Nazizm. Struktura władzy. Waldemar Aftyka
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Nazizm. Struktura władzy - Waldemar Aftyka страница 6
Zorganizowano specjalne kursy mówców partyjnych.
Walka o wzrost liczby członków i wyborców prowadzona była na szeroką skalę za pomocą tej właśnie infrastruktury propagandowej. Szło tylko o to, aby zabiegać systematycznie o względy i poparcie tej części ludności, której jeszcze nie objęto wpływami ruchu narodowosocjalistycznego.
W latach 1928–1929 NSDAP koncentrowała swe działania polityczne na wsi i w małych miasteczkach. Powoływano lokalne grupy NSDAP, SA, wygłaszano przemówienia, organizowano marsze (wieczorem z pochodniami).
NSDAP zaczęła stosować nowe metody walki politycznej zawierające się w formule: propaganda – prowokacja – demonstracja. Samoprezentacja w postaci imprez publicznych, następnie starcia fizyczne z przeciwnikami politycznymi, później specjalna forma publicznego pokazu w postaci przemarszu, który miał stworzyć wrażenie zwartej, zdecydowanej, licznej organizacji. Metoda ta stanowiła nader zręcznie wybraną formę autoprezentacji politycznej, która musiała spotkać się z oddźwiękiem u wielu obywateli i pociągnąć niezdecydowanych do NSDAP lub organizacji afiliowanych.
Oddzielną sprawą wymagającą omówienia jest walka wyborcza do ciał przedstawicielskich, jaką zaczęła prowadzić NSDAP. W drugiej połowie 1929 r. rozpoczęła się kampania wyborcza na płaszczyźnie regionalnej i lokalnej do ciał przedstawicielskich miast, powiatów i prowincji. Wybory odbyły się 17 listopada 1929 r., przynosząc nieznaczne zwycięstwo narodowym socjalistom, mającym już swoją listę ludową. NSDAP, wystawiając swoją listę wyborczą, liczyła na rozbicie partii burżuazyjnych i tak się stało. Taktyką NSDAP było, by w wyborach lokalnych kandydować tam jedynie, gdzie były szanse na sukces, raczej rezygnować z wystawiania własnych list, niż wysuwać nienadających się do tego kandydatów. Demonstrowano „dobrą wolę współpracy”, było to propagandowe hasło, lepsze niż zebrania i artykuły w gazetach.
Powróćmy jeszcze raz do opracowania Schulza.
„Ostateczne wyniki wyborów do parlamentu powiatowego – pisze Schulz – potwierdzają słuszność założeń NSDAP. W Meldorf wybory przedstawiły się następująco: SPD – 473 głosy, 26,5%; KPD – 54 głosy, 3,0%; NSDAP – 313 głosów, 17,5%; lista gospodarcza – 311 głosów, 17,4%; drobni rolnicy – 14 głosów, 0,8%; lista stanu średniego – 83 głosy, 4,7%; lista dobroczynności – 113 głosy, 7,5%; Związek Chłopski – 16 głosów, 0,9%; lista „Wieś i miasto” – 11 głosów, 6,3%. W wyborach wzięło udział 64,6% uprawnionych”33.
NSDAP zdobyła więc – nawet jeżeli z minimalną przewagą – drugie miejsce w Meldorf.
Przedstawione fakty świadczą o tym, że partia narodowosocjalistyczna zdobywała swą popularność „od dołu do góry” drabiny społecznej. Popularyzując swą ideologię od warstw najbiedniejszych (bezrobotni chłopi i robotnicy), poprzez warstwy średnie, do burżuazji włącznie. Wysuwając hasła demagogiczne, potrafiła przyciągnąć do siebie różne grupy społeczne.
Wybuchający w 1929 r. wielki światowy kryzys gospodarczy spowodował destabilizację również w Niemczech. Plan Younga (1930 r.) wywołał gwałtowną opozycję prawicy. Brak stabilizacji politycznej był o wiele większy, niż się spodziewano. Rosła gwałtownie liczba członków NSDAP.
„Kolosalny wzrost popularności NSDAP – pisze Ryszka – wśród wyborców, jak również dwudziestokrotny wzrost liczby jej członków w ciągu 5 lat – postęp nie mający sobie równego tak wśród partii, jak i lewicy – świadczyłby, że zmiany wywołane przez kryzys były głównym czynnikiem działającym na korzyść Hitlera. Istotnie, krzywa wzrostu członków NSDAP układa się zupełnie równolegle do krzywej wzrostu bezrobocia w latach 1928–1931”34.
