Caren tydens hul gesin se twee jaar in Latvië in Oos-Europa aan die einde van die 90’s vir ons geskryf het. Hulle moes hul gemis aan ’n troeteldier in ’n kleurlose, grimmige woonstelblok besweer deur krummels op die vensterbank uit te sit. ’n Paar duiwe was kort voor lank deel van die familie. En ’n groot troos.
Maar op dié herfsoggend is ons in Alsace, en ek beleef die oorvloed, grasie en skoonheid deur ons jongste se verwonderde oë. Vir ’n wyle is ek ook weer 21 jaar oud soos toe ek destyds in Parys au pair was. Hierdie nasie van onbeskaamde lewensgenieters se art de vivre (die kuns van leef) is soos asem, of geluk, of die geur van gemaalde okkerneute – nie te verduidelik nie. Maar baie beslis dáár. En die taal – net so deksels mooi as wat dit moeilik is – knoop al die draadjies en lintjies van my Hugenotehart styf-styf vas.
In Strasburg sien ons die indrukwekkende Notre Dame-katedraal se hoë Gotiese toring van ver af. Dit het vier eeue geneem voor dit in die 15de eeu voltooi is. Onderweg daarheen verlei ’n verkoopsdame ons eers uit haar patisserie-venster met soetgoed wat sy gratis saamgee. Toe ons baie voorspelbaar ’n paar minute later terugstorm vir meer van dié hemelse aardse peuseling, lag sy net, deegroller in die hand. Nog ’n paar suikertiere het geknak.
Soos in die res van die Franse platteland loop strate hier ook oor die middag leeg wanneer restaurante en huiskombuise die spil word waarom alles draai. Gevaarlike goed soos tarte flambée vlam om elke hoek en draai. Foie gras, oftewel vergrote lewers, kry ook groot aftrek sedert die Egiptenare al doerie tyd versot geraak het op die lewers van trekganse wat hul kos vir lang vlugte stoor en hulself elke jaar voor hul vertrek trommeldik eet. ’n Mens vermoed ’n paar menslike trekvoëls verlaat ook soms hierdie kos- en wynstreek met ’n vergrote lewer.
Ons ry deur golwende landskappe met Middeleeuse kastele en ander oorblyfsels uit die geskiedenis tot sover terug as die Romeinse tye. Dorpie na dorpie het sy goed bewaarde historiese stadskern met kleurvolle houtvagwerkhuisies in nou straatjies. En daar is gelukkig nêrens enige tekens van aggressiewe toerisme nie.
In die waterryke Kaysersberg ontdek ons die geboortehuis van dr. Albert Schweitzer wat in 1952 die Nobelprys vir Vrede ontvang het vir sy baanbrekerswerk as sendingdokter in Gaboen. Ons drentel straataf waar mense al weer gemoedelik aansit vir koffie en koek. Die Franse is geesdriftige geselsers – hulle hou trouens selde op met praat.
In die mooi ou abdy duur dit ’n rukkie voor my kop ophou skarrel. In die stilte skiet iets oor Willie en Caren se besoek aan Uganda vroeër die jaar my te binne. Hul oudste seun Ruco en sy Amerikaanse vrou Kristi werk vir Samaritan’s Purse in die bar, noordoostelike streek van die land. Ruco (26) staan aan die hoof van ’n voedselverspreidingsprojek aan 500 000 Karamojong-mense en Kristi het ’n bediening onder die vroue. Die projek is al 40 jaar aan die gang.
Om die verhongerde mense te sien waar hulle ure lank in die hitte vir kos wag, was ’n skrynende ervaring, sê Caren. Al wat sy ná ’n ruk kon uitkry, was: “En dit gaan alles net oor basiese stapelvoedsel: boontjies, rys, meel en olie. Kos wat ’n hele familie ’n maand lank aan die lewe moet hou!”
Die laaste aand by hulle sê ons saam dankie. Vir oorvloed en beantwoorde gebede, en veral vir liefde wat dit moontlik maak om met binne-ore na mekaar se oënskynlik nietigste note te luister. Ons kon mekaar versterk sodat ons met nuwe moed kon sê: “Staan op, laat ons hiervandaan weggaan” (Joh. 14: 31).
