Ma!” het Dawid, die oudste van haar seuns, met die omkom geskree. “Keer voor daar bo, Benjamin!”
Die wyfie was maer en verwilder, maar haar nek was regop en fier toe sy verbyhol met die skreeuende kinders oral aan’t keer en jaag.
“Werk mooi met haar!” het Fiela vir hulle geskree en omgekyk na waar Skopper nog al pikkend wei. “Sies! Ses karwatse en twee swepe moes ek vir haar ruil en jy kyk haar nie eers aan nie!”
Sy het die wyfie by Koos Wehmeyer geruil, en sy kon seker geweet het Koos sou nie sy beste werfwyfie uitgesoek het nie. Maar sy sou haar vet en mooi kry voor dit paartyd was.
Sy het die kinders anderkant die huis hoor sukkel om die wyfie in die kamp te kry en self ’n tak gegryp om te gaan help.
“Die kar kom hiernatoe, Fiela!” het Selling gesê toe sy verbykom.
“Twee oulap ’n vel en niks minder nie!” Die wyfie het langs die kampheining rondgetrippel. “Emma, loop keer jy en Kittie onder!” het sy die moeë, stofvuil kinders op die regte plekke geskree. “Dawid, keer jy en Benjamin bo, en Tollie, kom help jy hier by my!” Al haal sy net ses kuikens uit ’n broeisel van twaalf of sestien eiers deur, sal dit meer geld in Wolwekraal se trommel beteken as ooit tevore. “Keer daar onder!” Dit moet net eers kom reën. Die Here weet, die droogte het die Kloof op die knieë. Die wêreld is kaal. Elke middag bol die donderwolke agter die verste berge uit en raak net so weer weg sonder om ’n druppel in die stof te los. Waarvan die ou klomp Laghaans, wes van haar grensheining, leef, weet hulle alleen. “Keer, Benjamin!” As die mis net eers ’n slag oor Jan Koles se kop wil kom lê sodat dit kan reën voor die volstruise moet veld toe gaan. Met die volgende verbykom kierang hulle die wyfie en keer haar netjies in die kamp in. “Pak toe!” skree sy vir die kinders en gooi haar tak neer.
Die kinders was gedaan.
“Ma, baas Koos sê Ma moet nog ’n karwats stuur, die een is te dun om die lyf,” kom Tollie sê.
“Loop sê jy vir Koos Wehmeyer hy sal lank wag vir nog ’n karwats. Benjamin, kom weg daar van die heining af! As daardie wyfie vandag losbreek, gaan sy skop om derms uit te skop!”
“Sy’t Kittie amper geskop, Ma. As Tollie nie by was met die tak nie, was Kittie nou lekker dood!”
“Benjamin lieg, Ma,” stry Kittie. “Dis vir hom wat sy amper geskop het!”
Sweet het onder Kittie se kopdoek uitgeloop en blink straaltjies deur die stof oor haar bruin vel gemaak. Emma het by die sloot op haar maag gelê en met haar mond teen die water gedrink. Langs haar het Dawid gekniel en water oor sy gesig gespat. Die volstruis had die kinders klaar.
“Julle moet koelte kry en die wyfie kans gee om tot ruste te kom.”
“Ek gaan kyk net eers hoe ver my skuit gedryf het, Ma!” het Benjamin teëgeskop en al langs die sloot af gedraf in die rigting van die vangdam.
Dié kind van haar wat alewig met sy skuite doenig is, het Fiela by haarself gedink. Al wat ’n stukkie hout is, moet gedurig uitgehol word vir ’n skuitjie.
“Daar kom mense, Ma,” waarsku Tollie haar toe hy verbyloop sloot toe.
“Hulle kan maar kom, ons deel met Rossinski – tensy hierdie een se prys vir dasvel beter is.”
Toe die perdekar oor die werf kom en die hoenders voor die perde se pote wegspaander, gaan ’n stadige skrik deur haar. Dit is nie ’n smous nie. Dit is twee mans in kispakke en swart hoede.
“En dít?” vra sy agter Selling op die hoek van die huis. Die skrik het maar altyd in haar opgekom as daar vreemdes oor haar werf kom. Dit was al gewoonte.
“Seker predikers, Fiela,” stel Selling voor.
“Wie kom preek op so ’n warm dag?”
Die prediker-smouse het die perde onder die peerboom vasgemaak en nader gekom. Die een was lank en bebril en die ander een was kort en dik en rooi in die gesig soos een wat baie bloed in die kop had.
“Middag.” Die lange het eerste gegroet. “Mooi volstruismannetjie wat julle daar in die kamp het!”
“Hy’s nie te koop nie,” het sy kortweg gesê en gewonder of hulle tog wel smouse is. Die lange het ’n boek en skryfgoed by hom gehad.
Die dikke het sy hoed afgehaal en die sweet van sy kop afgevee. “Dit word darem wragtie warm hier by julle in die Kloof.”
“Ja,” het sy beaam. Selling het net gestaan.
“Kan ons sitgoed kry?” het die lange gevra.
“Wat is baas-hulle se besigheid?” Vreemdes kry nie sommer op háár werf sitgoed nie.
“Sensus.”
“Wat is dit?”
“Die Goewerment gaan al die mense in die land laat tel, ons begin solank hier in die Kloof.”
Die doodskrik het deur haar geskiet. “En vir wat wil hulle die mense tel?” het sy vinnig gevra.
“Tel jy nie saans jou hoenders nie?”
Sy het hom nie geantwoord nie. Jare se voorspooksels het skielik voor haar gestaan en haar na uitkoms laat soek: As die wyfie net wil uitbreek en weghol sodat die kinders moet agterna. As Benjamin se skuit net wil wegdryf sodat hy moet aanhou soek en wegbly van die huis af. As die liewe Here tog net sy grote vlerke oor die kind sit en hom voor die aangesigte van die twee vredestoorders verberg.
“Kan ons sitgoed kry?” het die lange weer gevra.
Sy het omgedraai en die bruingekleide huis binnegegaan; anderkant die drumpel het sy eers bly staan totdat die daglig uit haar oë was en sy in die skemerte van die huis kon sien. Net die plankluik voor die kombuisvenster was afgehaal, die luike van die ander drie vertrekke se vensters moes die warmte buite hou en die koelte binne.
Hulle wou die mense tel en opskryf. Here, het sy dringend boontoe gepraat, laat Benjamin se skuit wegdryf, hou hom weg van die huis af, asseblief, Here.
Sy het twee riempiesmatbankies buitetoe geneem na waar die vreemdes in die streep koelte aan die suidekant van die huis wag. Selling het eenkant gestaan soos een wie se verstand heeltemal skeef getrek het.
“Kan een van julle lees en skryf?” het die dikke gevra.
“Ja,” het sy gesê. “Ek. Ek het skoling gehad by mister Hood op Avontuur. Ek is die haneboek deur en die Trap der Jeugd ook, as julle wil weet.”
Die lange het sy sit met sy rug teen die muur gekry, die boek op sy skoot gevat en die ink op die nabankklip staan gemaak. Die dikke het gesukkel om vir sy bankie gelykte te kry.
“Volle doopname en van?” Die lange het dit vir Selling gevra, maar sy het geantwoord.
“Selling Komoetie.”
Die man het dit neergeskryf. “Geboortedatum?”
“Hy weet nie.”
“Weinig van julle bruinmense weet dit in elk geval,” het die dikke half vies gesê en die vlieë gewaai.
