Dan gaan ek gewoonlik weer die hele week se werk oor.”
“En word jy nie moeg nie?”
“Ek is dit al gewoond, Meneer. Party maal word ek so ’n bietjie moeg, maar as ek gerus het, gaan ek maar weer aan.”
Onbegrypend kyk Johan na haar. Waarom moet sy dan so hard werk! Sover hy weet, is haar ouers nie arm nie en sy is hul enigste kind. Is dit maar die verterende vuur van ambisie wat haar so meedoënloos dryf, haar alle wette van die natuur so onverstandiglik laat verontagsaam?
“Wat is jy van plan om volgende jaar te doen, Maria?”
Weer verhelder die bleek gesiggie.
“Ek wil graag kindertuinonderwyseres word, meneer De Kock. Ek is baie lief vir kinders,” vervolg sy skaam.
Kindertuinonderwyseres! Baie lief vir kinders! En om kindertuinonderwyseres te word is sy besig om haarself te breek, haar gesondheid te ruïneer en so haar hele toekoms te verpand, terwyl sy probeer tred hou met ’n seun soos Andries, intellektueel veel ryker bedeeld as sy en vir wie arendsvlerke nie sterk genoeg is om hom te voer na die hoogtes van sy droomwêreld nie.
Hoe sou dié kinkel in haar jong lewe gekom het? Teen al sy vaste voornemens in sal hy moet teruggaan na die verlede. Daar êrens begrawe, miskien so diep dat sy al heeltemal daarvan vergeet het, moet die oorsaak van haar buitengewone gedrag te vinde wees. Dit is nie elke dag dat ’n skoolhoof dit nodig ag om ’n kind te berispe omdat sy te veel tyd aan haar werk bestee nie.
“Was meneer Fouché tevrede met jou werk, Maria?”
“Ja, Meneer, hy was baie tevrede.”
“Het hy geweet jy werk so hard? Of het jy nie altyd so hard gewerk nie?”
“Hy het geweet, Meneer. Ek werk maar … van lankal af so hard.”
“Was hy nooit ontevrede met jou werk nie, Maria? Nie een enkele keer nie?”
’n Pynlik skuldige blos verkleur Maria se wange en versterk Johan se suspisie dat sy vermoede reg was.
Verleë, byna verbouereerd, antwoord sy: “Net een keer, Meneer. En dit was baie lank gelede.”
“Maar dié een keer sal jy nooit vergeet nie.”
Dit is nie ’n vraag nie, maar Maria fluister tog sag: “Ja, Meneer,” haar donker oë diep ongelukkig by die herinnering aan daardie dag. Dit was amper drie jaar gelede, maar dit gee haar nog ’n bitter gevoel net om daaraan te dink. Nog nooit het sy met iemand daaroor gepraat nie, maar die gevoel van skaamte, byna van vernedering, wat sy daardie oggend deurgemaak het, sal seker by haar bly tot die einde van haar dae. En dit het alles so onskuldig begin.
’n Klompie seuns en dogters het saam gaan aandblomme pluk. Verlei deur die lieflike lentemiddag, het hulle verder afgedwaal as wat hulle bedoel het agter die geurige, ontwykende blommetjies aan wat maar net een maal in die jaar, en dan net vir ’n klein rukkie, die wêreld met hul skoonheid verbly het. Daar by die Drielingkoppie het hulle die middag die wonderlikste aandblomme met lang, regop stele gekry, en dit was al sterk donker toe hulle eindelik weer huis se kant toe gestaan het.
Ongelukkig het hulle meneer Fouché op pad terug ontmoet, en sy oë het afkeurend en onheilspellend oor die groepie jong seuns en meisies gegaan. Die volgende dag het hy hulle ’n toets gegee en Maria, wat die vorige aand te moeg was om te leer, het hopeloos swak gevaar.
Meneer Fouché het haar na sy studeerkamer laat roep – hierdie selfde kamer, hulle was toe nog nie lank in die nuwe gebou nie – en lank en ernstig met haar gesels, en die meisie wat uit die studeerkamer gekom het, was nooit weer dieselfde meisie wat daar ingegaan het nie. Nooit weer was dit vir meneer Fouché nodig om met haar te praat oor haar werk nie. Met byna bomenslike inspanning het sy haarself gedryf om werk van so ’n gehalte te lewer dat sy nooit weer teenoor meneer Fouché in sy studeerkamer te staan hoef te kom nie. Dat dit ten koste was van alles wat die jeug as sy regmatige erfenis beskou, was onvermydelik.
