voor die gebou afgebaken het.
“Wat maak hy daar?” het ek iemand gevra.
“Hy sit al van elfuur af daar, hulle sê hy wil spring.”
Uit die venster vlak bo die lysie het ’n polisieoffisier geleun en met die swartman probeer praat. Dit was te hoog om te hoor wat gesê word. Maar die swartman het sy bene opgetrek en vasgeskop, klaarblyklik reg vir spring.
En toe begin die mense onder die sypaadjie en op die betonvierkant voor die gebou skreeu: “Spring! Komaan, spring!”
Ek sien hom huiwer en balanseer oor die afgrond. Sien hom sy kop skuins draai. En selfs op dié afstand sien ek die wit van sy oogballe soos ’n dier s’n.
“Spring, man, spring! Komaan! Spring!”
Hy huiwer op die kantjie. En leun dan weer agtertoe met sy kop teen die muur. Miskien is hy duiselig.
Bokant hom praat die polisieman weer. Hy reageer nie.
“Spring!” brul die skare. Dis soos ’n rugbywedstryd. “Nou! Nou! Nou!”
Die man daar bo beweeg weer. Hy skuifel ’n voet of twee verder links, nader aan die hoek van die gebou. En onder hom rumoer die skare en maak vir hom ’n nuwe kol beton oop. Hy stoot een voet oor die rand, soos iemand wat wil swem en die water met sy tone toets. ’n Paar meisies gil ekstaties. Hy trek die been weer terug.
“Spring!” bulder die mense.
Nou hurk hy op die lysie. Dit is so smal dat sy tone oor die rand verbysteek. Hy is kaalvoet: sy skoene staan vier, vyf tree verder op die lys.
Hy leun verder vooroor. Ek kan nie sien of sy oë oop of toe is nie.
’n Gejuig gaan onder hom op. Woorde kan ek nie meer onderskei nie, dis net ’n rou gebrul.
En toe spring hy. Tussen die juigende mense in. Wat eers na ’n halfminuut skyn te besef wat gebeur het en dat dit verby is. En toe begin dit stadig stil word, so stil dat mens ’n vrugteventer op die volgende straathoek kan hoor skree: “Bananas! Bananas!”
Van die agterkant van die mense het ek begin verbydruk.
Eers toe hy my aan die arm vat, het ek opgekyk.
“Louis! Hoe’t jy hier gekom?” Maar natuurlik: ons het tog so afgespreek.
“Het Pa gesien?”
“Ja. Feitlik net toe ek hier aankom, het hy …”
Ek het hom aangekyk asof ek ’n teken in sy oë verwag, ek weet self nie eintlik wat nie. Daardie dag by die swembad, toe ons mekaar daarop betrap het dat ons saam na die meisietjies kyk, toe al was hy vir my vreemd gewees. Nie “my seun” nie, nie die kind wat voor my grootgeword het nie, maar iemand wat ek nie kan peil of aanraak nie: ’n teenstander, ’n ander. Nou het daar maande en droogte en dooies tussenin gekom. En tog was ons ook eensklaps eenders, in gelyke mate aangeraak, gebrandmerk deur wat ons saam aanskou het. Ek het met ’n vorm van hartstog wat ek nie meer in my verwag het nie, gewens dat hy nié daar moes wees nie, dat hy dit nié moes gesien het nie. (Wat tog heeltemal onsinnig was: hy het ’n oorlog deurleef.) Of as hy dit moes sien, dat hy dit dan nie saam met my gesien het nie. Dat ek dalk, met onredelike outydse sentimentaliteit, kon glo dat één van ons nog onskuldig was, één van ons nie besmet deur ons teenwoordigheid in daardie skare nie.
“Kom ons gaan eet,” het ek kortaf gesê, sonder om weer na hom te kyk: asof ek hóm verkwalik. “Ons moet in die pad val. Dis ver plaas toe.”
Na die kwessie van onskuld moet ek nog later weer terugkom. Ook in Bernard het mens dit herken. Dit is nie maklik om te formuleer nie. Wat ek probeer sê, is dat Bernard, in weerwil van die skerpte van sy intellek, sy kompromislose denke wat jou van loopgraaf tot loopgraaf teruggedryf het, in weerwil van wat ek sy “beskawing” sou noem, eintlik primêr die indruk gemaak het van, nou ja, van iets so natuurlik en elementeel as wind of water. (Noem dit weer ’n regressie na die terminologie van my vroeë romantiese fase. Dit wil my voorkom asof die skrywery my teen wil en dank soontoe terugneem. Goed dan. Enigiets wat wil uitkom, moet uitkom. Selfs al voer dit my ’n bietjie mee: ek wil mos nou skrywer speel.)
