reg te word (die besonderhede is nie ter sprake nie), was ek daarvoor gereed. Daarvandaan stap vir stap verder: die oorneem van klein uitgewerkte myntjies wat vir die groot maatskappye onlonend was; prospekteer en opsies uitneem tot ek my eie span geoloë in die veld kon stoot; aandele; hier en daar op geleë oomblikke inbeweeg met oornames of konsortiums; grond opkoop vir dorpsgebiede net betyds vir proklamering, in die dae van die groot eiendomsbloei: elke keer, ook danksy my kontakte in en om die Kabinet, net een stappie vóór bly. En die versigtige maneuvers binne die AHI. Berekening: in die mynkamer staan die Afrikaner nog swak, die mededinging is gering – daarom het ek dít my kanaal gemaak: jaarvergaderings bywoon en “gesien” word, voorstelle sekondeer, die regte mense lobby, mettertyd my eie beskrywingspunte voorlê, tot ek die hoofbestuur gehaal het. Soos ’n generaal sy strategie op die slagveld beplan. Tot waar ek nou is. My hoofkwartier op die elfde en twaalfde verdiepings van die gebou in Mainstraat. My eie gebou (dit was een van my grootste coups by ’n oorname), al gebruik ek self net die twee verdiepings. Die res word verhuur. My domein. Die groot kantoor gemoderniseer met matte en perspex en potplante, beskerm deur my valk van ’n sekretaresse (veertig en bekwaam: sedert die episode met Marlene verkies ek middeljarige dames in dié pos), en met my personeel binne bereik. Maatskappysekretaris, hoofrekenmeester, personeelbestuurder, raadgewende geoloog, raadgewende ingenieur; die juniors, van klerke en tekenaars tot tiksters (húlle is jonk, en mooi, en beskikbaar vir “Meneer”). Niks hiervan het ek verniet gekry nie. Niks het toevallig gebeur nie. Alles was vooruitbeplan. En dié konferensie sou my die volgende stoot gegee het, as Calitz dit nie met sy kriminele onnoselheid verongeluk het nie. (En dis nie net ek wat daardeur gekortwiek word nie: dit is die land wat ly.)
Maar goed: in die openbaar is mens “lojaal”. Ons Afrikaners het ons formules. En voor die oë van die wêreld het ons almal by hom gestaan. Net ná die perskonferensie is die ander lede van die sending saam met Sy Edele terug Suid-Afrika toe.
En ek het verskuif na hierdie hotel. Nie dat ek veel teen die vorige in fashionable Mayfair gehad het nie: behalwe moontlik dat hulle, teen £25 per dag (plus VAT), nie eens ’n koppie oggendtee gratis voorsien het nie (net die kakkerlakke was kosteloos). Maar met wat ek in my vroeë romantiese fase ’n “verblindende helderheid” sou genoem het, het ek eenvoudig besluit dat ek nou alleen en incognito wou wees tot ek na Tokio moet verskuif.
Met ’n ongewone gevoel van opwinding oor onverwagte vryheid het ek ’n kabel aan my sekretaresse gestuur om te laat weet dat ek adresloos op ’n kort vakansie gaan en eers ná Tokio sou rapporteer. En toe my vrou geskakel om te sê dat ek vir ’n paar dae na die Lake District vertrek. Sy was nie heeltemal so inskiklik as wat ek verwag het nie.
“Hoekom kom jy nie liewer huis toe nie, Martin?”
“Dis te naby die kantoor. Hulle sal my nooit met rus laat nie. Jy weet mos.”
“Maar ons kan vir ’n paar dae weggaan.” Met ’n ongewone klank van aandrif in haar stem. “Dis so lank laas dat ons –”
“Wees nou redelik, Elise, man. Die end van volgende week moet ek in Tokio wees.”
“As jy vanaand se vliegtuig haal, is jy môreoggend hier.”
Ek het gesug. “Ek sien eenvoudig nie kans vir nog reis nie, Elise. Ek is moeg. Ek word ook nie jonger nie.”
“Ag, nonsens, Martin. Jy’s vyf-en-veertig. Wat is dit nou?”
“Jy weet wat die dokter gesê het.”
“Asof jy jou al ooit aan dokters gesteur het.” En, onverwags: “Of aan enigiemand anders.”
“Dis ’n unkind cut,” het ek stroef geantwoord.
“Ek is jammer, ek het dit nie so bedoel nie. Maar ek raak óók partykeer vasgekeer hier.”
