Sy dans!”
Die verligting was net so groot soos die helse skrik. “Die wyfie dans?”
“Ja, Ma.”
“Selling, die wyfie dans! Dawid, Tollie! Kittie, Emma, die wyfie dans!”
Toe sy by die kamp kom, het dit week in haar geword. Die wyfie wás aan’t dans. Met haar vlerke oopgesprei en pluime al golwend, het sy om en om op haar tone oor die goudgeel klawersurings getrippel: hovaardig, sierlik, langnek. Die vreemde dans van blyheid soos alleen ’n volstruis kan dans.
Die wyfie was óf gelukkig óf sy was kloeks.
En Benjamin was veilig.
5
So wragtig, hy hou van die plan. Hy hou al hoe meer van die plan.
Elias van Rooyen het op die stomp voor die agterdeur gaan sit sodat hy kan dink. ’n Man kan nie sy kop by sy werk hou as daar groot dinge in sy kop woel nie.
“Gaan jy nie die balk klaarmaak nie, Elias?” het Barta versigtig in die agterdeur kom vra.
“Dis darem jammer dat jy nie net vir een minuut kon voel hoe voel my rug nie,” het hy verwytend gesê en gedink: Hoe moet ’n man nou sy planne bedink as ’n vrou in jou nek kom staan neul? Hoe ouer Barta word, hoe meer kom sy in die gewoonte om te kerm. Hy kon sweer sy tel gereeld die balke om te sien hoeveel klaarkom. Dit moes end kry. Hy had twee seuns wat help kos inbring, dit was nie langer vir hom nodig om hom dood te werk nie. Willem had hy by Martiens Willemse in die span en Kristoffel by Soois Cronje van Klein-Skuinsbos. Volgens Martiens en Soois was die kinders fluks en was dit nie vir hom nodig om hom oor hulle te kwel nie. En hy was nie van plan om die balke te los nie, dis net dat ’n man dit ligter het as hy eers die dag seunskinders het wat kan help om iets in te bring. Hy lewer nou wel nie meer die aantal balke wat hy vroeër gelewer het nie, want ’n man raak moeg van balke maak. Johannes Carelse, deeskant Bokbaard-se-draai, het mos ook begin balke maak. Kosyne ook. En die wa uit die Lange Kloof loop laai nou eerste Johannes se goed en laaste syne. Nie dat hy hom daardeur sou laat mismaak nie, dit was húlle wat verleë was oor balke.
Barta het agter hom in die agterdeur bly staan.
“Is daar dan nie ’n bietjie koffie nie, vrou?”
“Die koffie is op. Dalk kom Willem of Kristoffel vanaand huis toe en bring ’n trekseltjie. Het Kristoffel dan nie gesê hulle ry vandag die hout uit dorp toe nie?” Sy het langbeen op die drumpel in die son gaan sit en weer balke toe geneul: “Kom haal die wa dan nie aankomende week weer ’n vrag nie, Elias?”
“Het jy nie werk nie, Barta? Moes jy nie vandag gespit het nie?”
“Ek het gister klaar gespit. Malie het gesê sy sal later vir my ’n paar pampoenpitte bring om in die grond te sit.”
“Nou hou jou kop by die pampoenpitte en laat ek myne op mý dinge hou. Ek moet ’n groot ding bedink.”
Dawid Olwage het die week tevore met die ding uit die Bos gekom. Al Barnard-se-eiland se houtkappers was vir die Sondag by die huis.
“Mense,” het Dawid die aand vertel, “ek het Vrydag ’n ding gesien wat ek nie gedink het my oë sien reg nie. Ons kom van Gouna se kant af dikbos deur en ek sê vir die ander om vooruit te loop, ek wil net ’n deurstap deur Stinkhoutkloof maak om te kyk wat daar te kap is. Die houtkoper neuk nou weer oor stinkhout. Kap jy stinkhout, neuk hy oor geelhout; kap jy geelhout, neuk hy oor kamassie … Ewentewel, daar’s mos ’n voetpad onder in Stinkhoutkloof langs en een bo teen die kop langs oor na Brown-se-kloof toe.”
“Ek sien daardie voetpad daar bo,” sê Martiens. “Hy is nou wel kortpad oor na Brown-se-kloof toe, maar hy kan gevaarlik wees in natweer.”
