by Piet ’n seël en koevert te vra.
Dis ’n afgesonderde lewe in die sinkhuisie op die plaas. Aan die einde van elke hittige dag soek hulle lafenis in die skaduwee van ’n allenige olienhout tot die koeler naglug kom. Die bokke en soms ook wildsbokke wat aan die boom kom vreet, hou dit onderlangs netjies gesnoei. Bolangs het dit uitgesprei sodat dit ’n ruim skaduwee gooi, al is die kroon maar taamlik kort bo die klipperige grond.
Een Sondag kom ’n vreemde groengeverfde waentjie op die werf aan. Onder dieselfde olien word daar oordag tuie afgegooi. Bavaria het hulle van ver af gehoor: twee vrouens wat lag en gesels terwyl hulle uitspan en die muile kniehalter. Maar sy is te beskroomd om uit te gaan; sy is skaars meer mense gewoond. Jakob se gesig bly sonder uitdrukking. Hy kyk kwalik in die rigting van die vreemdelinge.
Laatmiddag, toe Piet Droëdap terugkom, hoor sy hom met die vrouens gesels. Hartlik, asof hulle mekaar ken.
Toe Bavaria die volgende môre die plaashuis gaan skoonmaak, hoor sy ’n vrolike gelag. Piet is op die stoep saam met die twee vrouens. Hul lang hare is dig en swart, hul gelaatskleur soel. Donker oë al twee, die mond en neus sterk gevorm. En hoewel hulle lywig is, beweeg hulle gemaklik.
“Bavaria,” sê Piet, “dis Dolly Gold en haar dogter Gerty. Hulle is smouse en ou kennisse van my. Jy moet kom kyk na hulle negosiegoed. Maar sit eers vir ons ’n trekseltjie koffie op.”
Die twee vrouens sou in Bavaria se herinnering vassteek soos ’n vreemde droom. Hulle was vir haar byna soos mans, ten spyte van die helderkleurige tjalies wat hulle oor donker bogoed en skirts gedra het. Sy het hulle nooit sonder ’n sigaret in die mond gesien nie, of sonder dat een ’n sigaret aan ’t rol was nie.
“Ons waentjie is vol, hoor, jy moet kom kyk,” sê Dolly. “Ons is nou op pad noorde toe, myne toe. As ons nie terug is, nog in dié maand, dan los my man vir my.”
Maar sy lag kliphard en gee vir Piet ’n hou op die rug. Haar gesig straal van lewenslus. Sy is kort, maar haar ronde boesem en haar lewendige geaardheid laat haar groot lyk.
Daar word nuus uitgeruil en gelag. Bavaria kyk verstom hoe Dolly ’n hand uitsteek om Piet Droëdap se hare deurmekaar te woel asof sy met ’n kind te doen het. Hy toring oor die twee vrouens. Sy twee groot hande vat byna rondom Gerty se middel toe hy haar optel en speels rondswaai.
Dié vriendskap, so ongekend vir Bavaria, laat haar ongemaklik voel. Terselfdertyd roer dit aan die pynlike verlange in haar.
Piet gaan haal ’n stuk wildsbiltong en sny dit met sy knipmes in plakkies voor hy dit vir die vrouens gee. Binne-in is dit nog klam, maar dis soos hulle van hul biltong hou, stem almal saam.
Toe hulle klaar is met die koffie, gaan haal Gerty die toegewoelde negosie van die wa af. Sy maak dit oop op ’n bank. Daar is ’n kissie met vakkies vir Hollandse medisyne vir enige krankement – vir die lewer, die maag, die niere, vir omtrent elke kwint en kwaal, en almal met wonderlike name. Party daarvan ken Bavaria: duiwelsdrek, wonderkroon, witdulsies, haarlemensis, staaldruppels, versterkdruppels, rooilaventel. En jamaikagemmer – wat haar ma altyd vir hulle gegee het vir maagpyn. Borsdruppels op ’n teelepeltjie suiker vir ’n knaende hoes . . . Bavaria se oë brand, sy voel haar ma se warm hande op haar voorkop.
Gerty wys na die botteltjies met giftige goed; dit het ’n doodskopbeen buite-op om te waarsku. Die reuk van kamfer en bloekomolie hang oor alles. So amper steek Bavaria haar hand uit na die groen-en-wit blikkie Zambuk-salf – altyd haar ma se toevlug vir elke moontlike seerplek of jeukplek.
