Jak ocenić dojrzałość dziecka do nauki. Sally Goddard Blythe

Скачать книгу

na sprawności przestrzenne. Dzieje się tak dlatego, że świadomość przestrzenna i zdolność do prowadzenia operacji poznawczych w przestrzeni zależy w pierwszej kolejności od tego, czy ma się fizyczny punkt odniesienia.

      1.15. Jakie istnieją dowody na związek równowagi, postawy i odruchów z osiągnięciami szkolnymi?

      Koncepcja, że zaburzenia neurologiczne mogą leżeć u podstaw problemów z uczeniem się nie jest nowa, podobnie jak teoria mówiąca o tym, że terapie opracowane w celu skorygowania funkcji neurologicznych wpływa na poprawę wyników w nauce.

      Niesprawność na tle rozwojowym została rozpoznana w XIX wieku w dwóch formach: opóźnienia w rozwoju poznawczym w przypadku niepełnosprawności intelektualnej oraz opóźnienia rozwoju ruchowego w przypadku porażenia mózgowego. Natomiast łagodniejsze objawy, przejawiające się w rozbieżności między inteligencją a bardziej wyspecjalizowanymi obszarami umiejętności językowych, uczenia, komunikacji i interakcji społecznych, w tym autyzm wczesnodziecięcy, zostały opisane dopiero w XX wieku.

      W latach dwudziestych XX w. Francuzi jako jedni z pierwszych dostrzegli powiązanie między „niezgrabnością ruchową” a problemami z uczeniem się29, które czasami nazywali „zespołem psychoruchowym”. W 1940 roku R.S Paine opisał u dzieci że specyficznymi trudnościami w uczeniu się kilka odrębnych objawów na poziomie ruchowym, takich jak niezborność, drżenie, hiperrefleksja czy lekkie upośledzenie chodu. Wskazał także na problemy z percepcją informacji słuchowych i wzrokowych, nieprawidłowe postrzeganie przestrzeni, zmniejszoną koncentrację uwagi, trudności z myśleniem abstrakcyjnym oraz opóźnienia w nauce jako charakterystyczne cechy dzieci z trudnościami w uczeniu się. Stwierdzono także niekiedy występowanie umiarkowanych objawów epilepsji30.

      W innych krajach zaczęto posługiwać się określeniem minimalna dysfunkcja mózgu (minimal brain dysfunction – MBD). Formalna definicja MBD została sformułowana w 1966 roku przez Samuela Clementsa. Według niego jest to połączenie przeciętnej lub ponadprzeciętnej inteligencji z pewnymi problemami z uczeniem się i zachowaniem – od łagodnych do poważnych, charakteryzujących się upośledzonym funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego, mogącym także obejmować zaburzenie percepcji wzrokowej lub słuchowej, procesów konceptualizacji, języka i pamięci oraz trudności z utrzymaniem uwagi, kontrolowaniem impulsów i funkcji ruchowych31. Ponieważ na liście znalazło się ponad 99 możliwych objawów diagnostycznych, w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku termin MBD został odrzucony jako zbyt szeroki.

      Utrzymujące się odruchy pierwotne już dawno zostały uznane za objaw porażenia mózgowego. W przypadku porażenia mózgowego przetrwałe odruchy są skutkiem uszkodzenia mózgu lub też jego nieprawidłowego rozwoju w okresie przed urodzeniem, w momencie urodzenia lub też po urodzeniu (Bobath32,33, Illingworth34, Capute i Accardo35, Fiorentino36, Levitt37, Brunnström38). Uszkodzenia niedojrzałego mózgu w przypadku porażenia mózgowego zaburzają proces dojrzewania w przewidywalnej, uporządkowanej, zgodnej rozwojowo kolejności. Skutkuje to brakiem wyhamowania odruchów pierwotnych przejawiającym się w postaci utrzymujących się prymitywnych, niezróżnicowanych wzorców kontroli ruchowej, charakterystycznych dla okresu niemowlęctwa, oraz towarzyszących im: nieprawidłowym napięciem mięśniowym, rozwojem kontroli postawy, upośledzonymi wzorcami ruchowymi i opóźnionym rozwojem ruchowym. Przez wiele lat uważano, że przetrwałe odruchy pierwotne nie mogą występować, jeśli nie występuje patologia rozwoju, a więc że odruchów pierwotnych nie bada się u dzieci z mniej poważnymi opóźnieniami rozwoju ruchowego lub objawami trudności w uczeniu się.

