kyk haar lank en indringend aan.
“Ek sidder nou by die gedagte,” sê hy, “aan die verstommende vermoëns van so ’n mot.”
Hy sidder sigbaar. ’n Heftige rilling gaan deur sy lyf. Sy oë kry ’n veraf uitdrukking.
Hy fokus weer sy waterige blik op Karolina.
“Ken jy die geskiedenis van hierdie streek?” vra hy.
“Nie baie goed nie,” antwoord sy.
“Dis hier,” sê hy en pouseer dramaties, “van waar een van ons groot generaals ’n belangrike veldtog geloods het. Net hier anderkant, buite die dorp.”
Pol neem ’n diep teug uit sy glas.
“Ek sidder nou,” sê hy, “as ek dink aan sommige momente in ons land se geskiedenis.”
Karolina buig haar kop nader aan syne.
“Jy moet my nog van al die mense hier iets vertel,” sê sy.
Pol gee haar ’n betekenisvolle blik.
“Die meeste maters hier,” sê hy, “het groot sorge.”
Met dié woorde neem hy afskeid en gaan sit ’n nuwe lied saam met sy vriende in die dameskroeg in.
“Die lie-we len-te in die land, Met geur en kleur
Met blom en blad, Met reën ge-ruis en hel-der son-ne-skyn,
Met voël-ge-sang, Die heel-dag lang,
In weer-ga-lo-se soet re-frein,”
hoor sy hom langsaan sing.
Intussen droom Karolina nag vir nag verder. Asof ’n motief ingelei is waarop nou op verskillende maniere nagteliks voortgeborduur word. Sy droom van verskillende mans wat sy geken het: minnaars, vyande, vriende. Sy droom asof sy snags klippe omdop om te sien wie sy daaronder aantref. ’n Padda, ’n prins, ’n man met die sleutel. Die man wat aan haar haar slaperige onskuld sal terugbesorg; wat haar altyd sal liefhê. Asof sy elke nag almal wat sy ooit geken of liefgehad, of verguis of geringgeskat of gehaat het, opkommandeer om weer voor haar te verskyn, sodat sy elke moontlikheid deeglik kan ondersoek en heroorweeg.
En bedags vind sy dat haar gedagtes toenemend in die veld tussen die klippers en droë graspolle afdwaal na die vroue wat sy ken, geken het – elkeen wat sy as vriendin beskou het. Sy wonder oor hulle, watter een dit is wat haar nooit in die steek sal laat nie. Willie wys vir haar dinge, sy hoor nie wat hy sê nie, sy kyk in sy helder oë asof sy verwag dat ’n beeld van die vrou skielik in sy skoon irisse vorm sal aanneem.
Sy het hierheen gekom om die oorlewingstrategieë van ’n spesie van die motfamilie Geometridae na te vors. Op pad hierheen het sy Willie opgelaai, ’n man wat sy van geen kant geken het nie. Sy het in ’n karavaan – teen ’n bloedige sonsondergang oor die golwende deinings van die Natalse Middellande – ’n vrou met ’n nes van vergulde hare haar lig beswete palm laat lees. Die vrou het ongegronde, vergesogte dinge gesê. Karolina het gelag oor die voorbarigheid daarvan toe sy daar uitkom. (Sy is ’n wetenskaplike, haar entomologiese navorsingswerk word wyd gerespekteer.) Maar die manier waarop sy gelag het ten spyt, kan sy nie van die vrou se woorde vergeet nie.
Woensdagaand gaan sy en Willie voor aandete iets op die voorstoep drink en tref weer soos met hulle aankoms vir Jess Jankowitz en sy vriend daar aan. Jess staan op, Karolina stel hom aan Willie voor, hy stel sy vriend Frans Roeg aan hulle voor. Hulle wissel ’n paar woorde oor die weer; Karolina-hulle gaan ’n entjie daarvandaan by ’n ander tafeltjie sit.
Dit is ’n mooi aand. Na die hitte van die dag kom die koelte soos ’n intieme, belowende aanraking op hulle velle lê. Die nag is uitnodigend. Karolina het haar lank gelede voorgeneem (na ’n tydperk van dwaasheid) om ’n lae emosionele profiel te hou. Sy lei ’n voortreflike lewe, toegewy aan die studie van die mot. Haar entomologiese kennis was al verbluffend op twaalf, voor sy alles verloor het. Haar skouers is sag, haar donker hare is happerig gesny.
Sy en Willie staan op om te gaan eet. Oor haar skouer sê sy tot siens vir Jess. Frans groet ook, met ’n gepynigde halfglimlag en ’n onpeilbare, talmende blik. In die eetkamer vra Karolina vir Willie of hy nog steeds sy geld op die rooie sit. Willie lag weer en sê sy moet nie so ongeduldig wees nie.
Donderdagmiddag gaan sy tee drink in die Rendezvous-kafee. Jess is reeds daar. Toe sy inkom, staan hy half op, trek ’n stoel vir haar uit. Sy gaan by hom sit. Hy bestel vars tee, vir hulle albei. Saam drink hulle die ondrinkbare tee. Bo hulle koppe draai die dakwaaier stadig. Dit is die moeisame uur van die miskruier. Die hoofstraat, die systrate, die omliggende veld lê doodstil in die moordende somerhitte. Voor in die kafee is oorryp mango’s en verlepte druiwe in strooikissies uitgestal. Die swaar, soet reuk van die mango’s vul die hele kafee. Jess vee die sweet van sy gesig met ’n sakdoek af.
Op die tafel langs hom is die boek met die rooi buiteblad, die handleiding na helderheid.
Sy vra hom of hy die tegnieke al bemeester het.
Hy het ’n vreemde stem. Nogal aarselend, en nie baie diep nie, vir so ’n groot man.
“Nee,” sê hy, “maar ek het groter gemoedsrus.”
Hy vertel haar dat die Boeddhisme die een ding is wat hom die afgelope tyd hartstogtelik geïnteresseer het.
Wat het hom dan vroeër geïnteresseer, wil sy weet.
“O, vroeër,” sê hy. “Vroeër het ek gehoop op wêreldse sukses; vroue vrugteloos begeer. Ek het my lewe lank gewag op ’n deurbraak. Dit sou my ware, onvervreembare en superieure kwaliteite openbaar.”
“Het dit ooit gebeur?” wil sy weet.
“Nee,” sê hy, “dit het nooit gebeur nie.”
Sy aarsel voor sy vra: “En die vroue?”
“Die vroue het ook maar min opgelewer,” sê hy. “Min blywende vreugde.”
“Is daar nou ’n vrou?” vra sy.
Karolina weet dat hulle in die spieël teen die agterste muur gereflekteer word.
Hy aarsel voor hy antwoord: “Daar was tot onlangs.”
Karolina knik woordeloos. Die reuk van die mango’s is oorweldigend swaar en soet. Sy drink haar tee klaar.
“Wil jy vanaand met my gaan stap?” vra hy, “die aande is so mooi. Dis dan nie so warm nie.”
Karolina dink ’n oomblik na. “Dis goed,” sê sy.
Toe staan sy op, groet hom, en stap buitentoe. Die hitte slaan haar soos ’n golf toe sy by die kafee uitkom. Sy voel of sy die enigste persoon op straat is; sy weet nie dat luitenant Kieliemann haar dophou van agter ’n pilaar aan die oorkant van die straat nie. Hy eet ’n pakkie grondbone en rosyntjies.
Hoog in die wolklose lug is die maan sigbaar, so yl dat dit amper deurskynend is.
Na ete die aand ontmoet sy Jess op die stoep voor die hotel.
Eers