“Dis waar,” sê Dawid, “maar ek vat toe die onderste voetpad. En net toe ek mooi onderkant die regop kranse by die watergat is, verbeel ek my ek hoor grootvoete, maar ek weet voor my siel ’n grootvoet kom nie onder in Stinkhoutkloof teen dáárdie steiltes af nie, en iets sê vir my ek moet opkyk. En ek kyk op. En net mooi waar die boonste voetpad voor teen die steilte en op die afgrond loop voor hy wegknak om af te gaan in Brown-se-kloof, kom ’n stuk of ses grootvoete die steilte uit.”
“In dáárdie voetpad?” wou Koos stry. “Dit kan nie wees nie.”
“Ek sê vir julle, julle kan loop kyk, die spore sal daar lê. Maar dis nie al nie. Ek staan nog ewe by myself en dink: Vandag is die dag wat grootvoet se kinders hulle in hierdie bos lelik gaat vasloop. Die knakdraai op die afgrond lê voor en geen grootvoet sal daar kan om nie. Ek sien al hoe duiwel die voorste een daar teen die kranse af en ek sê vir myself: As hy hom tog net goed vrek val sodat ek vir my die tande kan uitkap. Omdraaiplek is daar nie daar bo vir ’n grootvoetlyf nie.”
“En toe?”
“Toe kom die voorste een by die knak en staan ek ewe eenkant toe vir die afstort, maar sal hy nie sowaar as wat ek leef sy slurp uitsteek en om die kershoutboom krul wat reg op die draai staan, sy gatkant omgooi afgrond toe en vashou-vashou omskuifel en netjies om die knak kom nie!”
“Jy lieg seker!” sê hulle omtrent almal gelyk.
“Ek lieg nie, ek het julle gesê die spore sal daar lê as julle wil gaan kyk. Een vir een is hulle so om daardie kort draai en veilig anderkant af. Soos wat elkeen se beurt kom, is dit slurp om die boom, gatkant afgrond toe en skuifel-skuifel om.”
“Nee, sowaar,” erken Martiens met respekte, “ek het altyd geweet die verbrande goed is slim, maar ek het nie geweet hulle is só slim nie.”
Koos van Sofie het gelag. “Wat? Ek het eendag bo in Meulbos gesien hoe ’n trop deur die modder teen ’n skuinste uit is. Eers het hulle die voorste een van agter af gestoot tot hy anderkant vastrapplek het, en toe draai hy om en gee so wragtig slurp aan vir die tweede een en trek hom deur die pappery. Elkeen wat anderkant was, het omgedraai en die volgende een aan die slurp deurgehelp.”
“Ek het gesien,” het Martiens vertel, “dat hulle onderbos uittrek om te vreet en die grond eers netjies teen ’n boomstam afkap voor hulle dit in hulle bekke steek. Vreet nie grond nie.”
Die aand toe Elias in die kooi lê, was dit nie Martiens of Koos se storie wat saam met hom kom lê het nie, dit was die ding wat Dawid bokant Stinkhoutkloof sien gebeur het. Want sê nou ’n man sou die boom daar bo op die draai net so ’n entjie bokant die grond loop afsaag sodat daar net genoeg hout en bas bly om hom regop te hou?
Hoe langer hy daaroor lê en dink het, hoe meer het hy van die plan gehou. Wanneer hy eendag in sy lewe ’n geweer sou kon bekostig, kon hy nie sien nie. As ’n man dan op só ’n manier ’n gelukkie met ’n paar tande kan kry, moet hy dit gryp.
“Barta!” het hy geroep en geskrik toe sy agter hom in die deur antwoord gee. Hy het vergeet dat sy daar sit. “Jy moet Maandag vir my kos inpak vir so vier of vyf dae. Ek wil ’n bietjie onder in Gouna se bos gaat kyk na die hout.”
“Hoekom dan daar?”
“Hulle sê daar’s nog baie jong geelhout.”
“Jy moet groter bome kap, Elias.”
“Groter bome?” Hy het hom sommer vervies. “Wat ek hóé uitgesleep moet kry tot hier? Ek het net my eie twee hande en die twee stokou
