hoekom het jy saba Chaim se gesig vir hom geteken?”
“Ek kom daarby. Toe ek hier in Israel kom bly, het saba Chaim vir my die abba geword wat ek nie gehad nie. Hy het daardie leë plek van die abba wat weggegaan het, weer vir my volgemaak. En nou het ek ingedagte sommer sý gesig geteken. Verstaan jy dit?”
Natan knik.
Dis ’n rukkie stil. Marc teken ’n rabbi wat in die middel van die plein met oordrewe handgebare iets aan drie yeshiva-studente verduidelik. Een van hulle knik so instemmend dat sy groot hoed oor sy bril val.
“Abba?”
“Wat, liefling?” vra hy terwyl hy die skets afrond.
“Daardie Kruishake waarvan Yhoshi altyd praat …”
“Hakekruise. Sê liewer Nazi’s, dis makliker.”
“Nasies.”
“Nazi’s. Wat van hulle?”
“Sal hulle ons ook hier kom doodmaak soos daardie by Eilat wat jy help skiet het?”
Marc sug ingehoue. “Luister gou, Natani, daar is nie meer Hakekruise nie.”
“En Nasies?”
“Nee, ook nie Nazi’s nie,” jok hy maar.
“Wie het dan daardie kinders van Kfar Saba se abba en imma doodgemaak?”
“Terroriste.”
“Palestyne?”
“Palestynse terroriste. Alle Palestyne is nie terroriste nie.”
“Maar dié wat is, sal hulle ons ook kom doodmaak?”
“Nee, hulle sal nie, want ons bly in Jerusalem.” Marc weet nie meer wat om te sê nie.
“Maar ás hulle kom, sal jy hulle dan ook met jou neshek doodskiet?”
Sweet slaan op Marc se bolip uit en hy probeer so kalm moontlik sê: “Natani, jy hoef nie bang te wees nie. Ons is veilig hier. Kyk daar onder in Tiferet Yisra’el, wie kom daar aan?”
“Dis die ou Chassid!” roep die seuntjie en klap sy handjies sodat Shmu’el, wat lê en slaap, wakker skrik en verskrik blaf.
Marc kalmeer die hondjie. “Moet ek hom teken?”
“Ja, Abba, ja!” roep Natan opgewonde.
Die maer, vergrysde ou Chassid kom stadig in die smal straatjie opgestap. Die note van sy vals ou viool hang ’n oomblik in die digte takke van die iepe en verdwyn dan tussen die baie geluide op die plein. Hy doen sy bes om ’n paar stram danspassies te maak.
Marc teken hom met vinnige hale en voel hoe sy hart geleidelik ophou hamer.
“Abba, jy teken mooier as al die ander mense!”
Marc buk af en soen die seuntjie in sy hare wat lank in sy nek krul. “Jy sal nog eendag mooier as dit teken, Natani.”
“Sal ek?”
“Jy sal.” Hy haal ’n noot uit die beursie in sy broeksak. “Hier, gaan steek dit in sy hemp se sak.”
Hy teken die seuntjie wat oor die plein hardloop en op sy tone staan om die geld in die bosak van die ou man se verslete hemp in te druk. In die proses val sy geweefde bont kippah op die grond. Die Chassid buk moeisaam om die kippah op tel en druk dit plegtig op die donker krulkoppie terug.
Ook dit skets Marc met vinnige hale. Om later af te rond met pastelle.
Die ou vioolspeler beweeg stadig oor die plein. Meer mense druk geld in sy sakke. Hy verdwyn weer agter die Hurvah-sinagoge en die laaste onsuiwer note sterf langsamerhand weg.
Dis eers toe hulle in die bed lê dat Marc met Rivkah oor Gadi se voorstel praat.
“Wat is ons planne vir Sukkot?”
“Niks waarvan ek weet nie. Ek sal wel sekere dae moet werk. Hoekom vra jy?”
Hy steek sy arm onder haar deur en trek haar kop teen sy skouer. “Gadi het my genooi om ’n paar dae Parys toe te gaan …”
“O,” sê sy verbaas.
“Ja, dit was vir my ook ’n verrassing.”
“Waarom het hy dít gedoen?”
“Wel, hy reken ek bestee te min tyd aan my kuns. Dat ek weer ’n bietjie kultuur moet gaan inasem.”
“Hy is nie al een wat so dink nie. Ek het ook al vir jou gesê dis terapie vir alles wat met jou in Libanon en Gasa en nou weer by Eilat gebeur het. Jy móét meer tyd bestee aan dit wat jou die naaste aan jou hart lê.”
Hy vryf sy wang teen haar hare. “Jý lê my die naaste aan die hart.”
“Dis nie waarvan ek praat nie, jy weet dit.”
“Dit was net vir my vreemd dat twee mense so kort ná mekaar met my daaroor gepraat het.”
“Waarom is dit vir jou vreemd? Wie was die ander?”
“Dov, die dag toe ek van Tze’elim teruggekom het. Hy het gevoel ek moet my talent gebruik om meer as net die stereotiepe lewe in Israel te skilder. Meer intieme beelde van nie net Jode nie – en dat ek dit die wêreld moet instuur.”
“En daarvoor is dit nodig dat jy Parys toe gaan?”
“Ek weet nie, ek weet eerlik nie of dit nodig is nie.”
Sy doen soos haar gewoonte is. In die flou lig van die lampe onder op die plein wat deur die venster val, trek sy met haar voorvinger liggies die lyn van sy ken en sy mond. “Maar jou hárt dink wel dis nodig,” sê sy sag.
Hy knik effens.
“Nou doen dit dan.”
Hy lê ’n rukkie met haar in sy arms voordat hy praat: “In alles wat ek … voortbring, wil ek onder geen omstandighede die heiligheid van Adonai besoedel nie. Dit moenie aangeraak word nie … sy kavod.”
“Die vrese van Adonai,” sê sy ingedagte.
Hy knik. “Of omstandighede met Gadi dit sal verseker, weet ek nie.”
“Miskien is dit juis vir hom nodig om dit in jou te sien.”
“Dink jy so?”
“Ken. En ook dat jy weer ’n slag ontsnap aan die beskutting, maar tog ook benouing van Tora-onderhouding en weet hoe om ook onder sulke omstandighede by jou beginsels te bly.”
Hy neem haar hand en druk dit ingedagte teen sy mond. “Die Tora benou my nie.”
“Ek