      Badania nad nieprawidłowymi bądź niedojrzałymi odruchami u osób ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się rozpoczęto w różnych środowiskach naukowych w latach siedemdziesiątych XX wieku. W 1970 roku terapeutka zajęciowa z Uniwersytetu w Kansas, w USA, przeprowadziła badanie, w którym porównywała poziom odruchów u grupy dzieci z zaburzeniami neurologicznymi z grupą dzieci, u których nie stwierdzono takich zaburzeń. U wszystkich dzieci z grupy z zaburzeniami neurologicznymi wykryto nieprawidłowe odruchy. U ośmiorga z dziewiętnastu badanych z grupy „bez zdiagnozowanych zaburzeń neurologicznych” lub grupy porównawczej występowały pewne nieprawidłowości dotyczące odruchów; jedno z nich miało problemy z zachowaniem, a pozostałe problemy z czytaniem, i/lub z pisaniem39.

      W tym samym roku inna terapeutka zajęciowa, Barbara Rider, także na Uniwersytecie w Kansas, postanowiła zbadać występowanie nieprawidłowych odruchów u dzieci w drugiej klasie, niemających trudności, i porównać wyniki z grupą dzieci słabo się uczących. Okazało się, że u dzieci z problemami w nauce występuje więcej nieprawidłowych reakcji odruchowych niż u dzieci niemających takich kłopotów. Za punkt odniesienia (jako niezależny wskaźnik) przyjęła wyniki testu WRAT (Wide Range Achievement Test) mierzącego kompetencje z zakresu czytania, rozumienia zdań, literowania i wykonywania działań matematycznych. Zestawiła wyniki testów WRAT z występowaniem nieprawidłowych odruchów. Dzieci ze zintegrowanymi odruchami osiągnęły wyższe wyniki na testach niż te, u których zaobserwowano nieprawidłowe odruchy40.

      W 1976 roku na Uniwersytecie Purdue w USA Miriam Bender zbadała wpływ jednego odruchu, symetrycznego tonicznego szyjnego (STOS-u), na naukę szkolną. Okazało się, że STOS występuje u 75% dzieci z trudnościami w nauce, ale za to nie objawia się u żadnego z dzieci w grupie porównawczej, które nie miały w swojej historii rozwoju problemów z uczeniem się. Opracowała także serię ćwiczeń mających pomóc w zintegrowaniu STOS-u oraz zaobserwowała w następstwie złagodzenie wielu objawów41.

      W 1978 roku twórczyni terapii Integracji Sensorycznej (Sensory Integration – SI) A. Jean Ayres zaobserwowała, że jednym z głównych objawów u dzieci z zaburzeniami integracji posturalnej i dwustronnej były „słabo rozwinięte podstawowe odruchy posturalne, niedojrzałe reakcje równowagi, słaba kontrola wzrokowa, a także deficyty z zakresu różnych trudnych do uchwycenia parametrów, które wiążą się z obustronną i symetryczną naturą człowieka”42. Jednym z głównych celów terapii Integracji Sensorycznej było „nie tyle uczenie konkretnych umiejętności, takich jak dopasowywanie bodźców wzrokowych, nauka zapamiętywania sekwencji dźwięków, różnicowania dźwięków, rysowania linii od jednego punktu do drugiego czy nawet podstawowego materiału szkolnego, a raczej zwiększenie zdolności mózgu do uczenia się, jak to wszystko robić”43. Zamiast zajmować się objawami dysfunkcji, Integracja Sensoryczna była nakierowana na zmianę dysfunkcji neurologicznej zaburzającej uczenie się.

      W 1994 roku Wilkinson powtórzyła badanie Rider z lat siedemdziesiątych. Nie tylko znalazła powiązanie między przetrwałymi odruchami pierwotnymi a specyficznymi trudnościami w uczeniu się, ale także zidentyfikowała powiązanie między przetrwałymi odruchami pierwotnymi a słabymi wynikami w nauce. Jej badania wskazywały, że to toniczny odruch błędnikowy (TOB) leżał u podłoża trudności w szkole oraz że istnieje powiązanie między przedłużającym się występowaniem odruchu Moro a specyficznymi problemami z matematyką44.

      W 1997 roku Goddard Blythe oraz Hyland zbadali

Скачать книгу