Vyf
Jerusalem
18 April 2008
Dankbaar dat hy ’n enkele onbesette plekkie kon vind, gaan sit Henok moeg geloop op een van die bankies wat om die bome in die Ben Yehudastraat aangebring is. Dis Vrydagoggend, sy derde dag in die land. Oor ’n paar uur begin Shabbat en hierdie paar uur is die laaste geleentheid vir voorbereiding van en inkopies vir Pesach wat Saterdagaand ná sononder begin. Hy het saam met Marc, Rivkah en die kinders middestad toe gekom vir die allerlaaste dingetjies wat nog nodig was.
Die vorige dag het Rivkah die ganse dag huis skoongemaak. In sy lewe het hy wat Henok is nog nie so iets aanskou nie. Toe hy in die loop van die oggend van die gastehuis naby die Jaffa-poort, waar hy tuisgaan, by hul woonstel op die Hurvah-plein midde-in die Joodse buurt van die Ou Stad aankom, kon hy beswaarlik glo wat hy sien. Hy het eintlik gegaan om Rivkah te groet, want toe hy in die land aangekom het, het hy en Marc so lank daar op die lughawe gesit en gesels dat hulle eers laat in Jerusalem aangekom het.
Toe hy ’n opmerking maak oor die groot huisskoonmakery het Rivkah aan hom verduidelik dat dié bedrywigheid al ’n week lank aangaan. Die doel is om elke spoortjie van suurdeeg, chametz soos sy dit noem, wat daar moontlik in die huis kon wees, te verwyder. Die ganse woonstel, en veral die kombuis, moet skoongeskrop en suurdeegvry wees. Dit sluit in die noukeurige reiniging van alle gebruiksvoorwerpe soos eetgerei, borde, bakke, potte en panne wat met suurdeeg in aanraking was. Dat sy in ’n rabbi se huis grootgeword het, lag sy, het haar geleer om hierdie dinge goed te hanteer.
“Maar is dit dan regtig nódig?” wou hy weet.
Rivkah het die donker hare wat uit haar poniestert ontsnap het en in kurktrekkerkrulle om haar gesig gehang het, agter haar ore in gevee. “Ja, Henok, weet jy, dit is regtig nodig. As ’n mens besig is om so te swoeg om alles suurdeegvry te kry, kan jy nie help om daaraan te dink hoeveel ongeregtigheid oor die afgelope jaar in jou siel ook vasgekleef geraak het nie. Ek kom elke keer opnuut onder die indruk van hoe nodig dit is dat alles verwyder moet word. Dit herinner my ook altyd daaraan hoe baie ongeregtigheid in my eie lewe deur die bloed van Yeshua, Seh HaElohim, voor HaShem se heilige aangesig bedek word. Ek dink aan die brandoffer wat die kohen hagadol altyd moes bring vir die volk se sonde, en ek onthou weer dat Yeshua daardie offer vir my was.”
Dié paar woorde het vir Henok skielik alles rondom hom in ’n ander perspektief geplaas. Nou sit hy hier in Ben Yehuda in verwondering en kyk na alles wat in Pesach-Jerusalem rondom hom afspeel. Die strate is geweldig druk, want daar was oor die afgelope dae ook ’n ongekende toestroming van pelgrimtoeriste wat oënskynlik geen las het met die warm, stowwerige weersomstandighede wat Jerusalem tans ondervind nie.
’n Paar tree van hom af staan Marc en Rivkah in ’n ernstige bespreking gewikkel oor iets wat op hul inkopielys voorkom. ’n Gevoel van groot verbondenheid met hulle vervul hom wanneer hy na die twee kyk. Rivkah dra ’n lang donker romp met ’n kleurvolle kaftan bo-oor. Soos altyd wanneer sy buitenshuis is, is haar hare na agter vasgebind in ’n kleurvolle doek. So fyn en broos sien sy daar uit dat ’n mens met die beste wil ter wêreld nie haar vurige geaardheid uit haar uiterlike kan aflei nie, dink hy en grinnik by homself.
Marc het ’n ligte wit katoenlangbroek en los hemp aan, ’n donkerblou syserp losweg oor sy linkerskouer en regterheup geknoop en ’n wit kippah op sy donker hare. Beeld van die baie begaafde kunstenaar wat hy is. Yhoshi, sy bont kippah skuins op sy woeste krulkop, sit op sy hurke naby sy pa se voete besig om ’n torretjie wat oor die growwe steen voortkruie met ’n stokkie te dwarsboom. Henok kyk na die voetjies in die piepklein leersandaaltjies en sy hart pyn van die onthou van ’n eie seuntjie wat eenmaal so klein was. In sy stootwaentjie sit klein Natan ook rustig. Hy hou ’n kleurvolle wimpel wat aan die boom bokant hom slinger, bevange dop.