Die Sondag van ons vertrek terug Suid-Afrika toe woon ons nog die SA-gemeente se diens in Londen by. Ek gaan my getroue tasdraer se arm om my skouers mis. Ons moet hom sonder werk of blyplek agterlaat, maar in die diens hoor ons van God wat voor ons uittrek en ervaar sy troosvolle gemeenskap toe die seën oor ons uitgespreek word.
Met die amen is die knop in my keel een van blydskap. Ons kind is, soos ons, in dié veiligste Hande in die hemel en op aarde.
Ná die tyd loop ons by die ontsagwekkende St. Paulus-katedraal in. Die orrelklanke lig my op, op na ’n nimmereindigende ruimte iewers tussen hemel en aarde. My mensehart wil breek oor al die mooi van die afgelope tyd. En oor dinge wat noodwendig moet verbygaan.
Terug by die huis wag die lente ons strik om die nek in. Alles woel en krioel buite, maar ek dra nog my kinders, albei nou in die buiteland, in my hart rond en deins terug vir die koerante wat weer onverpoos hul daaglikse slyk en modder tot teen die voordeur uitstoot. Ná die drie weke weg lyk die beloftes van politici na groot, opgeklitste wolke waaruit nie ’n druppel val nie. Dit begin my versmoor, verlei my om te dink ons sit hier op Soekmekaar en Twyfelfontein se stasietjies met geen trein in sig nie.
Maar die wind kom skep my gelukkig van agter af en sit my neer by Verona, Zulrich, Juclite, Michael, Esmé, Thelren en Theltom uit Scottsville by Kraaifontein, Kaapstad. Daar waar die lewe vir die agttienjarige Thelren Masimila “’n onbekende grot is waar jy kaalvoet op skerp klippe moet stap”.
Op dié middag loop dinge mooi. Dié groepie se gedigte, bymekaargemaak deur Thérese Hulme in die bundeltjie, Piemp, is gereed vir uitstap op straat. Fier en regop. Soos hulle.
Die gedigtespan vertel gretig. Van die juffrou, ’n student in narratiewe terapie, wat vyf jaar gelede by hul Afrikaansklas in die Laerskool Petunia ingestap het – trommetjie in die een hand en ’n gedig van Ingrid Jonker in die ander. “Van ons hét toe al gedigte geskryf, maar dit het net tot by die deur gekom,” onthou een. “Sy moes dit kom oopsluit.”
“Juffrou was mos nou ouer as ons en sy hét haar graad,” vervolg sy maat. “Maar sy was nie daar bó en ons doer onder nie.”
Hulle vertel hoe hulle, terwyl hul maats ge-TV en ge-Mxit het, smiddae die toneelstuk geoefen het wat hulle geskryf het. “Juffrou het ná skool vir ons gewag met tee en beskuit.” Die gedigte, aanvanklik in emmertjies aangedra, het ’n rivier deur die Laerskool Petunia begin word. Een vol skoon, sterk woorde.
“Ons kon die bôl vat en begin hardloop,” lag een. “Met ’n skoolkoerant en die toneelstuk oor tik in Scottsville. Ons het nie gewag vir die polisie en hulle veldtog nie.”
Dit het al Zulrich Isaacs se moed geverg om sy gedig oor sy oupa vir die juffrou te gaan wys. “En daar huil ons wit juffrou toe. Ek meen … Ek het óók gehuil toe ek dit geskryf het.”
Hy begin lees: “In my gedagtes het ek gewonder: was ek ’n fout? Nee, het my hart geantwoord.” Want sy oupa se sagte hande streel soos trooswoorde teen sy arm. Dit help hom om die pad straight te hou.
Hy sluit sy gedig af met ’n verwysing na sy juffrou. “Wie kan glo dat ’n seun by ’n vreemdeling liefde gevind het?”
Ek is, soos almal rondom my, geraak deur die stil, klein vers. Eerlike weglêwoorde, nou almal netjies in ’n gerf gebind. Deur ’n vreemdeling. ’n Vrou wat nie wil beddings plattrap vir nabyskote op ander se intimiteite nie, maar bereid was om ’n klomp klein treetjies te gee na ’n mens se binnekant. Soos een op pad na ’n tempel.
Dit het ’n jong man met verwondbare oë gehelp om die onsêbare te sê. Iets wat my, soos die Sondag in die St. Paulus-katedraal, op hierdie gewone middag in ’n gewone saaltjie weer ’n keer oprig – na waar hoop, ook vir hierdie land, nou weer soos ’n vlam bly rys.
2010
“Ek en my mense”
Peter de Villiers
In
