jy ís al groot, ou grote.”
Pakamile glimlag.
“Ek gaan met die gas praat. Dan gaan ons boer.” Hy trek sy hand deur die kind se hare en stap terug, die ongemak in hom nou groot. Johnny Kleintjes. Dis moeilikheid. En hý het dit na hierdie huis toe gebring.
* * * * *
Hulle stap in pas oor Valskermbataljon se paradegrond, kaptein Christmas “Tiger” Mazibuko een tree voor Klein-Joe Moroka.
“Is dit hy?” vra Mazibuko en wys na die groepie. Vier Parabats sit onder die groot skadusambreel van die doringboom, die wolfhond lê met uithangende tong aan die voete van die bonkige luitenant, hygend in die Bloemfonteinse hitte, ’n groot, selfversekerde dier.
“Dis hy, kaptein.”
Mazibuko knik en versnel sy pas. Rooi stof walm op van sy voeteval. Die Bats, drie wittes en ’n bruine, is besig met ’n rugbygesprek, die luitenant wat die woord met gesag voer. Mazibuko is by hulle, loop tussen hulle in en skop die hond met die metaalpunt van sy gevegstewel teen die kop. Hy gee ’n enkele tjank, hard en hoog, en steier teen ’n sersant vas.
“Fok,” sê die Bat-luitenant.
“Is dit jou hond?” vra Mazibuko. Daar is volkome ongeloof op die valskermsoldate se gesigte.
“Vir wat doen jy dít?” ’n Straaltjie bloed het by die wolfhond se neus gevorm. Hy staan-lê verdwaas teen die sersant se been. Mazibuko skop weer, dié keer teen die sy, die geluid van ribbes wat breek, verlore in die uitroepe van al vier valskermsoldate.
“Jou fokken …” skree die Bat-luitenant en slaan na Mazibuko, ’n wye swaaihou wat teen die agterkant van die nek tref. Mazibuko gee ’n tree terug. Hy glimlag. “Julle is almal getuies. Die luitenantjie het eerste geslaan.”
Dan beweeg hy, vloeiend en gemaklik, sonder haas. Reguit steekhou na die gesig om die aandag bo te kry, skop na die luitenant, tref sekuur en pynlik op die knieskyf en as die Parabat vooroor wil val, gebruik Mazibuko sy bobeen in ’n kort rukbeweging teen die gesig. Die wit man slaan agteroor, bloed stroom uit die gebreekte neus.
Mazibuko staan ’n tree terug, sy hande kalm langs sy sye. “Jy het vanoggend met een van my manne geneuk, luitenant.” Hy wys met sy duim oor sy skouer in die rigting van Klein-Joe. “Jy het jou fokken wolfhondjie op hom gesit.”
Die man se een hand is op die bloeiende neus, die ander op die grond soos hy probeer orent kom. Twee Bats staan nader, die sersant kniel by die hond, wat stil lê. “Ek …” sê die luitenant en kyk na die bloed op sy hand.
“Niemand fok met my mense nie,” sê Mazibuko.
“Hy wou nie salueer nie,” sê die luitenant verwytend en kom orent, onvas op sy voete, die bruin hemp nou donker gevlek van die bloed.
“En toe sit jy jou hond op hom?” Mazibuko tree vinnig vorentoe. Die Parabat se hande kom op in beskerming. Mazibuko gryp hom aan die kraag, ruk hom vorentoe en stamp sy voorkop teen die neus. Die man val weer agteroor. Rooi stof slaan op in die middagson.
Die selfoon in Mazibuko se bosak begin gedemp lui.
“Jissis,” sê die sersant. “Jy gaan hom doodmaak.” Hy kniel by sy makker.
“Nie vandag nie …”
Die lui verskerp in volume, deurdringend.
“Niemand fok met my mense nie.” Hy knoop die sak oop en aktiveer die instrument. “Kaptein Mazibuko.”
Dit is Janina Mentz se stem aan die ander kant.