In sy liggrys klere en blou das was hy die verfynde wêreldburger, tuis in die geledere van internasionale diplomate; in sy advokatetoga het hy, seker ook danksy die bos blonde krulhare, ’n waardigheid vertoon wat mens laat dink het aan die howe van ’n ouer wêreld, Franse galanterie en spieëlsale, die Florence van die Medici, of so iets. Maar selfs dan had hy iets van die natuurmens. Iets wat opvallend geword het wanneer hy aan sport deelneem of ontspan: daardie kanovaart wat soveel vir ons beklink het; op die tennisbaan of in die swembad, maak nie saak nie. Een van die boys. Dié boy.
En vir vroue het dit seksueel aangespreek. Bea self, wat haar so min aan die liggaamlike gesteur het, het gesê: “Ek weet nie wat dit is nie. Maar as hy na mens kyk, is dit of iets in jou maag omkeer, of jou bene water word.” O, Bernard kon kus en keur. En hy hét ook. Nie dat hy ooit die lastige indruk gemaak het van vrouejagter, ’n Don Juan op soek na sekuriteit in bed na bed nie. Hy het ook nooit daarmee te koop geloop nie. Mens het maar net soms, toevallig, agtergekom, as ’n vrou ter sprake kom, dat hy al, by wyse van spreke, “kennis geneem” het. Daarvoor sou sy indruk van hoflikheid, van konsiderasie, ten dele verantwoordelik wees: Bernard het die vermoë gehad om elke mens, man of vrou, met wie hy te doene kry, te laat glo dat hy volledig in jou belangstel, dat jy vir hom belangrik is, dat jy ’n avontuur met hom meemaak.
Dit, en dan ook seker die eienaardige indruk – miskien is dít op stuk van sake wat ek wou sê? – dat hy eintlik seun gebly het. Niks kinderagtigs nie. Net dat hy iets van die onbelemmerdheid, die kaalvoetheid van ’n seun behou het. Dat hy selfs middeljarig nog iets van die enfant terrible gebly het. Dat hy dit werklik bedoel het as hy sê: “Leipoldt moet maar sy somer en sy son en sy saffier en goed vat as hy wil. Al wat ék wil hê, is dat ek nooit te oud moet word om ’n heilige koei in die balls te skop nie.”
Was daar ook wensdinkery by toe ek negentien jaar gelede, by Louis se geboorte, vir Bernard gevra het om sy peetvader te wees? Want van my eerste LLB-jaar af, toe ek nog na hom opgesien het as dosent in Romeins-Hollandse Reg, was Bernard my “held”. Dit was ook hy wat my aangemoedig het, toe hy agterkom van my belangstelling, om te skrywe. En na hóm, eerder as na die literatuurdosente soos professor Pienaar, het ek my eerste romantiese pogings geneem vir kommentaar. Waarmee hy tegelyk vernietigend eerlik en simpatiek kon wees. Een keer het hy selfs my enigste kopie van ’n kortverhaal in die latrine afgespoel.
Wesenlik was sy houding (ek kan nie nou dialoog vind daarvoor nie): As jy ’n ding wil aanpak, dan doen jy hom óf goed óf glad nie. Op die oomblik is jy nog besig om jou ambag te leer ken en om jousélf te leer ken. Maar as jy ernstig genoeg is, sal jy nog eendag jou roman skryf, moenie worry nie. Daaroor kan net jy besluit.
Ek het toe nooit. Die naaste wat ek daaraan gekom het (afgesien van ’n klompie kortverhale), was toe ek stapels en stapels aantekeninge gemaak het ná ons kanovaart. Dáárin het ek iets aangevoel wat ek wou beetkry, iets omtrent hom en my, iets omtrent die romantiese konsep van “menswees”. Maar iets het my ook bly ontglip. Ek het dertig bladsye getik en weggegooi; ’n jaar later weer begin en tot iets in die vyftig gevorder. Toe sat geword vir die hele spul en besluit om te wag tot eendag. En sakeman geword. Ensovoorts. (En nou skielik!)
Ek weet nog steeds nie of ek daardie onderneming met die kano heeltemal begryp nie. Dis ook so lank gelede en ’n mens groei weg van jou vorige selwe. Miskien is dit beter om dit met rus te laat. En was dit nie vir dié nege
