too late,” sê ek sag, maar in my skree dit van blydskap. “If only Laki was here to see you baptise your daughter,” fluister ek skielik hartseer.
Kosta dra dieselfde fluweeldas wat ek twintig jaar gelede vir hom gekoop het toe ek en Laki op trou gestaan het. Laki is net voor ons troue dood, en Kosta het toe nie kans gehad om dit te dra nie. Maar hy het dit vir sy eie troue gedra, en nou vir sy dogter se doop.
Die fluweeldas lyk mooi by sy ligblou hemp, wat helder afsteek teen sy olyfbruin Griekse vel. Swart hare netjies platgekam. Dik wenkbroue maak ’n plooi en gooi skadu’s oor sy mooi bruin oë.
“My brother is dead too long, but he is here. He sees me.” Hy wys na die plafon.
Eintlik na die hemel. Ek verstaan.
Nog soene, nog drukkies, nog dankies. Ek en Panajota loop terug na ons tafel. Dadda staan en wag, Meno se handjie styf in syne.
Nou deur se kant toe.
Die kinders se pa buk diékant toe om iemand te groet, dan daaikant toe om hand te skud. Hy lag uitbundig, asof without a care in the world, almal se pel. Party mans staan glad op om hom te druk en op die wange te soen.
Kaliníchta, kaliníchta. Good night. Jassóé. Koebaai.
Dis met ’n flou, aangeplakte glimlag dat ek vriende en kennisse groet. Ek waai met ’n slap hand diékant toe, daaikant toe. Hy gaan my hel gee oor Karretjies.
Uiteindelik is ons buite. Die kinders maak hul skouertjies krom teen die koue naglug. Hy sluit oop, ons klim in.
’n Harde sug. Hier kom dit.
“Ja. You satisfied? You make my name bad. I feel shame, but you care for nothing.”
“Daddy, it was a nice party, don’t fight with Mana.”
“Soela, pethí moe, my child. How you think I feel? Lettie and her husband are not our friends. Everybody look at them. What they think? Your mother is same as them.”
“No, our mother is not the same,” kom die stemmetjie dun van agter af, duidelik bang vir die aggressie in haar pa se stem. “The people know our mother.”
“Kan ons dit los totdat ons by die huis kom?” sê ek. “My pa wil nie na ’n stryery luister nie. Jy maak elke gelukkige geleentheid onplesierig met –”
“Shut up your language!”
“Jy het geweet watter taal ek is toe jy my getrou het.”
“You are ignorant Boer!”
“Daddy, stop it!” pleit Soela se stem.
Janos praat onderlangs met my pa. Panajota druk haar handjies oor haar ore. Sy wikkel stywer teen my vas.
“My skat, wil jy agter by Oupa-hulle gaan sit?” Sy skud haar koppie.
“If I know then what I know now, I never supposed to marry. I am the fool.”
Nee, dink ek, ék is die gek. Ek moes nooit met so ’n fool getrou het nie.
Vir ’n oomblik sit en luister ek hoe Dadda met Janos gesels. Oor dit, oor dat. Ek weet Dadda probeer die situasie red, olie op die water gooi. Maar hy weet, soos ek weet, dis als verniet. Ek gaan verantwoording moet doen vir Karretjies se gedrag.
Die man mompel voort, skel-skel. Sug. Kla. Verwyt.
Ons ander is stil. In noodgedwonge aanvaarding sit ons ingeryg en luister na ons sondes: goddelose mense met goddelose vriende wat hulle nie by ’n doop kan gedra nie.
Die goddeloses word doodgesteek, opgesny en fyngekerf. Een vir een, van die jongste tot die oudste.
We’ve all been here before.
Ek klou my handsak vas en bid: Dankie, my God, dankie, my broer.
Panajota gly af tot op die vloer tussen my voete, ek voel haar trane teen my bene.
“God is not sleeping, madam. He sees everything. One day you pay.”
Die madam draai haar kop weg en kyk by die venster uit. Twee betraande oë staar terug uit die weerkaatsing.
2
Sy arm is skielik om my. Hy druk my teen hom vas waar ek aan die verste kant van die bed lê. Sy warm asem blaas my nekhare orent.
“Los my. Los my,” kerm ek. Ek probeer sy arm wegstoot.
“Stop your ‘los my’. You are my wife. I have right to tell you when you are wrong. Kristina’s mother and father ask me why Pattie not sit by us. What I must tell them? My wife is crazy? She like rubbish friends better than family?”
Die dringendheid van sy liggaam maak ’n sluimerende behoefte in my wakker. Maar my woede gooi water op die kole.
“Lettie is nie rubbish nie! Nog minder haar man. Hy is net uitbundig, dis al. Jou Griekse vriende gooi borde op die vloer soos barbare, my pa was bang stukkies glas kan in Panajota se oë spat, maar hulle is nie rubbish nie. Dis vir jou aanvaarbaar, maar nie my vriende nie.”
“Why you talk your Boer language? You don’t want me to understand?”
“Jy verstaan baie goed. You don’t want to accept my friends.”
“What friends? They are not our friends. Your place is with your husband. My brother baptise his child, but you want to sit with Lettie and rubbish husband. You suppose to sit by us.”
Ek sug, maar weier om te reageer.
“Can you tell me: why my brother invite Lettie?”
Stilte. Ek is nie lus om te argumenteer nie.
“I talk to you,” sê hy en druk my stywer vas. “And your sister, why she never come?”
Hy weet, maar ek moet dit weer sê.
“I already told you, Kay and Hansie were invited to a family gathering at Hansie’s parents’ house. You always say family is important. Hansie had to be there.”
Nou is hy stil.
“Kosta ken vir Lettie so lank as wat hy my ken, hy weet ons is beste vriende. Besides, ek het jou vooraf gesê ek gaan by Lettie-hulle en my pa aan die tafel sit. Kristina se familie het gesê daar is nie plek vir ons kinders aan hulle tafel nie. Moes die kinders miskien alleen sit? En my pa? Hy ken nie een van die familie of vriende nie. En anyway, almal praat Grieks. Who must he talk to? Who must I talk to?”
“Oh, so now you don’t speak Greek?”
“Not enough . . .”
Hy lag in my hare vir my flou protestasie. My liggaam verslap effens.
“Turn around,” sê hy en vat aan plekke wat hy liewer moet uitlos.
Die bitterheid stoot op in my keel; die kelkie moet geledig word. Ek hou my lyf stok, maar rol om. Kyk hom vol in die gesig in die donkerte van die
