trek vir haar ’n komieklike gesig, lammie haar speels teen die boarm. “En wat sê jy, my sussie?”
Die vraag klink vir haar neerhalend. Sy spring op: “Los my! Ek is nie een van jou bleddie Grensgabbas nie.” Sy hardloop kamer toe. Smyt die deur toe. Die deur sidder in die raam. Johanna hou dit byna die hele naweek gesluit.
“Wil jy nie iets eet nie?” probeer haar ma ’n keer of wat.
“Nee. Los julle my bleddie uit.”
“Die perde moet oefening kry, Johanna,” kom praat haar pa Sondag voor kerk.
“Maak oop die deur,” sê Anna. “Jy moet tog eet. Wat makeer jou?”
“Dis eksamenspanning,” sê Isak. “Los haar.”
“Ek het trifle gemaak, Johanna. Daar is ’n bakkie vir jou in die yskas. Ons het gemeente-ete, Hendrik kom saam. Leer jy nou mooi, my skat.”
Deur die kamervenster hou Johanna die gesin se wit Chevelle dop waar dit stadig straataf verdwyn.
Sy gaan grendel die deure. Sorg dat die vensters op knip is.
Johanna loop te vroeg uit die eksamenlokaal. Die bloedige son kom seer op en gaan seer onder, dit struikel nie. Waar het jy in elk geval gehoor van ’n son wat struikel, behalwe in boeke? Sy skryf tot sy weet daar is genoeg punte om haar deur die eksamen te kry.
“Dis Martha op die foon. Sy wil met jou praat,” roep Anna ná die Afrikaansletterkundevraestel deur die toe slaapkamerdeur.
“I need you / I don’t need you / I need you / I don’t need you / And all of that jiving around,” prewel sy agter Cohen aan.
“Johanna, sit af daardie aaklige musiek!”
“Ek is moeg vir Martha, Ma. Sy gaan Kovsies toe. Ek wil haar nooit weer sien nie. Nie vir haar of daai vieslike trens van ’n Kobus-broer van haar nie!” skree sy terug.
My naam is Jo, skryf sy in haar dagboek. Ek is verdomp niemand se dienende Johanna nie.
Die jong Boerperdhings Ysterberg voel aan daar is fout. Soggens staan hy vir haar en wag buite die stal. Hy gaan wei nie saam met die ander perde nie. Wanneer sy nader kom, laat hy sy kop sak. Sy klim op, lê vooroor met haar wang in die growwe swart maanhare. Haar hande oor die sagte plek op sy gespierde bors tussen die voorbene, waar sy van ’n gevoel van warmte en veiligheid bewus word.
4
Pretoria, 1977
In haar eerste jaar, op sewentienjarige ouderdom, sien Jo vir die eerste maal ’n televisiestel. Dit lyk anders as die monitor in die eetkamer van die Laeveld-motel op haar Laeveldse dorpie. Eerstejaars word toegelaat om die Woensdagaand van ontgroeningsweek die aandnuusprogram op die kabinet-TV in die sitkamer van Huis Witklawer te kyk. Hulle mag kyk tot die aandgodsdiens afgehandel is, die Driekleur wapper, “Die Stem” speel, en die SAUK se toetspatroon op die skerm verskyn.
Niemand kan glo dit is al nie. Jo wag ’n rukkie om te kyk of daar nie dalk nog iets gaan gebeur nie, maar niks versteur die uitsaaikorporasie se programskedule nie. Nog ’n week se wag. Dis al.
Op die Donderdagoggend van ontgroeningsweek val Jo se oog op Huis Witklawer se komiteelid vir kuns en kultuur. Muriel Weber lyk boheems en afwesig. Daar is iets verborge aan die derdejaarkunsstudent se skoonheid. Iets abstraks, wat op Jo se sensors registreer. Muriel verwyder ’n opgevoude bladsy uit die dubbelgestikte sak van haar wit kaasdoekhemp. Die beweging laat die hempsak teen haar kaal bors opry. Skrams glimp van ’n borsronding onder dun materiaal. Jo voel benoud. Onder die ienks se huisgesange skuif sy haar stoel oor die blink houtblokkiesvloer nader aan die saaluitgang.
Die ouer student vroetel met die opgevoude bladsy. Teen die tyd dat haar beurt aanbreek om kuns- en kultuursake te bespreek het Muriel die bladsy platgestryk gekry.
“Môre, ienks.”