Wzrastające sukcesy wyborcze na szczeblu lokalnym, pierwszy udział w rządzie krajowym w Turyngii ujawniły gwałtowny rozwój partii. Potwierdziły to również wybory do parlamentu w 1930 r., w których narodowi socjaliści zdobyli 107 mandatów poselskich (w 1928 r. – 12), zdobywając drugie miejsce, za socjaldemokratami, spośród wszystkich partii Republiki Weimarskiej.
Wybory do Reichstgu w 1930 r. zburzyły dotychczasowy układ sił politycznych. Zaszła gwałtowna zmiana na prawicy. Kosztem stronnictw prawicowych wyrosła hitlerowska NSDAP i zajęła liczące się miejsce w parlamencie. Stronnictwa rządzące znalazły się w mniejszości. Utworzenie nowego rządu opartego na większości parlamentarnej było możliwe, ale tylko przy udziale NSDAP lub KPD. One jednak, ani inne stronnictwa nie były gotowe do takiej współpracy. W zaistniałej sytuacji rząd Brüninga (kanclerz) utrzymywał się nadal przy pomocy dekretów prezydenta wydawanych na podstawie art. 48 konstytucji.
„Republika wkraczała już – pisze Grunberger – w trzecią i ostatnią fazę swej historii, rząd, choć nadal oficjalnie republikański, przestał być demokratyczny, ponieważ nie reprezentował już większości w Reichstagu. Upadkowi Republiki Weimarskiej patronowały rządy, których charakter polityczny i sposób powołania były już autokratyczne. Tej drastycznej zmianie w strukturze władzy towarzyszyła katastrofa ekonomiczna Niemiec”35.
W obliczu narastania chaosu wewnętrznego najważniejsze decyzje coraz bardziej niż od parlamentu i rządu zależały od wąskich i zakulisowych czynników. Jednym z nich była grupa skupiona wokół Hindenburga (Prezydent Republiki Weimarskiej); drugim – wojsko. Stosunek kół wojskowych do republiki był jednoznaczny – nigdy nie byli oni zwolennikami demokracji parlamentarnej, pragnęli w obliczu kryzysu państwa zaprowadzenia silnych rządów autorytarnych, problem był jednak w tym, kto i jak ma tego dokonać. Wysuwano różnych polityków i próbowano różnych sposobów, ale brakowało ciągle masowego poparcia. To zwróciło uwagę na Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotników, na narodowy socjalizm, świecący triumfy i zdobywający coraz więcej zwolenników.
Pierwsze rozmowy z Hitlerem zaczął Brüning (kanclerz Rzeszy w latach 1930–1932) jesienią 1931 r., w październiku Hitler rozmawiał z Hindenburgiem. Hitler stał na stanowisku oddania mu całej władzy, podczas gdy rozmówcy chcieli tylko uzyskać masowe poparcie jego ruchu do własnych celów. Rozmowy trwały dalej, w maju 1932 r. Hitler rozmawiał z gen. Schleicherem, przedstawicielem Reichswehry (armia), bo jednak „lepiej Hitler niż komunizm”.
Coraz bardziej zaostrzała się sytuacja polityczna Niemiec, kolejne wybory i zmiany rządów przynosiły nowe sukcesy narodowym socjalistom. Bezradności władz towarzyszyła fala strajków i walk w kraju. Dzięki przeróżnym intrygom oraz zakulisowym machinacjom Schleichera przeciw Papenowi, stojącemu na czele rządu, nastąpiło zbliżenie do Hitlera i utorowanie temu ostatniemu drogi do prezydenta.
W dniu 4 stycznia 1933 r. prezydent spotkał się z Hitlerem w Kolonii – „godziną narodzin Trzeciej Rzeszy” nazwie to spotkanie jeden z historyków36.
30 stycznia 1933 r. prezydent Hindenburg powierzył misję utworzenia nowego rządu Hitlerowi, przywódcy narodowych socjalistów. „Hitler zapowiadał – pisze Czubiński – uwolnienie narodu niemieckiego od zmory traktatu wersalskiego i uzależnienia od zagranicy, zwalczał wszelkie ruchy o powiązaniach międzynarodowych, a zwłaszcza socjalistyczne i żydowskie, wzywał do budowy siły i znaczenia Niemiec na forum międzynarodowym”
33
W. Schulz,
34
F. Ryszka,
35
R. Grunberger,
36
Zob. A. Czapliński, A. Galos, W. Korta,