Sy het die middag huis toe gegaan en sy het beweeg soos een wat in ’n droom verkeer; en die eerste wat sy sien toe sy inkom in die huis was die pragtige aandblomme wat haar ma so fraai gerangskik het en wat die hele huis met hul soet geur gevul het. En sy het gevoel asof sy hulle kan verbrysel, asof sy hulle met geweld kon uitruk en vertrap onder haar voete.
“Ek voel nie lekker nie, Moeder,” het sy gesê en na haar kamer gegaan, en haar ma het besorg by haar bed gestaan. Maria het nie goed gelyk nie. En dis toe sy daar op haar bed gelê het dat sy die besluit geneem het.
Sy het Andries as haar ideaal gekies, doelbewus, met oop oë, omdat Andries soos ’n ster bo die ander uitgeblink het, omdat hy die een was met wie meneer Fouché nooit hoef te praat nie, en het haar dit ten doel gestel om sy werk te ewenaar.
In die begin het dit moeilik gegaan, die opwellende jeug het teëgestribbel, die lieflike wêreld daar buite het so aanloklik geroep, maar sy het dit reggekry. Dit het bitter moeilik gegaan, maar sy het dit reggekry; sy het werk gelewer wat byna gelykstaande aan Andries s’n was.
En nooit weer was dit vir haar nodig om teenoor daardie eienaardige oë, inkblou en kil asof ’n siel daaragter in boeie sit, te staan te kom nie; en sy het die prys wat sy daarvoor betaal het, nie te hoog geag nie.
Sy kyk meteens op en die grys oë van haar hoof is vas op haar gerig, en sy kry die onverklaarbare gevoel dat Meneer verstaan. Hy praat ook nie verder oor meneer Fouché nie.
“Is jou ouers tevrede met jou werk, Maria?” vra hy nou.
Sy dink aan haar pappie wat so spog met sy slim dogter en ’n teer glimlaggie verskyn op haar gesiggie.
“Ja, Meneer, hulle is heeltemal tevrede.”
“Dan is ek al een wat nie tevrede is nie, Maria.”
Vinnig kyk sy op om te sien of Meneer miskien ’n grappie maak, maar hy is doodernstig, en ongelukkig en verslae laat sy haar oë weer op haar hande val. Sy het vir ’n oomblik die gevoel gehad Meneer verstaan. Maar wat wil hy dan nou hê? Meer as wat sy gedoen het in die verlede kan sy nie doen nie. Daar kom reeds dae, nou meer dikwels as tevore, dat haar gedagtes botstil gaan staan en dat sy die boeke voor haar suf aanstaar. En as sy dan probeer om die onwillige, moeë gedagtes bymekaar te bring en terug te dwing na die boeke daar voor haar, dan is dit asof ’n ysterband om haar hoof saamgetrek word en is sy verplig om alles opsy te stoot en ’n rukkie voor die venster te staan of na buite te loop. En gewoonlik kan sy dan nie slaap nie en is sy die volgende oggend amper te moeg om op te staan. En Meneer wil nou hê sy moet nog meer doen.
“Maria,” vervolg Johan toe sy nie antwoord nie, “ek kom vandag na jou met ’n buitengewone versoek, en ek wil hê jy moet baie ernstig nadink oor wat ek vir jou gaan vra. Ek wil hê dat jy in die vervolg veel minder tyd aan jou boeke moet bestee.”
Uiters verbaas rig sy haar oë weer op Johan.
“Maar hoe kan ek, Meneer? Ek … ek sal dadelik agter raak by Andries en Francis.”
“Maar is dit dan so belangrik dat jy nie mag agter raak by Andries en Francis nie? Maak dit dan soveel saak dat jy ’n bietjie meer punte agter is as wat jy nou is? Is jou gesondheid, jou sielsgeluk, dit waarlik werd?” vra hy streng.
Lank staar sy hom aan, die verwarring wat sy woorde in haar gemoed veroorsaak duidelik leesbaar op haar gesig.
“Ek
