rugby. Dit het die intense ervarings van vroeër ietwat op die agtergrond geskuif, maar hierdie ervarings uit my kinderdae was deel van ’n patroon. Ek was dikwels verstom hoe gereeld dit in my lewe voorgekom het en hierdie eienaardige bewussyn van myself en my bestaan gevoed het.
In my tweede jaar op Ikeys as dramastudent, het ek by Cobus Rossouw se ma, tannie Susan, gebly. In daardie jaar was ek in die hospitaal in Kaapstad vir ’n blindedermoperasie. Ná die operasie lê ek in die saal en sien toe ’n man uit die hoek van die saal na my toe aangestap kom. Ek het intens bewus van hom geword; my aandag is na hom toe aangetrek. Ek kyk toe hoe hierdie man tot voor my bed loop en hoe hy ’n boek op my bed neersit en vir my sê: “I have been sent to you.” Ek ken hom van geen kant af nie. Nietemin, die boek is deur die een of ander Oosterse ghoeroe geskryf met die titel The Way. Deur die loop van daardie jaar het ek ’n bietjie daaruit gelees, maar dit het my nooit werklik geïnteresseer nie. Wat dit wel aan my gedoen het, is dat dit my opnuut van ’n geesteswêreld bewus gemaak het. Hoekom sou dié man na my toe kom met dié boodskap: “I have been sent to you”?
In 1981, dit was voor my bekering, skiet ons Vyfster in die Pretoria Sentraal-gevangenis (vandag staan dit bekend as die Kgosi Mampuru II-beheergebied). Ek was die regisseur en dit was die eerste keer dat ek regie gedoen het. In daardie tyd het ek baie gedrink en daar was niks geesteliks aan my nie, veral nie toe nie. So droom ek een aand ek staan in die vierkant in die binnekant van die gevangenis en daar staan Don Leonard met ’n koor. Nou kyk, ek ken vir oom Don. Ek en hy het saam in Die kandidaat (1968) gespeel en hy het dikwels by ons gekuier. Maar in daardie tyd toe ons Vyfster geskiet het, was hy nie ’n kind van die Here nie – hy sou later dramaties tot bekering kom. By hom daar in die vierkant is ’n fontein met ’n slinger en ’n emmer, en oom Don sê vir die mense wat daar om hom staan: “Kom, kom drink van die water!” Ek onthou hoe fantasties daardie koor gesing het en hoe oom Don herhaaldelik mense uitnooi om van die water te kom drink. Dit was ’n eienaardige droom, aangesien dit lank voor my of sy bekering was. Ons twee het niks van die Here geweet nie. Ek het baie sulke sprekende drome gehad wat telkens opnuut my belangstelling in die geesteswêreld geprikkel het.
So het ek dan ook toe my hare begin uitval ’n vrou, ’n medium wat handtekeninge ontleed, daar in die Magaliesberge gaan sien. Ek wou vasstel hoekom my hare uitval en iemand het my van dié vrou vertel en dat sy so interessant is. Daardie dag sê sy toe ek is een van die “teachers van die tyd” wat opgelei gaan word om die mensdom in ’n nuwe era in te neem – tipiese New Age-uitsprake.
Haar uitsprake het my nie tot ’n grootheidswaan gevlei nie; dat ek nou iewers heen moet gaan of iets groots moet gaan doen nie. Ek het dieselfde oor haar uitsprake gevoel as oor die boek wat die man in die hospitaal vir my gegee het. Ek het dit gehoor en steeds gewonder oor wat ek hier op aarde doen.
Vandag besef ek dat my besoek aan die medium verkeerd was. Enigiets wat nie op die Woord van die Here gebaseer is nie en vir mense geestelike leiding wil gee, is van die Bose. Oral waar die Bybel na hierdie soort voorspellings verwys, is dit negatief. In die boek Daniël spot die Bybel met hierdie voorspellers oor hul sogenaamde vermoë om die toekoms te voorspel: “Daniël het die koning geantwoord: ‘Die raadgewers, die voorspellers, die towenaars en die sterrekykers is nie in staat om die droom waaroor u navraag doen, vir u te vertel nie. Maar daar is ’n God in die hemel wat geheime kan openbaar en wat aan u, koning Nebukadneser, wil bekend maak wat in die toekoms gaan gebeur’ ” (2:27-28). Mense dink hierdie goed is onskuldig, maar dit is omdat hulle nie die geesteswêreld ken nie. In Jesaja 47:12-15 erken die Bybel die bestaan van die geesteswêreld en die aanspraak wat dit op mense se lewe wil maak. ’n Mens moenie toelaat dat jy ingetrek word in hierdie tipe geloof en jou hoop op voorspellers plaas nie.
