jy, Lettie, dat ons taal kort voor jou geboorte eers amptelik erken is? Weet jy hoe lank ons teen die Engelse moes stry om dít reg te kry? Toe ek op skool was, is ek gestraf as ek Afrikaans praat. Ek moes in die hoek gaan staan met ’n papierhoed op my kop waarop Dunce geskryf staan.”
“Wat beteken ‘dunce’, Deddie?”
“Gaan soek dit op in ’n woordeboek. Dis belangrik dat jy goeie Engels ook leer praat. We shall speak the language of the conqueror as well as the conqueror,” sê Deddie met ’n deftige Engelse aksent en knipoog vir haar. “Dis ons wraak, Lettie-lief.”
“Maar Deddie …”
“En jy kan gerus ophou met hierdie ge-Deddie. Dit was oulik toe jy klein was, maar jy word nou groot. Noem my Pappie of Pa of Vader of wat ook al vir jou die maklikste is.”
Sy probeer nou al maande lank, maar Vader klink vir haar soos bid, en Pa so kortaf, soos ’n hond wat blaf, en aan Pappie kon sy nog nie gewoond raak nie. Deddie bly maar die maklikste. As sy onthou, noem sy hom Deddie-Pappie. Of Pappie-Deddie.
Maar al is Deddie ook hoe vies vir die Engelse, hy is darem nog nie aan die Nazi’s se kant soos sy broer op die plaas nie. Laas toe hulle op Somerverdriet gaan kuier het, het haar pa en oom Kleingert kwaai gestry. Oor die oorlog, oor Mammie se Engelse familie, en sommer ook oor Mammie se rokke wat so kort geword het.
Terug by die huis het haar pa hulle almal verstom deur sy kort swart snorretjie af te skeer.
“Net sodat niemand ooit weer sal dink ek bewonder vir Adolf Hitler nie,” het hy aangekondig. “My vyand se vyand is nie noodwendig my vriend nie.”
Colette se hart klop kadoefkadoef van afwagting toe die trein in Kaapstad stilhou. Sy voel darem nie meer heeltemal so plaasjapierig soos toe hulle nog in Wellington gewoon het nie, maar die baie mense wat so vinnig stap en die toetende karre en die besige strate en die groen-en-roomgeel trembusse maak haar steeds ’n bietjie bang. En nou is hier boonop soldate van oral in die wêreld, allerhande uniforms wat sy nie ken nie, mans in Skotse rompies met lelike knieë wat haar laat gril, seuns wat vir haar jonger as haar sestienjarige Ouboet lyk, ou ooms met rye blink medaljes op die bors, selfs tannies in uniform!
Sy hou haar ma se handskoenhand styf vas en gee vinnige klein treetjies om by haar ma se klikkende hoëhakskoene by te hou. Haar eie swart bandjieskoene is so blink gepoets dat sy haar weerkaatsing daarin kan sien as sy ver genoeg vooroor buig.
“Colette!” raas haar ma toe sy haar amper disnis stamp teen ’n lamppaal. “Lig jou kop en kyk waar jy loop. Moenie vir jou so niksgewoond hou nie.”
Maar Mammie stap darem nou ’n bietjie stadiger, wat Colette kans gee om die advertensies op busse en teen geboue behoorlik te bekyk. Burlington Shirts and Sportswear, lees sy bo ’n prent van ’n seun met ’n skitterwit glimlag in skitterwit krieketklere wat haar aan Kleinboet herinner. Hoe mooi moet die stad nie saans wees wanneer die slagspreuke teen geboue verlig word nie! Dis iets wat sy nog net op foto’s in koerante en tydskrifte gesien het.
In die begin van die oorlog het hulle black-out curtains vir die huis gekry, soos almal in die Kaapse voorstede, en die donker strate snags was vir Deddie amper soos ’n present. Hy’t elke aand met sy teleskoop gevroetel. Vir ’n sterrekyker is ’n gitswart naghemel mos iets wonderliks. Noudat die oorlog al drie jaar aan die gang is, glo niemand eintlik meer dat Kaapstad aangeval gaan word nie, en die meeste geboue word weer verlig. Dis net Mammie wat meen mens moet liewers saans tuisbly en brei. Colette sal dit natuurlik nie vir haar ma sê nie, maar soms geniet sy ook nogal die oorlog. By die skool word die kinders gedril vir moontlike bomaanvalle, dan moet hulle onder hulle houtlessenaars induik en hulle arms bo hulle kop hou, wat gewoonlik ’n gegiggel en ’n grapmakery afgee. Baie lekkerder as somme of Bybellesse.
