Judy Garland-papierpop en blaai deur die boekie met al die klere wat sy by die huis gaan uitknip. Sy is die blyste oor die Wizard of Oz-uitrusting, ’n ligblou pinafore oor ’n wit bloesie met pofmoue, ’n rooi strikkie vir die kop nes Snow White s’n, ligblou sokkies en natuurlik die glansende rooi skoentjies. Ai, om darem so ’n paar rooi hakskoene te hê!
“As ek ooit weer ’n fancy dress hou, wil ek soos Dorothy aantrek,” sê sy met ’n dromerige sug.
“Hmmm,” sê haar ma. “Hopelik kom die helfte van die kinders nie weer in Voortrekkerdrag nie.”
“Mammie hoef nie daaroor te worry nie. Waar ons nou woon, weet die meeste kinders nie eens hoe lýk Voortrekkerdrag nie. Gelukkig is my naam darem Engelserig, anders sou die buurdogtertjies nie met my wou speel nie.”
“Colette is nie Engels nie,” sê Mammie met haar neus in die lug. “Dis Frans.”
“Waarom het julle vir my ’n Franse naam gegee?”
“Omdat dit by Cronjé pas. Omdat ek en Deddie albei Hugenote as voorvaders het.”
“Maar waarom Colette? Eerder as …” Sy probeer vinnig aan nog Franse name dink en onthou van die koningin wat haar kop verloor het. “Eerder as Antoinette of Suzette of so iets?”
“Ek het eenkeer ’n storie gelees deur ’n Franse skryfster met die naam van Colette en dit was vir my mooi …” Mammie glimlag ’n bietjie verleë, wat haar soos ’n jong meisie laat lyk. Dan vat sy aan haar opgedoende hare onder die soldatekeppie en vra: “Jy sou tog seker nie verkies het dat ons jou na een van jou oumas noem nie? Gertruida Aletta of Johanna Magdalena?”
“Nee.” Colette giggel agter haar hand. “Ek sal liewers Colette wil wees. Ek wou maar net …”
Sy skrik haar woorde skoon weg toe ’n kanon naby hulle bulder. Die Nazi’s, is haar eerste wilde gedagte, terwyl honderde duiwe van die vensternisse en dakke van die geboue om hulle opfladder. Sy verwag dat die restaurant se klante almal onder die tafels gaan induik met hulle hande oor die kop, soos die kinders by die skool geleer is, maar tot haar verstomming gebeur iets selfs vreemder. Pleks daarvan om op te spring en plat te val en rond te skarrel, versteen almal. Niemand beweeg nie, selfs die kelnerin wat die skinkbord met hulle tee en skons en sjokoladekoek bring, gaan doodstil staan asof sy in ’n standbeeld verander het. Dit word tjoepstil om hulle. Colette kyk af na Adderleystraat en besef dat al die voetgangers daar ook versteen het.
Dis die vréémdste gesig.
Sy maak haar mond oop om te vra wat aangaan, maar haar ma beduie sjuut met haar vinger voor haar mond en staar aandagtig na die tafeldoek. Die meeste mense kyk af, asof hulle diep ingedagte is. Of met oop oë aan die slaap geraak het?
Dan begin almal weer gelyk gesels en eet en drink – so onverwags soos toe hulle versteen het – en die voetgangers in Adderleystraat kry ook weer lewe. Die kelnerin werskaf rondom hulle om die teekoppies op die tafel te rangskik en binne oomblikke is daar soveel stemme en stadsgeraas in Colette se ore dat sy wonder of sy alles gedroom het.
“Mammie?” vra sy verdwaas.
“Dit was die twaalfuurkanon, Colette.” Haar ma se dun geplukte wenkbroue maak twee hoë brûe op haar voorkop. “Moenie vir my sê jy het dit nog nooit gehoor nie?”
Colette skud haar kop. “Maar hoekom het almal daarna in standbeelde verander?”
“O, dis die tweeminute-stilte,” verduidelik haar ma terwyl sy vir hulle tee skink, “om te dink aan almal wat dood is in die oorlog.”
Colette trek die yslike sny sjokoladekoek nader met ’n snaakse hol gevoel in haar maag. “Net ons dooies? Of die Nazi’s se dooies ook?”
