doodgebyt het. Toe’s dit weer dieselfde storie, en sy vrou laat hom vang as hy uitkruip om in ’n boom te klim. Ek weet nie hoeveel keer hy dood is nie, maar elke keer het sy vrou hom laat terugsleep na haar toe. Dis hoekom hy so baie graftes het.”
Onseker wag hulle die volgende middag die wa onder die akkerboom in. Van ver af hoor hulle vir Aletta skree. Rut laat vir Lammert begaan toe hy vir Aalwyn tegemoet hardloop. Sy sien dadelik die swelsel op Voorslag se wang toe hy die osse tot stilstand bring, maar voor sy hom daarna kan vra, roep Elsie haar om vir Aletta aan te vat. “Ek gaan nooit weer êrens met dié kind nie. Tot die volk kon haar gekerm nie meer uithou nie en Voorslag se twee broers het laas nag verdwyn. Hans is agter hulle aan.”
“Dis nie Aletta se skuld nie. Almal is weg, net ons vier het gebly,” sê Rut, maar Elsie hoor haar skynbaar nie, want sy kla eenstryk deur.
Hans is in ’n slegte bui toe hy tuiskom. Rut hoor hom in die slaapkamer uitvaar. “Die verdomde veldwagmeester wil my nie help nie. Sê Hotnots kan kom en gaan soos hulle wil. Ek moet by die Heemrade kla oor daar nie wette is nie.”
Elsie klink moeg: “Gun my tog ’n bietjie slaap.”
Dis al skemer voor Rut uiteindelik vir Aletta aan die slaap het. Hans sit nog by die eettafel en skryf. Kla seker by die Heemrade, wie hulle ook al is. Elsie slaap vas toe sy vir Aletta in die wiegie gaan neerlê en vir Lammert optel waar hy styf teen Aalwyn lê en slaap.
Voorslag sit op die kraalmuur en wag.
“Wat makeer jou gesig?”
“Baas Hans se vuis. Hy wou nie glo ek weet nie waarheen my broer-goed is nie.” ’n Siddering gaan deur sy lyf. “Ek en hy het saamgespeel, soos Lammert en Aalwyn, maar hy vloek en slaan my in die gesig of ek ’n hierjy-droster is.”
“Hoekom het jy nie saam met jou broers geloop nie?”
“Hulle’t my nie gesê nie.” ’n Ruk loop hulle in stilte. “As ek geweet het, sou ek ook nie saamgeloop het nie.”
“Hoekom nie?”
“Want jy sal nie vir nôi Elsie los nie.”
3
Holkrans, Januarie 1784
Lammert abba sy vierjarige boetie tot by die akkerboom voor die kliphuis en gooi die velkombers oop sodat Ouma sy babasussie kan neerlê. Hier pas Ouma vir Adam en Sussie bedags op, want Sussie drink nog aan sy ma. Tannie Dina werk nou ook in die kombuis, want ouma Trui is saam met die vioolspeler weg Jandisselsvlei toe.
Aalwyn kom uit die kombuis. “Ons moet hol voor Aletta klaar is.”
Hulle weet dis verniet om vir Aletta te probeer weghardloop as sy hulle eers gewaar het, want sy trek haar sproetgesig op ’n plooi en skree soos ’n maer vark. Dan roep nôi Elsie, of sy ma, wie ook al in die nabyheid is: “Aalwyn! Lammert! Abba vir Aletta.”
Toe Aletta kleiner was, het Lammert altyd gaan hurk sodat sy op sy rug kan klim en haar mollige armpies om sy nek slaan. Maar nou is sy sewe en swaarder as die weggooilammers wat sy neef Bennie aan hulle vasgebinde bene om sy nek hang sodat hy hulle lammerhok toe kan dra.
Halfpad rivier toe kom die gehate bevel van sy ma af: “Lammert, Aalwyn, wag vir Aletta.”
“Maak of jy nie hoor nie,” sê Aalwyn.
“Aalwyn! Lammert! Kom haal vir Aletta, en julle gaan nie rivier toe met haar nie. Tel die vrot vye op en gooi dit vir die varke,” roep nôi Elsie en Lammert gehoorsaam dadelik.
