’n mens huil nie wanneer jy bly is nie.”
“Ja, Natani, as jy baie bly is en dankie wil sê, huil jy.”
“Is jy bly oor wat Bibi gesê het?”
Sy lag en vee die trane met die agterkant van haar hand uit haar oë. “Ja, ek is bly oor wat hy gesê het. Ek is bly hóé hy dit gesê het. En ek is bly omdat HaShem hom vir ons gegee het. Verstaan jy?”
Die kind knik.
2 Aanhaling uit: Abel J. Herzberg, Drie Rode Rozen, Uitgeverij Querido, Amsterdam. Kopiereg ©1975 deur die nalatenskap van Abel J. Herzberg.
3 Die gesprek met Esti Lehman geneem uit ’n e-pos uit Israel: Life in the South: a Mother’s Dilemma. Ontvang van [email protected], 4 September 2011.
Hoofstuk 4
Jerusalem
September 2011
Die somervakansie is verby en die skole en universiteite weer in volle gang. Aan die einde van sy klasse staan en wag Marc voor die Hebreeuse Universiteit op Mount Scopus vir ’n bus toe sy selfoon lui. Hy herken nie die nommer op die skermpie nie en ook nie die stem wat aan die ander kant sê: “Shalom, shalom, Marc, dis Gadi.”
’n Oomblik het hy ook geen idee wie Gadi kan wees nie. “Shalom …” sê hy onseker.
“Gadi Levin van Parys.”
Marc se gedagtes jaag langer as twaalf jaar terug. “Hemel …” is al wat hy kan uitkry.
“Ja,” lag die een aan die ander kant, “jou verlede het jou ingehaal.”
“Waar op aarde is jy?”
“In Café Rimon.”
“Nooit! Wat maak jy in Jerusalem? Hoe’t jy geweet ek’s hier?”
“Lang storie. Waar’s jy? Kan jy hier kom koffie drink?”
“Ek’s nog hier by die universiteit, wou nou net ’n bus haal stad toe.”
“Kom jy vir koffie?”
Marc aarsel ’n oomblik. Hy sal met Hadassah moet reël om by die kinders te bly totdat Rivkah tuiskom.
“Kom jy?” vra die ander half ongeduldig.
“Ken. Ek reël net gou. Sien jou oor ’n halfuur.”
“Beseder.”
Tien minute later is hy op die bus. Hy dink oor Gadi en die drie jaar dat hy in Parys se Le Marais-distrik ’n kamer in Gadi se ruim woonstel gehuur het. Toe hy ná sy matriekjaar ’n beurs kry om aan die Sorbonne te gaan studeer, het Simon, die kunstenaar by wie hy is sy laaste skooljaar privaat kunslesse geneem het, vir hom huisvesting gekry by ’n kennis uit sy eie studentedae in Parys. Dit was Gadi.
Marc grinnik effens toe hy daaraan dink dat hy in daardie dae nie die vaagste benul gehad het van wat Jood-wees werklik beteken nie. Die klein bietjie wat hy daarmee in aanraking gekom het, was met Baruch, die Israeli wat saam met Simon ekstra kunslesse op Stellenbosch aangebied het vir studente met uitsonderlike talent. Hy was een van hulle. Baruch was ’n beeldhouer uit Israel wat ’n paar jaar lank in Suid-Afrika gewerk het. Tussen hom en Marc het ’n hegte band ontstaan, byna soos met ’n veel ouer broer, in ’n tyd toe Marc met sy identiteit geworstel het. Baruch het egter kort daarna tragies verongeluk. Marc het agtergebly met ’n dwingende begeerte om Baruch se geboorteland te gaan besoek.
Toe hy by Gadi gebly het, het hy nog nie geweet hý is ook ’n Jood nie. Aan die ander kant het Gadi niks wat Joods is onderhou nie. Net maar half spottend na sy Joodsheid verwys. Hy was toe in die veertig, bogemiddeld artistiek, en ’n onderwyser by een van die skole in die omgewing. Jagter van faam was Gadi – vroue by uitsondering, maar hoofsaaklik mans. Al het Gadi Marc nooit gekompromitteer nie, het dit met verloop van tyd tog tot Marc deurgeskemer dat Gadi se vriende nie net vriende was nie. Marc het hom nie veel daaraan gesteur nie. Sy studies en Parys het elke oomblik van sy menswees in beslag geneem. Van kuns kon Gadi Marc met sy unieke begaafdheid niks leer nie. Hy het wel baie kontakte in die kunswêreld en kon Marc, jonk en naïef soos hy was, aan mense voorstel wat sy talent in nuwe rigtings laat ontwikkel het.
Toe Marc in 1999 aan die einde van die akademiese jaar terug Suid-Afrika toe is, het hy en Gadi aanvanklik nog met mekaar in kontak gebly, maar dit was van korte duur. In 2001 het Marc agtergekom albei sy ouers is van direkte Joodse afkoms en dat hy self dus Joods is. Die soektog na sy wortels het hom Israel toe gebring, na sy familie wat hy nooit eens geweet het bestaan nie. Na Rivkah, en uiteindelik vaste verblyf en Israeli-burgerskap. Onder die druk van die afgelope tien jaar het die gedagte aan Gadi en sy jare in Parys nooit werklik deel van sy gedagtewêreld uitgemaak nie. En nou skielik, ewe skielik, bel Gadi hom uit Jerusalem!
Café Rimon is somervol en hy sien Gadi nie dadelik raak nie. Dis inderdaad hy wat Marc herken, sy hand opsteek waar hy by ’n tafeltjie sit.
“Marc!” roep hy hard bo die geroesemoes in die restaurant.
Marc kyk in die rigting van die uitroep en sien Gadi sit. Behalwe dat sy donker hare stylvol grys geword het, het hy nie veel verander nie. Hy is steeds die skraal, lang, donker, aantreklike man. Die enigste verskil is dat Marc nou duidelik kan sien dat hy ’n Jood is – iets wat nie voorheen so opvallend was nie.
Gadi omhels hom met tipies Joodse gulheid, versterk deur sy Fransheid. Marc gaan sit en Gadi bestel ewe gul koffie en croissants.
“Vertel my hoe jy op my afgekom het.”
“’n Mens hoef nie op jou af te kom nie, Jerusalem weet van jou.”
“Kom nou, Gadi, jy weet dis nie waar nie. Hoe het jy geweet waar om my in die hande te kry?”
“Nu, die afgelope winter met die geweldige sneeu, loop ek op ’n dag hierdie allermooiste jong man in die Rue des Rosiers op die lyf …”
“Nu,” spot Marc hom, “dis niks nuuts nie.”
“Sekerlik nie, maar hierdie een. Beeldskoon!”
“Hy sou my nie geken het nie.”
“Jy dink so! Wel, hy het. Hy was een van jou studente.”
“O! Wie?”
“David Goldblatt.”
“O, ja, David.” Hy grinnik. “Ja, bepaald ’n aansienlike man. Maar hoe kom julle dan toe by my uit?”
“Soos ek gesê het, dit het vreeslik gesneeu en ek sien hierdie pragtige man wat die gladde straat probeer oorsteek in ’n swart jas en stewels met ’n toegewikkelde skildery onder die arm en ’n tas vol geskenke in die hand. Nu, iemand moes hom tog help …”
“Jy kon uiteraard nie anders nie.”
“En ek sien hy’s bepaald Joods, nes ek.”
“O, ja?”
Gadi bloos effens. “Wel, dit het soms sy voordele.”
“En