Dolly haal rolle mooi roksgoed uit. Hou ’n lap blou met blommetjies teen Bavaria se gesig. Sy skud net haar kop.
“Jy moet knippel, jy weet, geldjie afknyp en wegsteek in blikkie,” fluister Dolly. “Eendag dan is daar genoeg vir koop.”
“Hier, Bavaria, dis vir jou.” Gerty haal ’n klein botteltjie met ’n silwer proppie uit.
Bavaria ken dit – haar ma druppel dit altyd aan die onderkant van haar kerkrok se kraag. “Oudekeloun” noem die Sandvelders dit.
“Toe-toe, vat dit – dit maak koel.” Gerty probeer die botteltjie in Bavaria se hand druk, maar sy tree agteruit van skaamte. Gerty kry dit reg om die geskenk in haar voorskootsak te glip. “Sit bietjie agter jou oor. Jou man sal hou van dit.”
Dolly en Gerty beduie heeltyd terwyl hulle praat; as die een ’n woord wil inkry, gryp sy die ander se hand vas om haar stil te kry. Nou het Dolly Gerty se hand beet. “En hier’s ’n mooi rooi kammetjie vir jou,” sê sy vir Bavaria.
Bavaria laat sak haar kop, maar sy neem die rooi kammetjie en streel oor die tande voor sy dit in haar voorskootsak sit.
Toe sy wegstap, hoor sy Piet Droëdap oor haar praat. Haar wange word vuurwarm. Sy hoor die woord “bywoners” en voel hoe iets haar afdruk. Nóg laer afdruk . . .
Op ’n manier het armoede haar nooit so laat voel op Oufontein nie. Almal het maar so gelewe, op dieselfde stryk. Maar hier word armoede nou uitgewys, word sy pynlik bewus gemaak van haar armsalige bestaan.
Teen die middag kom Gerty by hul sinkhuisie aan. “Kom bietjie daar na ons waentjie toe. Ons het nog baie goed om te verkoop, maar ons bly altyd bietjie langer tyd hier. Ons loop na die plase hier naby rond en ons dra ons pak op ons rug. My mama loop vinniger as ek. Sy’s ’n baie goeie smous. Kom jy bietjie praat by ons? Ons vertel jou iets van ver plekke af.”
“Waar gaan julle hiervandaan?” vra Bavaria skugter.
“As ons hier klaar is, vat ons ons wa en ry en ry tot ons daar by Springbok uitspan. En dan gaan ons huis toe.” Sy kyk skielik na Bavaria. “Hoe oud is jy?”
“Twee en twintig.”
“Jy lyk nog nes ’n kind. So mooi!”
Die agtermiddag, met Jakob nog steeds in die berg met die vee, glip Bavaria weg na die smouse se wa. Die vrouens het hul hare met serpe teruggebind en dra dieselfde helderkleurige tjalies. Dit lyk of hulle hul hare geolie het, so blink dit in die son.
Dolly wen ’n vierkantige houtkissie op en wonderbaarlike draaiorreltjiemusiek vul die lug. Gerty wys vir Bavaria allerlei dinge: kant en ander roksgoed, knope en lyfbande, lint van alle kleure. Daar is ook pakkies koffie, tee en suiker, konfyte, en blouseep wat klaar in handgrootte stukke gesny is.
“Wil jy ietsie koop?” vra Dolly vriendelik.
Bavaria skud haar kop, maar haar vingers gly verlangend oor die lappe materiaal. Haar oë val op ’n oop streepsak boontjies. Dieselfde heerboontjies wat op Oufontein groei!
“Die boontjies,” sê sy en beduie daarna. “Hulle groei daar langs die rivier waar ek vandaan kom. Dieselfde klein wittetjies wat so lekker kook.”
“Piet het vir ons gesê jy kom uit die Sandveld. Ons het hulle daar in die Sandveld gekoop. Wil jy bietjie saamvat?”
“Nie vandag nie,” sê Bavaria sag, want geld het sy nie.
Maar Gerty maak ’n kardoessakkie vol vir haar.
“Drink jy koffie saam met ons?” roep Dolly. Sy het klaar hulle beddens onder die wa ingerig en die vuur brand al hoog. “Ek sit gou die blikkie water op.”
Bavaria is doodstil terwyl sy wag vir die koffie; sy is nie meer gewoond aan gesels nie. Haar vingers
