daar’s mos volop geelhout by julle in Kom-se-bos, Elias,” het Freek bly bodder.
“Ou bome, ja. Ek soek jonghout.”
“Ek sou nou weer gereken het groter bome is beter, gee jou darem ten minste vier balke uit ’n blok. Vir wat sal jy hiervandaan hout aansleep vir een ou balkie?”
“Moenie van dinge praat waarvan jy nie weet nie, Freek.” Hy het hom sommer vererg.
“Ek sien jou ander seun is by Soois in die span.”
“Ja.”
“Hoekom vat jy nie jou seuns by jou in en lewer behoorlik balke nie?”
“Dit help nie almal kook in dieselfde pot nie.”
“Die dag as ek by die houtkoper uit die skuld kom, loop maak ek ook balke of goed. Maar ek wil nie slegter af wees as wat ek nou is nie. Ons is sleg genoeg af.”
Toe hulle opstaan en begin pype uitkap, was hy bly. En hulle het seker gedink hy sien nie hoe hulle onder sy skerm inspaai na wie weet wat nie. Aan die ander kant was dit seker beter dat hulle dink hy steek dáár iets weg.
Die Vrydag het hy begin moeg word van die wag. Hy kon maklik huis toe gaan en ’n dag of twee later weer kom, maar sê nou sy geluk kom duiwel die kranse af terwyl hy weg is? In die Bos is optelgoed vatgoed. Wie sou hom glo as hy sê dit was sý plan om die boom halfpad af te saag en dat die olifant syne is? Geen houtkapper sou ’n tand los as hy eers sy vat aan hom gekry het nie.
’n Roersel aan die oorkant teen die kop het sy oog getrek. Toe hy opkyk, het dit gevoel of sy hart ’n paar keer oorslaan. In die voetpad het drie olifante uitgekom. Stadig en lewensgroot, en dit was kompleet of hy ’n wens voor sy oë sien gebeur. Toe hulle vol in die son staan, het hy geweet dat die geluk nie vir hom drie mooier olifante kon uitgesoek het nie. Yslike goed. Selfs op daardie afstand kon hy die dik, geelwit tande langs hulle koppe sien boogstaan en dit het gelyk of daar nie van een ’n punt of ’n splint afgebreek was nie.
Hy het versigtig onder die skerm uitgekruip en stadig orent gekom. Tydsaam en ewe gerus het hulle in die al steiler voetpad opgeloop. Sy kakebeen was later stram van die byt op sy tande. Sy asem het teen die slym in sy bors vasgehyg, maar hy het nie durf hoes nie. Nie ’n geluid sou onder uit die kloof boontoe trek om hul gang te stop nie. Niks. Dit was sý geluk. Die voorste een was die grootste van die drie; as net hy val, sou al die moeite en die wag beloon wees. Voor donker sou hy nog die tande uitgekap en weggesteek kon hê. As twee val, kon hy nog altyd voor donker klaar wees as hy vinnig werk. As al drie val, sou hy nie voor die volgende môre kon klaar uitkap nie, dan sou hy eers moes huis toe om die slee en die osse te loop aanhaal.
Voet vir voet het hulle daar uitgeloop. Dit was of hulle geen haas ken nie en asof dit net in hom was wat die haastigheid wou kook. Dit het later gevoel of hy hulle van onder af kon aanjaag. Hoe steiler en smaller die voetpad word, hoe stadiger en hoe nader aan mekaar het hulle geloop: kop teen gat. Kop teen gat.
Darem ’n jammerte, het hy gedink, dat ’n man nie elke week ’n ander boom op daardie draai kan loop staan maak nie. Dan sal Elias van Rooyen nooit weer sy hande aan ’n balk hoef te sit nie. Maar sê nou een val hom nie heeltemal vrek nie? Sê nou die olifant breek net sy bene of sy rug? Daar was ’n veilige afstand tussen hom en die plek waar die olifant moes val, maar ’n halfdooie olifant is die gevaarlikste ding op die aarde, selfs al het ’n man ’n sware geweer.
Hy het die afgrond weer van bo tot onder bekyk en geweet hy staan homself en bang dink; geen olifant sou daar afduiwel sonder om hom goed vrek te val nie.