In die boord haal Aletta haar kappie af en help fluks vye in die emmers gooi, terwyl hy en Aalwyn in die boom rondklouter op soek na rypes. Hulle skud die takke oordadig sodat van die oorryp vye op haar moet afval. Toe die eerste een op haar kop land en sy die pappery nie uit haar hare kan kry nie, spot hulle: “Rooikop, koekkop.” Vies gaan sit sy eenkant.
“Maak jy solank die ander emmer vol,” vra Aalwyn mooi toe hy en Lammert die eerste emmer varkhok toe dra. “Ons is nou-nou t’rug.” Ná die emmer in die varktrog leeggemaak is, verander hy van plan. “Ek jeuk nou te erg van die vyemelk, eers swemgat toe.”
Aletta moet hulle dopgehou het, want sy skree: “Wag vir my,” en kom aangehardloop.
Lammert hurk gedwee, maar in plaas van opklim, spring sy op sy rug en hy val vooroor. Die nerfaf knie laat haar huilend huis toe hardloop, met Aalwyn en Lammert wat tartend agternaroep: “Tjankbalie, tjankbalie.”
“Vervloekte klein Hotnot.” Baas Hans se stem laat Lammert omswaai. Die sweep klief die lug en die voorslag tref hom in die gesig. “Vandag moer ek die oorlamsheid uit jou uit.”
Die tweede hou tref hom oor die blaaie toe hy wegkoes. “Eina, asseblief tog, Oubaas, eina, grootseblief tog, ek het niks gemaak nie,” soebat hy terwyl die houe op hom val.
“Pappa, nee!” hoor hy vir Aalwyn pleit. “Aletta het geval. Dis haar eie skuld.”
Die sweepslae hou op. Lammert hoor baas Hans bo hom asemhaal en knyp sy oë styf toe.
“Vat jy nou ’n Hotnot se kant teen jou suster?”
“Nee, Pappa, maar sy’t hóm onderstebo gespring.”
“En toe koggel julle ’n klein dogtertjie wat seergekry het. Maak dat jy wegkom voor jy ook deurloop.”
Lammert bly lê tot hy nie meer baas Hans se voetstappe hoor nie. Toe hardloop hy soos ’n kolhaas rivier toe om die pie af te was.
Die aand hoor Lammert sy pa en ma praat. “Hoe kan hy die kind so in die gesig slaan? Ek is sommer lus en trek agter boetie-goed aan.”
“Ons kan nie, nôi Elsie het voorlaaste jaar al ons name in ’n boek geskryf. Tot Adam s’n.”
“Om te?”
“Die veldwagmeester moet weet wie’s wie as hy na wegloopslawe soek. Ek het aan nôi Elsie se gesig gesien dis net ’n manier om ons vas te maak. Hoe kan ’n kind nou vir ’n wegloopslaaf aangesien word? Die veldwagmeester sal ons net hierheen terugbring vir baas Hans om te sê of ons slawe is en jy weet self wat hy dan met ons gaan doen.”
“Lammert moet wegbly van die werf af. Saam met Bennie skape toe.”
“Net nie snags nie,” stem sy ma in.
Lammert glimlag tevrede. Dit sal lekker wees om skaapwagter te speel saam met sy neef. Bennie vertel lekker stories oor die vreeslike groot tiers in Bengale waar sy pa vandaan kom. En hy het ’n geweer, want die rooikatte maai onder die skaaplammers, daarom slaap Bennie by die skaap in die veld. Miskien sal Bennie hom toelaat om ’n tarentaal te skiet.
Ná twee dae is Lammert uitgekuier met die stories en Bennie weier dat hy aan die geweer raak. Toe Aalwyn daar aankom, laat hy hom ompraat om weg te glip kloof toe. Bennie beloof al kouende aan ’n koesister om sy mond te hou.
In die kloof daag Aalwyn vir Lammert uit om tot op die rotslys waar die jakkalsvoël se nes is te klim. Terwyl Lammert nog die krans bekyk om die veiligste pad boontoe te soek, klim Aalwyn dit soos ’n bobbejaan uit. “Bangbroek,” terg hy vir Lammert toe hy bo kom, “hier’s twee eiers.”
Aalwyn
