om tydsaam, stuk vir stuk, verorber te word.
Ek soos ’n gewonde dier, maak die rug krom, soek wegkruipplek, maar sy tong rasper, soek die soutigheid van my skouer. Dan laer af oor twee verraderlike borste, dan nog laer, verby die ribbes . . . En sonder baklei trek ek die ou gevoel aan vir die tweede keer vannag.
Woorde word geluide. En ritmies, soos die pendulum van die grandfather-klok wat heen en weer, heen en weer swaai, snoer hy my mond. Ritmies, vir die soveelste keer in negentien jaar.
3
Sy voete doef op die plankvloer. Hy gaap luidkeels en ek hoor hom uittrek, aantrek.
“Get up! I think you enjoy last night too much.”
Ek trek die kombers oor my gesig.
“My mother always get up four o’clock. She milk the goat and start the fire. When everything is ready, she call the children.”
Hy trek die beddegoed terug en ek sit met moeite regop.
“We have electricity and we don’t have a goat,” sê ek ergerlik en nog deur die slaap.
“That is not the point. A wife must get up early. The Pappasani family is not lazy people. My mother work very hard. Now she is old, she still work hard. And you? What you do?”
Gaan vrek. My lyf is seer. En dis jou skuld.
Hy maak die deur hard agter hom toe.
Ek lê terug teen die kussings, trek die beddegoed ’n bietjie op. Ek dink aan gisteraand se dooppartytjie, die verwyte oor Karretjies se gedrag. Dit sal weer opgehaal word. En weer en weer. Your rubbish friends.
Ek weet Karretjies kan soms skurf wees, maar ek en Lettie is lief vir mekaar. Ons loop ’n lang pad saam. Maar sy is bruin en ek is nou wit. En dis waar die seer lê.
Trane begin brand agter my ooglede. Ek vryf saggies oor my seergekniede borste. Die kamer stink. Ek moet opstaan voor hy terugkom en die vensters oopmaak voor die kinders inkom.
My oë verken die klonterige bed, die stille getuie van oeroue gevoelens en dade in die donker gepleeg. Ek moet die bed skoon oortrek. Ek skuif die gordyne opsy en maak die vensters oop. Dis November en die belofte van ’n lekker warm lentedag vul my neusgate.
“Get up! Get up! Lazy people sleep late,” kom die stem gang-af.
Kinderstemme protesteer. Selle ou storie, dag ná dag.
Ek vat my dagboek; die storie moet vertel word.
Kosta en Kristina doop op Sondag, 4 November 1990.
My besluit nou vasgemaak:
Soek woonstel, prokureur. Egskeiding. Finaal.
Die agterdeur gaan oop en my pa se stem roep. Ek haas my na die badkamer, skoon pantie in die een hand, bra en rok in die ander. Ek wonder of die meisies skoon, gestrykte skoolrokke het om aan te trek.
By my werk in die meubel-cum-pandjieswinkel sit ek agter die lessenaar en skryf verder in my dagboek. Gedagtes wat draaie loop. Ná die lente is dit somer, en met die somer kom Krismis. Wat ’n verfoeilike tyd van die jaar! In mý huis, anyway.
Die vraag wat ek moet beantwoord, is: Gaan ek nog ’n Krismis saam met hom kan deurmaak? Die walging stoot op in my keel. Nee! skree dit in my. Hoe gou kan ek ’n prokureur gaan sien? Hoe gou kan ek ’n woonstel kry?
Krismis, Easter, verjaarsdae en nou selfs ’n doop – op dié dae is hy op sy beste van sy slegste. Daar is iets aan ’n spesiale dag en gelukkige samesyn wat sy kop laat uithaak. Die vorige Krismis het hy Soela se portable radio, wat ek gekoop en betaal het, weggeneem omdat sy nie haar hare wou vasmaak nie.
Sy het niks gesê nie, nie eens probeer protesteer nie, dit eenvoudig aanvaar: sy die oortreder, hy die gereg, sy die sondaar, hy die god. Nes ek dit nog al die jare noodgedwonge aanvaar. My hart het gebloei vir my kind.
’n Paar dae later het hy die radio teruggegee. He proved his point, wat dit ook al was.
Ek en sy het nooit daaroor gepraat nie. Wat kon ons vir mekaar sê? Maar ek wonder nog steeds wat sy van my stilte gedink het. Miskien dat haar ma nie omgee nie.
Maar sy gedrag daardie dag het my tot stilswye geskok. Soos altyd het almal deurgeloop. Dimitri en Irini-hulle was by ons vir Kersfees. Hulle het van Griekeland gekom vir ’n vakansie, hul eerste in Suid-Afrika. Irini het my nog vertel hoe plesierig hulle in hul huis is dié tyd van die jaar, hoe hulle heeldag musiek speel, saam dans.
In ons eie huis is die geskenke vroegoggend oorhandig. Kinderoë het gestraal, daar is dankie gesê. Toe begin die gekerm, oudergewoonte. Eers kla hy oor die geskenkpapier wat oral op die vloer rondlê. Toe oor sy lui vrou wat nie brekfis maak nie, die kinders wat te hard skree en lag, dan dit, dan dat. Aan en aan.
Verwyte, beskuldigings, dreigemente. Uiteindelik bang kinders en verskrikte grootmense. Irini hardloop weg, laaf haar in die kombuis.
“How do you live with this man?” vra sy geskok.
Ek glimlag wrang.
“If he is my husband, I kill him the first day!”
“Oh, Irini, it’s wishful thinking,” lag ek verleë. Maar saggies, bang hy kan my hoor.
“Patoela, my dear sister,” sê sy net so sag, “you are a floormat only because you choose to be one.”
Haar woorde spook dag en nag by my.
Twee weke ná hulle vertrek ontvang hy ’n brief van Dimitri. Sy keel roggel van die lag toe hy my die brief wys.
“My brother is crazy. You know what he write? If I don’t look after my wife, I will lose her. Better he look after his own wife!”
“Better you look after your own wife,” sê ek met ’n tong wat sny.
“Hey, you don’t have fridge full of food? What more you want?”
Ek skud my kop. “Nothing.”
“So why you complain, madam?”
Hy is reg, ek het niks meer nodig nie. Die Bybel is verkeerd: ’n mens kán op brood alleen lewe.
Ek draai my kop weg van sy beskuldigende blik, buk om borde weg te pak. Hy klap die agterdeur hard agter hom toe.
Kameraadskap, vriendskap, begrip, geneentheid, teerheid, respek . . . liefde! Dammit, ek wil dit áls hê! En vir die lekkerte ook nog knieë wat klou en hande wat hou.
Die foon se gelui bring my terug na die pandjieswinkel.
“Pettie, dis Dadda. Die poelies was hier.” Sy stem klink gejaagd, en vir ’n oomblik sak my hart in my skoene.
“Dadda, kalmeer ’n bietjie. Wat wil hulle van ons hê?”
Die oukêrel skraap ’n bietjie keel, kom tot verhaal.
“Hulle sê hulle soek die illegals. Hulle vra almal se boekie.”
Ek