“Aktiveringsoproep, kaptein. ’n Falcon 900 van 21 Eskader sal om 18:15 gereed staan by Bloemspruit. Bevestig asseblief.”
“Bevestig,” sê hy, sy oë op die twee staande Parabats. Maar daar is nie baklei in hulle nie, net verstomming.
“18:15. Bloemspruit,” sê Mentz.
“Bevestig,” sê hy weer.
Die verbinding word verbreek. Hy vou die selfoon behendig terug, plaas dit in sy sak. “Kom, Joe,” sê hy. “Ons het beter dinge om te doen.” Hy loop naby die sersant verby en trap op die wolfhond se agterbeen.
* * * * *
“My pa het gesê as iets ooit met hom moet … gebeur, moet ek vir jou kry.”
Tobela knik net. Sy praat moeilik. Hy kan sien sy is bitter ongemaklik, diep onder die indruk van die inbreuk wat sy maak, van die atmosfeer wat sy hier geskep het.
“En nou het hy ’n dom ding gedoen. Hy …”
Sy soek die regte woorde. Hy sien haar spanning, hy wil nie hê dit moet hom raak nie, wil nie hê dit moet sy bestaan kom verander nie.
“Weet jy waarmee hy besig was na ’94?”
“Ek het jou pa laas in 1986 gesien.”
“Hulle het hom … Dit was chaos, daardie tyd, na die verkiesing. Hulle het hom gekry om te help … die integrasie van die Intelligensiedienste was moeilik. Ons het twee, drie vertakkinge gehad en die regime het nog meer gehad en die mense wou nie saamwerk nie en hulle het gelieg en bedrieg en gewedywer, oor en weer. Alles het tyd gemors, veel meer gekos as wat hulle voorsien het. Hulle moes konsolideer. Orde skep. En die enigste manier was om alles in projekte op te deel, te kompartementaliseer. Toe maak hulle hom hoof van die projek om al die rekenaardata te integreer. Dit was omtrent onmoontlik, want daar was so baie: Net dié by Infoplan in Pretoria sou jare neem om deur te werk, om nie te praat van Denel en die Veiligheidspolisie en die Geheime Diens en Militêre Intelligensie en die ANC se stelsels in Lusaka en Londen nie. Vierhonderd, vyfhonderd gigagrepe se inligting, enigiets van persoonlike rekords oor die publiek tot wapenstelsels tot informante en dubbelagente. Hy moes dit alles hanteer, die goed wat kon moeilikheid maak, uitwis en die nuttige materiaal berg en ’n sentrale, eenvormige enkelplatform-databasis op die been bring. Hy … ek het vir hom huisgehou daardie tyd – my ma was siek. Hy het gesê dit het hom baie ontstel, die inligting op die stelsels …”
Sy talm, maak haar groot swart leerhandsak oop vir ’n sneesdoekie, asof sy haar wil voorberei. “Hy het gesê daar was eienaardige opdragte, goed wat Mandela en Nzo nie sou goedkeur nie en hy was bekommerd. Hy het eers nie geweet wat om te doen nie. En toe maak hy rugsteun van sekere materiaal. Hy was bang, meneer Mpayipheli, dit was ’n deurmekaar tyd, jy moet verstaan, daar was nog baie onsekerhede en daar was mense wat hom probeer dwarsboom het en daar was ander wat hul loopbane wou red en dié wat hul loopbane wou maak. ANC en wittes, al twee kante van die draad. Toe bring hy goed huis toe, data, op hardeskywe. Hy het soms deur die nag daaraan gewerk. Ek wou nie weet nie. Ek het vermoed hy …”
Sy vee met ’n sneesdoekie onder haar neus. “Ek weet nie wat daarop was nie en ek weet nie wat hy daarmee gedoen het nie. Maar nou lyk dit of hy dit nooit ingehandig het nie. Nou lyk dit of hy die data wil verkoop. En toe bel hulle my en ek het gelieg, want …”
“Verkoop?”
“Ek …”
“Aan wie?”
“Ek weet nie.” Daar is wanhoop in haar stem, hy weet nie of dit vir die daad of vir haar