Ek het geraai wat sy bedoel. “Is Ma weer moeilik?”
“Soos jy kan verwag. Sy bedoel daar niks by nie. Maar sy wil net alles uit my hande neem en ek kan dit nie verdra nie. Ek dink nog dit was die verkeerdste ding gewees om haar van die plaas af te gebring het. Sy’s te selfstandig om in iemand anders se huis te aard.”
“Dít het ons tog lankal uitgepraat, Elise.”
“Het ons? Jy het gesê wat jou mening oor die saak is en ons het daarby ingeval.” ’n Kort pouse. “Ag, Martin, moet tog nie dat ons nou weer oor die foon oor alles praat nie. Dit help nie. Ek is maar net oorstuur oor ek gehoop het jy sou –”
“En Ilse?” het ek doelbewus gevra.
“Met ’n klomp maats in die swembad aan die jakker. Luister vir niemand. Sy weet mos jy sal niks verkeerds van haar glo as jy terugkom nie.”
Ek aarsel voor ek vra: “Daar is seker nog nie nuus van Louis nie?”
“Natuurlik nie.” Haar stem klink gesmoord. “Ek wonder of ons ooit weer van hom sal hoor. Tensy iets … Maar jy mors nou jou geld, ons moet aflui.” Met nuwe dog beheerste gevoel: “Pas jou tog op, Martin.”
“Ek sal.” Ek het getalm en toe met skielike berou – maar waaroor? – gesê: “Elise …”
“Ja?”
“Nee, sommer niks. Moet jou nie bekommer nie. Voor jy jou kom kry, is ek weer terug.”
“Ek weet. Tot siens, Martin.”
Met ’n eienaardige gevoel van onbevredigdheid het ek na die telefoon bly sit en kyk en my voorgestel hoe sy tuis die gehoorbuis terugplaas – maar waar was sy nou: in die slaapkamer? in die studeerkamer? – en haar deur die huis gevolg. Die skoon klipkoelte wat nou in die somermaande rustig om mens lê en in die winter onmerkbaar deur ondervloerse verhitting warm word. Die volvloermatte in die slaapgedeelte en teëls van terracotta en keramiek elders. Die boogdeure van Kaapse geelhout; die paar antieke meubelstukke wat met Elise se netjiese aanvoeling aanpas by die gemaklike moderne modulestukke. ’n Paar van haar potte op rakke of in alkowe; haar grof geweefde wolgordyne voor die vensters. Teen die mure Maggie Laubser en Domsaitis en Irma Stern, die twee vroeë Pierneefs en die Wenning, ’n lito van Picasso en die Klee-waterverf wat ek in Stockholm raakgeloop het. Slasto om die kaggel, ingeboude boekrakke weerskant.
Van buite die “vloeiende lyne” wat die meeste van my broer Theo se ontwerpe kenmerk, funksioneel en bevredigend, waarskynlik Marokkaans van inspirasie. En dan die tuin rondom met struike en terrasse en sierbome eenkant (strelitzia, ’n klompie proteas, bloureën oor die pergola, die drie kosbare broodbome wat ons jare gelede stilletjies op Pa se bakkie van die plaas af ingesmokkel het: toe hy nog gelewe het, vóór die kanker en die begrafnis, toe ons nog die plaas gehad het, vóór daardie naweek). Die tennisbaan agter die ry populiere, die akwamaryn kurwes van die swembad. Waar Ilse en haar maters nou joel en spat.
Die koddige oomblik op haar vorige verjaardag, haar veertiende, toe sy en die dosyn meisiekindertjies in en om die swembad te kere gaan in hul onhebbelike klein tangatjies (Ma: “Dis ook net ’n koeklappie en twee doilies deesdae”), terwyl ek patriargaal in my lêstoel met die Sondagkoerante lê en die donsdosies beloer. Toe ek skielik opkyk en sien hoe Louis hulle ook dophou. (Dit was vóór Angola, vóór alles.) Ons oë momenteel in mekaar s’n, hy wat onverwags bloos en tog nie kan help om te glimlag nie. Die eerste keer dat ek besef: Liewe Here, my seun is agtien, ons kyk al saam. En eienaardig dat dit iets gewek het wat ek byna ’n skuldgevoel kan noem, asof ek iets van myself aan hom verklap het.
Daar was ’n minder aangename afloop. Want terwyl ek en Louis bly sit, hy met sy Coke en ek met my bier, en maak of nie een van ons regtig van mekaar
