in joernalistiek (1978–1983), Stellenbosch, 1982
Afrikaners was nog altyd geneig om iets irrelevants te doen.
KEN OWEN, koerantredakteur, kort voor die verkennende gesprek
oor ’n saambindende Afrikaanse organisasie, Stellenbosch, 30 November 1996
As ek my Afrikanerskap vandag kon opsê, sou ek dit doen.
Ek skaam my vir my mense.
BREYTEN BREYTENBACH, digter en skilder, in ’n brief aan Die Burger, 2 Junie 1965,
nadat sy Viëtnamese vrou, YOLANDE, se aansoek om ’n visum afgekeur is
Ons is ’n bastervolk met ’n bastertaal. Ons aard is basterskap.
Dis goed en mooi so.
BREYTEN BREYTENBACH by die Sestiger-Somerskool aan die
Universiteit van Kaapstad, Februarie 1973
Ons taal is ’n grys reserwis van meer dan honderd jaar
met die vingers styf om die snellers –
BREYTEN BREYTENBACH, “(taalstryd)”, Lewendood, 1985
Julle sal leer om gehoorsaam te wees,
gehoorsaam en onderdanig.
En julle sal die Taal leer gebruik,
onderdanig sal julle dit gebruik
want in óns lê die monde
met die gif in die klop en die spoel van die hart
BREYTEN BREYTENBACH, ibid.
Ons bring vir julle die grammatika van geweld
en die sinsbou van verwoesting –
uit die tradisie van ons vuurwapens
sal julle die werkwoorde van vergelding hoor
stotter.
BREYTEN BREYTENBACH, ibid.
En julle sal die Taal asseblief leer gebruik,
gehoorsaam sal julle dit gebruik, breek . . .
BREYTEN BREYTENBACH, ibid.
die arme Afkaners
hulle wat die lug gekneus het
en plastiek in die môre geplant het
hulle wat in skroomlikheid kinders maak
en kordaat soos lafaards
in ’n geluidlose gekerm om liefde
met harde knuppels en sagte piele
met slakkerige tongvleis en klipperige skaamlippe
in die donker na wat donker is soek
in lok-asies agter bossies
BREYTEN BREYTENBACH, “16 Maart 1974”, Soos die so, 1990
Ons is waarskynlik soos ’n klomp bekeerde alkoholiste. Ons drink nie meer nie, maar elke slag as jy by daardie kroeg verbygaan, dan ruk daardie elmboog nog so. Ek bedoel dat as ons ’n klomp mense soos hierdie bymekaarmaak, dan dink mense onmiddellik in terme waarskynlik van ’n stryddag en van ’n gekonkel en ’n gekoukus en so aan. Maar ons gaan probeer om soos ordentlike bekeerde alkoholiste heeltemal oop kaarte te speel, van voor tot agter, en om so onafrikaans soos moontlik te werk te gaan.
BREYTEN BREYTENBACH, tydens die verkennende gesprek oor ’n saambindende Afrikaanse organisasie, Stellenbosch, 30 November 1996
Alle praat in hierdie treurige, bitter, bont, begrafnisland is politiek – of dit nou fluisterpraat, kakpraat, wind- of spoeg- of sáámpraat is.
BREYTEN BREYTENBACH
nou betoog ’n geleerde elle en lelle geleerdheid
oor die selfbestemmingsreg van ’n volk
en ons wat nooit ’n volk was nie
maar slegs volk
sjebienfilosowe, bergkaffers, wolkdeskundiges,
motorkarsangers, opregte oneerlike aanjaers
BREYTEN BREYTENBACH (onder Jan Blom), “die lydingsberig”, Oorblyfsels: ’n roudig, 1997
Enige aantasting of belemmering van die volle gebruik van jou moedertaal is ’n skending van daardie mensereg wat verseker dat jy ’n volwaardige en nuttige burger mag wees, selfs en veral in ’n meertalige gemeenskap.
BREYTEN BREYTENBACH by die ATKV se herfsskryfskool te Potchefstroom, 1999
Daar is vier groeperinge in Suid-Afrika wat Afrikaans doodwurg. Die wit opportuniste – die Skelm-bosse slimgat-, gatkruipende spesie; sommige bruin intellektuele, vir wie enige moedertaal maar net ’n eendagsvliegie is; onse Stalinistiese heersende party wat mentally colonised is en kultureel so inheems is soos ’n Malema; en al die ‘laat-Gods-water-oor-Gods-akker-loop’-sjaam-lopers, sjeim, want solank die taal in die kroeg en om die braaivuur gepraat word, is sy mos nie dood nie.
Dis veral die gekoloniseerde wit Afrikaners wat hulle neuse gedienstig draai na die