Jana se ma, tannie Bettie (Cilliers-Barnard), het vir my die boek The Ultimate Frontier van Eklal Kueshana gegee. Dit gaan ook oor hierdie goed; ’n fiktiewe verhaal waarin hy beweer hy is ’n geïnkarneerde Egiptiese farao wat die mensdom sal verenig. Met die lees van die boek het ek vir die eerste keer gewonder of ek nie iets hieraan moet doen nie. Kueshana was ook ’n “teacher”, soos die Magaliesberg-vrou na my verwys het, wat mense in ’n nuwe era wou inlyf. Bonatuurlike verskynings en manifestasies van goddelike oorsprong, soortgelyk aan die avatars in die Hindoeïsme, het in sy skool voorgekom. Daar het hulle dan tot laat in die nag geredekawel en twisgesprekke gevoer. Aan die einde van sy boek nooi hy die leser om sy kultiese sentrum – eerder ’n okkultiese sentrum as jy my vra – in Stella, Illinois, in die VSA te besoek. In daardie stadium van my lewe het ek dit oorweeg om die uitnodiging te aanvaar.
Dié boek het my aan hierdie New Age-denke blootgestel en my weer eens laat nadink oor myself, en dat daar ’n groter doel in die lewe is. Later in my lewe, toe hierdie geestelike bewussyn van myself sou uitmond in ’n verhouding met Jesus Christus, was die kulminerende soeke vir my ’n ontsaglike geestelike ervaring. Toe ek die werklikheid van die Here ervaar het, het alles vir my bymekaargekom. Die Here was maar altyd daar. Ek was net geestelik blind. Ek het soveel vreemde ervarings gehad en aan soveel vreemde tafels aangesit om my geestelike honger te stil, maar die Here het my bewaar. Al hierdie ervarings het die agtergrond gevorm waarteen ek uiteindelik die Here ontmoet het. Die ervaring wat ek met die Here gehad het en nog steeds het, is uitsonderlik.
Toe ek jonk was, het ek oor die dood gedink, maar ek was nooit benoud oor die dood nie. Ek het geweet dat daar ’n einde, ’n streep, aan elke lewe is. Wat my wel benoud gemaak het – en ek het my pa gaan roep – is toe ek vir hom gaan vra het wat verder is.
“Wat bedoel jy wat is verder?” het hy gevra.
“Ek het op my bed gelê en in my gedagtes tot bokant die huis gegaan, en toe tot bokant die wolke, en toe verder tot by die planete en sterre verby tot so ver as wat ’n mens kan gaan en toe het ek gestop. Toe ek stop, toe is daar nog iets aan die ander kant, al was dit niks nie.” Ek was vol passie oor dié ding. Dit het my getref.
Toe vra ek my pa weer in die middel van die nag: “Wat is verder?”
En my pa sê: “Niks.”
Ons gaan seker almal deur hierdie gefassineerdheid met die lewe en die bewussyn van jouself, hierdie hele kosmosding waarvan ons deel is, maar oor die dood was ek nooit benoud nie.
In die laerskool het ek ’n klasvriend gehad. Eendag het die onderwyser vir ons gesê Kilian kom nie weer skool toe nie – hy is in ’n motorongeluk dood. Dit het my geruk. Ek kon die onwerklikheid daarvan nie glo nie.
Die eerste dood wat ek ervaar het, was toe my ouma, my pa se ma, in die huis oorlede is. Ek het haar nie regtig geken nie. Sy het soos ’n vreemde vrou daar by ons in die huis gebly.
My pa het aan sy hart gely. Hy het sy eerste hartaanval op 28 gehad en kort daarna nog een. As kinders moes ons daarop bedag wees om ’n rustigheid in die huis te handhaaf. My ma het ons altyd aangepraat om hom nie onnodig te laat skrik nie of goed te doen wat hom kan ontstel of laat stres nie. Met vier kinders in die huis het ons hom soms tog maar laat stres.
Hy is uiteindelik aan sy hart oorlede toe ek vyftien jaar oud en in standerd 8 was. My jongste suster, Liesl, was toe vyf maande oud. Hy het drieuur die oggend wakker geword en vir my ma gesê hy voel nie lekker nie. Hy het ’n lelike hoesie gehad en my ma het vir hom hoesstroop gaan haal, maar dit het nie gehelp nie. ’n Uur later is hy in my ma se arms oorlede. Dit was 16 Februarie 1968. Hy was 47 jaar oud.
My ma het eerste ons groot huisvriende, tannie Trudie wat met oom Al Debbo getroud was, gebel. Tannie Trudie het my teen sesuur kom wakker maak en vir my gesê my pa is twee ure gelede oorlede.
David Millin, rolprentregisseur, en sy vrou, Zelda, het ook later die dag gekom om hul medelye te betoon. ’n Bedroefde Millin het hulde aan my pa gebring as een van die grootste akteurs van Suid-Afrika. Hy was die regisseur van Seven Against the Sun, waarin my pa die rol van die lafhartige korporaal Smith vertolk het. Dit was sy beste rol.