“Môre, juffrou Muriel.”
“Ek soek vrywilligers om my te help dekor skilder, meisies. Dié wat wil, kan my vanaand seweuur hier in die saal kry.” Beleefd. Daarmee mik sy deur toe, met ’n glimlag na die skynbaar permanent omgesukkelde primaria van Huis Witklawer.
Jo kan dit nie tussen die bedompige asems uithou nie. “Juffrou, mag ek gaan piepie?” Nederiger as ’n invertebraat.
Die primaria wuif haar weg.
Jo sluip by die voordeur uit, in Prospectstraat af. Sy is nie gepla oor hoe sy haar ontsnapping gaan verduidelik nie. Haar oë soek na die kunsstudent. Muriel klim in ’n afgeleefde wit Fiat. Jo diep die sleutel van haar motorfiets uit haar sak, draf parkeerterrein toe. Sy druk haar lang hare onder die valhelm in, skop die motorfiets aan die brand, koers agter die Fiat aan. Die son is in haar oë. Sy weet nie wat haar besiel nie, maar sy hou aan ry. By die Skip langs, Sunnyside se kant toe, verby Magnoliadal. Die Fiat se enjin mis ’n paar slae. Die rookwolke uit die uitlaatpyp laat Jo stik.
Met Koningin Wilhelmina langs oor George Storrar sukkel die Italiaanse motor met sy enigmatiese insittende, vermoedelik op pad Groenkloof toe. By Langestraat draai Muriel sonder waarskuwing links, Nieuw Muckleneuk toe. Wie de fok gebruik ’n flikkerlig? Die motorfiets se agterwiel gly in die gruis. Jo kry dit met moeite onder beheer. Betyds om die Fiat by die oprit van ’n huis met reusevensters te sien indraai.
Die voorstad lê stil in die voormiddagspits. Eers ry Jo verby die moderne wit huis. By ’n oop stuk veld draai sy in en los die motorfiets op die staander, haak die valhelm oor die spieël. Hair by Kawasaki. Sy kam die kraaines met haar vingers plat, slenter in die sypaadjie af. Iets dryf haar, iets wat sy moet weet, al weet sy nie wat sy moet weet nie. Die aansig van die huis lyk verlate. Niks roer in die straat nie. Jo loop verby die ingang. Met die terugloop glip sy by die oop motorhek in. Sy koes agter die leë motor langs na die voorkant.
Stemme uit die huis laat Jo agter ’n stoeppilaar wegduik. Sy wag tot die stemme wegsterf voor sy by die dubbelglasdeure inloer. Die ruim ontvangsvertrek is gevul met art deco-meubels. Massiewe abstrakte skilderye hang teen die mure. Op ’n verweerde houtdeur met bokpote staan kunsvoorwerpe wat uit hout gesny is, ander wat in brons gegiet is. Beelde wat uit marmer gekap is, vorm deel van die ingangspilare. Sy kry die reuk van terpentyn. Dit laat haar dink aan die kunsstudent wat haar kop kaal geskeer het. Sy (of een van haar medestudente?) het rooi skedelnate op die eierkop ingeskilder. Die koshuismoeder het afgelei die kop is ’n kaart van Rusland of (nog erger) ’n hamer en sekel, en ’n stokkie voor dié kommunistiese twak gesteek. Die student moes die kaartwerk afwas en ’n kopdoek dra tot die hare teruggegroei het.
Jo loop gebukkend verder om die huis. Platgedruk teen die gepleisterde wit muur wag sy dat die hartgesuis in haar ore bedaar. Sy voel muurlangs tot by die volgende venster, waag dit om in te kyk. Lig uit twee dakvensters omgewe die jong vrou in die middel van die vertrek. Muriel knoop die kaasdoekhemp los. ’n Manstem wat naby die venster opklink, laat Jo op haar hurke terugsak.
Ná ’n ruk waag sy dit om weer te kyk. Die wit hemp gly oor Muriel se kaal skouers, oor die vol, gepunte borste. Sy glip uit die Levi’s. Geen las van onderklere nie. Netjiese donker vag waar die dye bymekaar kom.
’n Ouerige man met ’n bokbaardjie en ’n poniestert hou ’n glas rooiwyn na Muriel toe uit. Hy draai haar na die lig, bevoel die nek en ruggraat. Muriel draai terug, haar borste rus gemaklik in die man se hande. Sy neem ’n teug uit die langsteelglas, draai om en gaan op