“Ek weet nie of mens van ‘ons’ en ‘hulle’ kan praat as dit by die dood kom nie, my skat. Dood is dood.”
Skielik weet sy nie of sy so ’n groot stuk koek alleen kan opeet nie. “Ken Mammie iemand wat in die oorlog dood is?”
“Nog niemand na aan my nie, dank die hemel.” Mammie knip haar oë vinnig en vat ’n sluk tee. Sy dink seker aan Uncle David in Noord-Afrika. “Kom ons hoop en bid dis alles verby voordat Ouboet oud genoeg is om te gaan baklei.”
“Hy sal nie,” troos Colette. “Ek het gehoor hoe sê hy vir Kleinboet hy sal nie vir Engeland gaan baklei nie. Hy’t gesê dalk is oom Kleingert reg, dalk is die Nazi’s nie die vyand …”
Mammie se hande fladder van haar teekoppie na haar wange wat wasbleek geword het en sy maak haar oë toe asof sy iets sien wat te erg is om te aanskou.
En skielik sou Colette alles wou prysgee – haar nuwe Judy Garland-papierpop, Bambi in die Alhambra, selfs hierdie hele uitstappie stad toe – as sy tog net haar woorde kon terugtrek. Sy sal moet leer om ’n wag voor haar mond te plaas, soos Mammie haar gereeld vermaan. Soms is stilbly ook ’n antwoord.
Stilte?
• Colette Niemand 9/8/2007
To ?
Soms is stilbly ook ’n antwoord? Ag, liefkind, ek wil vir jou skryf, ek wil sê nee, ek ken nie Lissabon se lieflike Metro-stasies nie, ook nie die lang sierlike brug oor die Tagus nie, dis alles ná my tyd opgerig. Soos ook die standbeeld van Fernando Pessoa by sy buitelug-kafeetafeltjie. Toe ek daar was, het die melankoliese digter nog nie uit die dode verrys om toeriste te vermaak nie. Niemand het eintlik nog van hom geweet nie, behalwe ander melankoliese siele soos my geliefde gids.
Maar nou voel dit asof daardie gids ook uit die dode verrys. En dit maak my so beangs dat ek van nuuts af met stomheid geslaan word. Ek kan tog nie vir jou skryf dat ek nie jou soet drome deel nie, dat ek die afgelope paar nagte weer deur spoke uit die verlede gepla word nie? Portugese spoke, natuurlik, maar ook veel ouer dwalende geeste. Deddie in die dae toe hy nog sy Hitler-snorretjie gedra het; Mammie wat aanmekaar fluister sjjjt, wat sal die mense sê; my mooiste oom wat na Australië gevlug het; almal van hulle het laas nag my slaap kom verdryf.
Uncle David het ’n stuk sjokoladekoek in sy vuis verkrummel en die bruin versiersuiker oor die letsels op sy gesig gesmeer, sy eens aantreklike gesig so liederlik vermink dat ek hom slegs aan sy soldate-uniform kon herken. “Ek dra die wonde van die veldslae wat ek geveg het,” het hy verwytend opgemerk. “Maar die ergste wonde is dié wat jy nie kan sien nie.” Ek het my oë toegeknyp en my ore toegedruk, maar ek kon hom steeds soos ’n stem in my eie kop hoor praat. Noudat ek dood is, het hy gesê, is ek spyt oor alles wat ek gemis het.
Ek het sopnat gesweet wakker geskrik, my vel aan die brand, koorsig. Ek vermoed ek is besig om siek te raak. Is dit moontlik om siek te raak van onthou?
Nee, dít kan ek nie met jou deel nie, lieweling, jy is nog te jonk om soveel spoke te hanteer. Miskien was my ma tog reg. Miskien moet mens soms eerder stilbly. Hierdie briefie sal ek liewers nie vir jou stuur nie.
Maar van ver oorkant die water, uit ’n winterse Kaap van Storms, wens ek jou glansende goue somerdrome toe.
AFSKEID
Emigreer. Sy het die woord al meermale gehoor, maar die afgelope maand het dit ’n werklikheid geword. Soos ’n oulike troeteldiertjie waaroor jy droom en op ’n dag staan ’n skreeulelike straatbrak wat versorg wil word voor jou agterdeur.
Mammie se broer, Uncle David die
