het verleë gestaan. “My pa het altyd gesê ek is gebore toe hulle die Engelse moes aanry met die waens.”
“Aanry waarheen?”
“Ek weet nie, dit was die Engelse wat met die skepe gekom het en wat die plase gekry het.”
“Dan kan dit 1820 wees,” het die dikke uitgereken. “Hy lyk vir my nie na gister se kind nie, hy lyk vir my bra sleg.”
“Hy’t die swakte!” het sy vinnig vir Selling ingestaan. Sy het Kittie om die hoek sien loer en haar verwilder. In haar hart het sy gebid dat die wyfie moet uitbreek en weghol, al sou dit beteken dat hulle haar nooit weer kry nie en sy die karwatse en die swepe vir ewig kwyt is.
“En jy, atta?” het die lange haar gevra. “Tydens watter pes of ellende is jy gebore?”
“Ek sal die Bybel gaan haal, dis daarin opgeskryf.” Sy het omgedraai en weer die huis in geloop. Net die Here kon haar nog help, het sy geweet, en al langs die mure af gevoel tot by die plankrak waar die Bybel lê. Buite het sy self die Boek oopgeslaan en gelees: “Fiela Maria Apools. Geboren 19 October 1836. In den huwelijk bevestigd met Selling Komoetie op 3 Januari 1859.”
“Waar is jy gebore?”
“Hier. Toe staan ons huis daar onder in die laagte waar ons die slag uitgespoel het met die vloed. Ek was toe so kniehoogte.”
“Aan wie behoort hierdie grond?”
“Dis my grond.” Miskien wil hulle nie die kinders tel nie, het sy begin hoop, net die grootmense. “My pa en my oupa het in hulle lewens oor baie jare heen vir die Wehmeyers gewerk. Jy kan maar sê hulle het hulle vir die Wehmeyers doodgewerk. Na die oubaas se afsterwe is hierdie twaalf morg van Oude Wolwekraal op my oorle pa se naam gesit, die erfbrief en alles is by mister Cairncross op die dorp op Uniondale. Ons is nie pagters nie. Ook nie werfvolk nie.”
“Kinders?”
Here, laat Skopper dan uitbreek! Laat hom stokstyf dood neerslaan, laat ek hóm dan op hierdie dag offer, maar hou Benjamin weg van die huis af.
“Hoeveel kinders het julle?”
“Vyf,” het sy gesê en Selling sien banger word.
“Name en geboortedatums?”
“Laat ek sien …” Sy het die Bybel weer oopgeslaan. Hoeveel keer het sy nie vir haarself gesê om Benjamin in te skryf en nooit sover gekom nie! “Kittie, ons oudste, is op 4 Januari van 1856 gebore,” lees sy. “Die jaar daarna is onse Dawid gebore, die 2de Maart van 1857.”
Here, vat Skopper, laat hom op hierdie oomblik vrotpens kry. Asseblief, Here.
“Volgende?”
“Tollie. Op die 17de van November van 1858. Die jaar daarna is ek en Selling getroud en had ons nie kinders nie. Emma is eers die 6de Februari van 1860 gebore, toe bou hulle aan die witmenskerk op die dorp met oorle oubaas Wehmeyer se geld.”
Hy het dit alles met lang, kirtsende hale neergeskryf. “En die vyfde kind?”
Sy het Selling net een kyk gegee, toe maak sy of sy uit die Bybel lees: “Benjamin. Geboren 13 Februari 1862. Hy’s nou twaalf.”
Pen in die ink, kirts-kirts. “Enige ander mense saam met julle in die huis? Broers, susters, oompies, anties, ma’s, pa’s, oumas, oupas, vriende?”
“Nee.”
“Dis amper snaaks. Gewoonlik is die aanhangsels meer as die huismense self.”
“Op Wolwekraal se werf is nie plek vir leeglêers nie,” het sy hom reguit gesê. In haar binneste het sy vir hom geskree: Kry jou loop en vat die dikke saam! Sy het Benjamin tot op die Goewerment se boek ingeskryf gehad en êrens wou daar in haar gerustheid kom waar daar nog nooit tevore gerustheid was nie. Maar dan moes hulle loop.
“Waaruit maak julle ’n lewe?” het die lange gevra en met ’n nuwe blaai begin.
“Uit wat ons met ons hande verrig. Dis nie nou die ou klomp Laghaans daar onder met wie julle te doen het, wat van heuningbier en leeglê leef nie.”
“Waaruit, presies, maak julle ’n bestaan?”
“Bietjie koring, bietjie mielies, bietjie groente, paar skape en ’n melkbok. Alles hang af van die water. Verder brei Selling velle en so aan en wen ons ’n plukseltjie vere af en toe.”
“Aan watter kerk behoort julle?”
“Independente Kerk. Dis ons eie kerk nadat die London Missionary Society ons gelos het om self aan te sukkel. En baas kan sommer daar op baas se boek inskryf dat die geld vir die kerk destyds hier in die Kloof bymekaargemaak is en dat die kerk hier onder by Avontuur op die kruis gebou sou geword het. Maar toe loop mister Hood mos agter die klomp Stewarts aan Uniondale toe en vat die geld saam en loop bou dáár die bruinmenskerk. Nou moet ons voordag van hier af begin as ons laastegelui in die kerk wil sit, en Selling met sy swakte sien nie meer die binnekant van ’n kerk nie.”
’n Geluid agter haar het haar laat omruk. Op die hoek, stralend en met die houtskuit nog drupnat in sy hande, het Benjamin oop en bloot gestaan, en haar tong het dik geword in haar mond van die skrik.
“Hy’t tot onder in die vangdam gedryf, Ma! Ek moes ’n stok vat om hom uit te kry en hy het nie eers omgeslaan nie.” Hy het die twee mans onthou en eerbiedig gegroet: “Middag, baas – middag, baas.”
Die lange het sy bril afgeruk en die dikke se mond het oopgeval. Selling se hande het al vinniger om en om inmekaar gerol soos die skrik hom vasvat.
Here, het sy in haar hart geskreeu, vat dan alles wat ek het! Vat die hele lot, maar moenie vir Benjamin vat nie!
Sy het altyd geweet die dag sou kom waarop sy voor die wye wêreld oor daardie kind van haar sou moes staan. Nagte op nagte het sy haar daarvoor lê en voorberei en in haar verbeelding haar sê gesê soos sy deur die jare in die Kloof gedoen het, sodat wit en bruin voor haar tong moes swig en Wolwekraal se besigheid uitlos en saam daarmee die kind. Sy het die Kloof gewoond sien raak aan die kind by haar.
“Wie se kind is dit dié?” het die lange geskok gevra.
“Myne.” Hulle sou Fiela Komoetie nie sien krimp nie.
“Maar dis dan ’n wit kind!”
“Hy’s wit, ja.”
Die dikke het hom heftig met sy hoed begin koel waai. “En ’n dekselse mooi kind daarby. Wie se kind is dit?”
“Dis Benjamin, my hanskind.”
“Kom hier, seun!” het die lange die kind geroep.
Sy het soos ’n waakhond tussen hulle ingespring. “Los die kind! As julle te praat het, praat met my!”
“Luister, atta, jy weet net so goed soos ek dat hier iets baie vreemds aan die gang is. Dit kan nie jou kind wees nie, maar jy het hom staan en opgee as jou eie. Waar kom jy aan die kind?”
“Dis my hanskind.”
“Wat jy waar