Omtrent honderd tree van die boom af, op die plek waar die voetpad die nouste en gevaarlikste was, het dit gelyk of hulle mekaar stoot. Dertig tree van die boom af. Twintig. Sy asem het al vinniger in sy bors geroggel; hy het afgebuk en die handbyl opgetel asof dit ’n wapen was wat hom moed moes gee. Tien tree. Soos ou mense het hulle die laaste treë gegee. Toe die voorste een se slurp begin opkom vir die strek en die vat om die boom, het die agterste twee bly staan. Toe die voorste een se slurp om die boom begin krul, het dit vir Elias gevoel of sy bors toetrek van die slym, maar toe laat die olifant skielik weer sy slurp sak en bly net so staan. Soos een wat dink. Of soos ’n ding wat bid.
“Loop! Vat hom!” het hy in sy hart geskree. “Vat hom!”
Maar al drie het net daar bo in die voetpad gestaan. Doodstil. Een keer het dit gelyk of die voorste een weer sy slurp wou lig om te probeer, maar dit toe ewe moedeloos los.
“Wag julle nou dat die bliksemse boom weer moet aangroei?” wou hy vir hulle skree. Geen mensreuk kon nog êrens om daardie boom hang nie. Van onder uit die kloof kon nie ’n asem boontoe trek nie, want die wind was in sý gesig. Nie ’n loerie het iewers gegorrel of gesis om hulle te waarsku nie. Daarom kon hy nie verstaan waarom die olifant nie sy slurp om die boom wou sit nie. Die vloeksel kon nie geweet het dat die boom gesaag is nie, só netjies was dit gedoen.
Hulle het seker ’n uur lank daar bo in die voetpad bly staan voordat hulle stadig agteruit begin trap het. ’n Man met ’n geweer sou hulle op sy tyd daar kon afgeskiet het, maar Elias van Rooyen het nie die geluk van ’n geweer gehad nie, hy moes kragteloos staan en toekyk hoe alles verbrui. Al wat hy kon doen, was om die handbyl diep in die stam van die vlier langs hom in te moker. Vloeksels!
Dit het hulle tot donker geneem om te kom tot waar hulle lywe kon omdraai. Vir hom was dit te laat om nog Barnard-se-eiland toe te loop; hy sou nog ’n nag met sy sere lyf en sy bittere neerlaag onder die takskerm moes lê.
Die volgende môre, toe hy by die bopunt van Stinkhoutkloof die laaste steilte uitklim om die sleeppad huis toe te vat, was dit godsgenade alleen of hy was morsdood. Katvoet het hulle in die ruigtes geskuil en die eerste wat hy gewaar het, was die flap van die ore tussen die takke. Hy moes alles net so neergooi en vir sy lewe vlug. Hoeveel daar was, het hy nie geweet nie, en hy het ook nie omgegee nie; hy moes hardloop om terug te kom in Stinkhoutkloof waar hulle hom nie sou kon inhaal nie. Of dit dieselfde olifante was, kon hy ook nie sê nie. Hy het net geweet die bosse breek kort agter sy lyf en die dood blaas in sy nek.
Dit het hom ’n dag se stap met ’n ompad huis toe gekos.
Barta het geskrik toe hy die agterdeur oopstoot. “Elias, kyk hoe lyk jy! Het die grootvoete jou gejaag?”
“Jy vra nog? Hulle het my op ’n haar na fyngetrap gehad!” Hy was ’n geknakte man. ’n Bitter man. Alles was verniet. “Maar ek sal hulle kry, sê ek julle. Elias van Rooyen sal hulle kry!”
Willem was by die huis. “Moes Pa neergooi?” het hy met ontsag gevra.
“Die laaste ding. Die handbyl, die kortsaag, die osrieme, alles. Jy moet môre loop kyk of jy nie iets kry nie. Ek sal jou beduie waar hulle my staan en inwag het. Bogghers.”
“Wat van die kombers, Elias?” het Barta onrustig gevra.
“As die grootvoete jou skraap, kies jy nie wat jy wil los en wat jy wil hou nie, vrou!”
“Dis net lat ons so kort van komberse is, Elias.”
Nina het soos ’n skaduwee uit die skemerte in die deur kom staan. “Wat raas julle so?” het sy gekla. “Daar sit die mooiste uil op die afdak en hy maak hoot-hoot-hoot in sy krop. Netnou vlieg hy weg.”
“Loop jaag hom!” het Barta beangs gesê. “Hy bring ongeluk!”
Die volgende dag het hy saam met die son al om die huis