Rondom Henok maal ’n mensemassa en skrik vat aan sy hart wanneer hy daaraan dink hoe maklik ’n selfmoordbomdraer hom- of haarself hier tussen die niksvermoedende mense kan laat ontplof. Hy skud die gedagte met mening van hom af en konsentreer op ’n groot oranjekleurige sambreel ’n entjie van hom af wat oopgespan is oor ’n tafel met talliyot en tefillin daarop uitgestal. Die gesig van die jong soldaat in uniform en wit kippah, geweer op sy rug, wat ’n tallit wat hy wil koop met eerbiedige vingers betas, roer Henok op ’n vreemde manier. Hy en Marc het juis ’n afspraak met Danny sodat hy vir homself ook ’n tallit kan gaan koop wanneer Rivkah netnou met die kinders huis toe gaan.
Die variasie van Jode rondom hom verstom hom meer as die vorige keer toe sy oë nog nie so oop was daarvoor nie. ’n Chassidistiese pa in ’n wit driekwartjas van satyn, wit kouse en ’n groot, pluisige pelshoed kom verby. Teen die effense opdraand stoot hy merkbaar moeilik aan die stootwa met tweelingbabas daarin omdat twee dogtertjies wat langsaan loop, óók albei aan die kante van die waentjie vashou. Hul mamma is so hoog swanger dat sy met moeite by die stadige optoggie byhou. Agter haar loop nog twee groter boeties. Die dogtertjies dra, soos baie van die ander kinders daar, swart-en-wit gestreepte truie by swart rompe. Die seuns het ten spyte van die hitte hoog toegeknoopte wit hempies aan by swart langbroeke en onderbaadjies, glansende wit kippot op die kop.
Nog ’n jong pa in ’n swart manel en hoed stoom teen ’n verwoede pas met ’n baba in ’n stootwaentjie verby. Die lang swart krulle voor sy ore sweef op die wind en steek vreemd af teen die res van sy kaal geskeerde kop wat gedeeltelik van onder sy swart hoed sigbaar is.
’n Ander pa, ook in ’n donker broek en wit hemp, kom rustiger aangeloop met ’n pragtige seuntjie aan elke hand, ook albei in swart-en-wit aangetrek. Dit is duidelik dat die kinders hulle vergaap aan wat om hulle aangaan. Toe hulle by hom verbyloop, hoor Henok die man in Engels met ’n sterk Amerikaanse aksent met die kinders praat. Hy neem aan hulle is deel van honderde familiegroepies Jode uit die Diaspora wat opgewonde is om vir een van die drie pelgrimsfeeste in Jerusalem te wees. Henok wonder of daar so baie mans met kinders op straat is omdat die vroue nog die laaste ete voorberei vir vanaand se Shabbat en Saterdagaand se seder-maal met Pesach.
Oorkant hom staan drie vrouesoldate in olyfgroen uniform, gewere op die rug, vrolik en gesels. Hy verwonder hom weer aan hoe jonk en hoe mooi hulle is. Elkeen het ’n helderkleurige drasak oor die skouer en hy neem aan hulle is op pad huis toe vir Pesach.
Sy blik dwaal op in die Ben Yehudastraat gepak met ’n bont mensemassa. In die straatkafeetjies is elke stoel en tafeltjie beset. Vanoggend het Marc met hom deur Mea Shearim, een van die ultra-Ortodokse buurte, gestap om hom iets van die voorbereidings daar te laat sien. Wat ’n wêreldvreemde gesig was dit nie! Op die hoek van elke paar blokke het mense tougestaan by yslike vate kokende water waar yeshiva-studente besig was om met blaaslampe elke krummeltjie chametz weg te brand van oondrakke, stoofplate en kookpotte wat mense aangedra het. Eetgereedskap en ander metaalartikels is in die kookwater gesteriliseer. Oral op oop stukke grond was gesinne besig om die laaste bietjie van die suurdeeg wat die vorige aand uit elke hoekie van die huis versamel is, te verbrand.
Op pad na die middestad vroeër die oggend het Marc vir Henok vertel dat die verbod op chametz gedurende Pesach so sterk is dat verskeie rituele ingestel is om seker te maak dat alles wat moontlik suurdeeg kan bevat, uit die huis verwyder kan word. Op die aand voor Pesach begin daar boonop ’n seremoniële soektog genaamd bedikat chametz. Dit is ’n simboliese “laaste kans” om enige suurdeeg te vind wat miskien gedurende die groot voorbereidingsproses vir Pesach oorgesien is.
Dié soektog volg ’n baie ou tradisie wat ongetwyfeld sy ontstaan gehad het in die praktiese lewe van destyds, maar wat nou net uit pure nostalgie nagekom word. Die soektog word gewoonlik gelei deur die pa van die huis, toegerus met ’n brandende kers om elke hoekie te verlig, en ’n veer om die krummels in ’n houtlepel op te vee, wat hulle dan in ’n servet leegmaak om later te verbrand. Marc het gelag en gesê daar is gewoonlik iemand in die huis wat ’n paar krummels
