesprawiedliwości” (Iz 58, 4.6). Także Pan mówi: „Nie bądźcie posępni, ale […] umyj twarz i namaść głowę” (Mt 6, 16-17). Nastrójmy się więc tak, jak nas nauczono, nie oczekujmy nadchodzących dni markotnie, ale z radością, jak przystoi świętym. Tchórze nie zwyciężają, posępni nie triumfują. Nie rób ponurej miny podczas leczenia. Głupio nie ciesz się zdrowiem duszy, ale smuć się z powodu zmiany posiłków; więcej troszcz się o przyjemności żołądka niż o duszę. Nasycenie przynosi kres przyjemności żołądka, post natomiast przynosi korzyść duszy. Ciesz się, że lekarz daje ci lekarstwo niszczące grzech. Jak mnożące się we wnętrznościach dzieci pasożyty likwiduje się pewnymi bardzo ostrymi środkami, tak samo gdy wkracza do duszy post (jeśli naprawdę zasługuje na nazwę postu), zabija grzech, który ukrywa się głęboko.
2. „Namaść głowę i umyj twarz” (Mk 6, 17). Te słowa wzywają cię na misteria. Pomazaniec się namaścił, posłany z nieba się obmył. Zastosuj ten nakaz do duchowych członków. Obmyj duszę z grzechów. Namaść głowę świętym olejkiem, aby stać się uczestnikiem Chrystusa i w ten sposób przystąp do postu. Nie zakrywaj twarzy jak obłudnicy. Zakrywasz twarz, gdy zasłaniasz wewnętrzne nastawienie zewnętrznymi pozorami i kłamstwem jak zasłoną. Aktor w teatrze udaje inną osobę: jest niewolnikiem, a często udaje pana, albo jest zwyczajnym człowiekiem, a udaje króla. Tak samo w życiu wielu jak na scenie robi widowisko ze swojego życia, ale co innego ma w sercu, a co innego udaje przed ludźmi. A więc nie zakrywaj twarzy. Jaki jesteś, takim się pokazuj. Nie udawaj posępnego, chcąc wydawać się wstrzemięźliwym. Dobry uczynek nie przyniesie ci pożytku, jeśli go roztrąbisz, ani nie będziesz miał żadnej korzyści z postu, jeśli go rozreklamujesz. Uczynki robione na pokaz nie przynoszą owocu na przyszłe życie, ale kończą się na ludzkich pochwałach. Biegnij więc z radością do darowanego ci postu. Post to starodawny dar, jednak ani się nie przedawnia, ani się nie starzeje, ale nieustannie się odnawia i kwitnie.
3. Czy myślisz, że jego starodawność wywodzę z Prawa? Post jest starszy niż Prawo. Jeśli chwilę poczekasz, znajdziesz potwierdzenie moich słów. Nie sądź, że Dzień Przebłagania, wyznaczony Izraelowi na dziesiąty dzień siódmego miesiąca (Kpł 25, 9), stanowi początek tego postu. Prześledź historię, poszukaj początków postu. Nie jest to nowy wynalazek, to skarb ojców. Wszystko, co starodawne, jest czcigodne. Uszanuj wiek postu! Jest rówieśnikiem ludzkości: post został ustanowiony w raju. Adam otrzymał taki nakaz jako pierwszy: „Nie jedzcie z drzewa poznania dobra i zła” (Rdz 2, 17). „Nie jedzcie” oznacza nakaz postu i wstrzemięźliwości. Gdyby Ewa zachowała post od drzewa, nie potrzebowalibyśmy teraz naszego postu. „Nie potrzebują bowiem lekarza zdrowi, ale chorzy” (Mt 9, 12). Zachorowaliśmy przez grzech, wyleczmy się przez pokutę, a pokuta bez
Por. Bazyli Wielki,