Fletcher & Cartwrights for Fashion and Foods, lees sy op ’n gebou op die oorkantse hoek, maar Mammie trek al weer aan haar arm om Adderleystraat vinnig oor te steek voordat die verkeerslig rooi word. Sy is nog nie gewoond aan rooi-oranje-groen ligte wat jy moet gehoorsaam nie, ook nie aan die elektriese drade bo die strate waaraan die trembusse hang nie, ook nie aan Kleurlingmans in deftige pakke klere nie, sy vergaap haar aan alles. Maak toe jou mond voor jy ’n vlieg insluk, sê Mammie toe Colette met haar kop ver agteroor probeer tel hoeveel verdiepings die enorme winkelgebou van Stuttafords het. Vier, vyf, ses … Sy kom nie verder nie, want haar ma kry haar aan die skouers beet en stuur haar tussen ’n klomp ander mense by die groot deur in.
In die winkel hang haar mond éérs oop. Nou gee sy nie eens meer om as sy dalk ’n vlieg insluk nie. Nie dat sy haar kan voorstel dat jy ooit ’n vlieg in so ’n smart winkel sal sien nie. Selfs Mammie, wat nie graag “niksgewoond” wil lyk nie, stap so stadig soos ’n trapsuutjies na die hysbak sodat hulle alles langs die pad kan bekyk en bewonder, die wonderlike ware wat in blink glaskaste uitgestal word, die netjiese verkoopsdames agter glansende houttoonbanke, en natuurlik ook die deftige klante. Die vrou wat saam met hulle voor die hysbak wag, dra ’n swart pelsjas saam met lang rooi naels en ’n knewel van ’n diamantring. Colette wonder of sy nie vreeslik sweet nie, want die lentedag is gans te warm vir so ’n jas, maar sy ruik nie sweet nie, sy ruik net ’n swaar scent met heeltemal ’n ander soort geur as Mammie se oliekolonie.
“As jy so om jou rondkyk, sal jy nooit sê dis oorlog nie, nè,” sê Mammie met ’n sug. Colette kan nie agterkom of dit ’n gelukkige sug of ’n ontevrede sug is nie. Dan skuif die traliedeur van die hysbak krakend oop. Die omie wat die knoppies druk, groet die pelsjasvrou soos ’n ou bekende. Hy dra ook ’n uniform, ’n wynrooi baadjie met ’n keppie op die kop, maar hy lyk te oud en te vrolik om ’n soldaat te wees, meer soos iemand wat in ’n sirkus werk. Elke keer as die hysbak se deur so ruk-ruk oopskuif, kondig hy die verdieping aan asof dit iewers is waar hy nog altyd wou wees, ’n wit strand met palmbome of ’n ander planeet, en dan beur die klante almal ’n bietjie gretiger by die deur uit. Toe Colette en Mammie by Ladies’ Lingerie uitklim, knipoog hy vir Colette en sy druk haar hand vinnig voor haar mond om haar grinnik weg te steek, netnou dink Mammie weer sy’s niksgewoond.
“Kan ek nie solank na die speelgoed gaan kyk nie?” vra sy terwyl haar ma die hoeveelste steppien bestudeer. Mammie hou die snaakse affêre in die lug, voel-voel aan die streppies vir die kouse, trek aan die materiaal om te sien hoe goed dit rek, wonder hardop of sy wit of vleeskleur moet kies. Colette gril haar dood as sy dink dat sy oor ’n paar jaar ook so ’n ding sal moet dra.
“Nee, nie alleen nie, netnou verdwaal jy,” sê Mammie. “En ons moet vir jou bloomers koop, joune is almal deurgeskif.”
Colette word sommer dadelik dikmond. Sy het nie stad toe gekom om stupid bloomers vir skooldrag aan te pas nie, sy het gekom vir die Judy Garland-papierpop wat sy met ’n seer hart begeer. Shirley Temple was eers veronderstel om Dorothy se rol in The Wizard of Oz te speel, maar toe vervang Judy Garland haar mos – nie net in die film nie, maar sommer ook in Colette se hart. Sy was gek oor The Wizard of Oz, hoewel Mammie voorspel dat sy dalk ná vandag se matinée ’n nuwe gunsteling gaan hê. Hulle gaan in die Alhambra ’n animasieprent oor ’n bokkie met die naam Bambi kyk.
Eintlik maak dit nie saak wát hulle gaan kyk nie, enige film is fantasties in die Alhambra, wat soos Aladdin se sprokieskasteel lyk. Die balkonne en die versierde pilare aan die goue buitekant, die reusagtige saal met die sagte fluweelsitplekke binne, die nagemaakte bome wat kompleet nes regte bome lyk en die plafon wat jou aan ’n donkerblou naghemel met miljoene flonkerende sterretjies laat dink, alles is ’n wonder in Colette se oë. Maar nou moet sy ongelukkig eers bloomers koop.
Ure later, of so voel dit vir Colette, het hulle eindelik die onderklere en haar cut-out doll en Sina se kopdoek aangeskaf. Hulle sit in Stuttafords se restaurant, op die balkon wat oor
