vriendelik, maar sy woorde val soos lood in Dries se gemoed. “Hom gesê ons sal mooi na jou kyk.”
Wat die suiwer hoogtepunt van hul besoek moes wees – die triomfantlike fluit van die lokomotief en die rit in die kajuit saam met oom Nols en Swys van die loods tot by die stasie om die trokke te gaan haak vir die daaglikse tog na Belmont – raak vir Dries ’n rit van bekommernis eerder as vreugde.
Nadat hulle dankie gesê en gegroet en vir oulaas die lokomotief bewonder het, mik elke seun na sy eie huis toe. “Kom ons gaan kry net eers die pennie,” sê Pieta. “Ou Liesbet is seker poegaai getrap.”
Die pennie het dalk effens op die spoor geskuif, want die netjiese profiel van die koningin is deels ongeskonde en deels verwronge. Die seuns kyk met agting na die omvormde metaal. Die gewig wat dít kan doen, moet enorm wees.
“Kyk net hoe lyk haar wang en oor,” sê Pieta. “Skoon skeef.”
Dries het sy geesdrif vir die eksperiment verloor. Die geskende gelaat van Elizabeth II Regina herinner hom opeens aan Naomi Davel se gesiggie die dag toe die lorriewiel op haar geval het. Hy hou weer haar lyfie met ’n magtelose gevoel van innige spyt in sy arms.
Lood Fourie se instrument van bestraffing was bekend as Die Plak, ’n strook dik gebreide leer aan ’n houthandvatsel. Veel van ’n marteling het dit waarskynlik nie veroorsaak nie, maar dit het ’n oortuigende plofgeluid op die oortreder se sitvlak gemaak. Die norm was drie tot ses “van die beste”, afhangende van die graad van die oortreding. Die sielkunde gesetel in die oordeelswoorde het daarby ’n verdoemende rol gespeel: “Nou maar reg, gaan wag solank vir my in die buitekamer.”
Nadat hy Pieta gegroet het, rek Dries die pad huis toe so lank as moontlik. Hy het tyd nodig om te dink. Watter soort verwelkoming wag op hom? Hoe moet hy die saak aanroer? Dalk maak of niks gebeur het nie en wag dat sy pa of ma die eerste skuif maak? As jy mooi daaroor dink, wat het hy nou eintlik gedoen, wat het nou eintlik gebeur?
Die gevolg is dat hy sy ma se vraag of hy sy kuier by Pieta geniet het, verwelkom.
“Ons het saam met Swys by die lokomotiefloods ’n draai gemaak.” Hy wag vir die reaksie.
“Dit was seker interessant.” Sy ma klink rustig, asof dit ’n alledaagse uitstappie was. Sy pa kyk net na hom en sê nie ’n woord nie.
“Dis hoekom my klere so vuil is. Jammer, Ma.”
“Toe maar, Ênie sal dit wel skoonkry.”
Geen verwyt nie, geen sprake van Die Plak nie. Dries wil so half die gevoel kry dat hy besig is om met iets weg te kom. Dan besef hy dat hy ’n berisping sou verkies het. Die fout was nie om die loods te besoek nie. Dit was tog eintlik niks. Die oortreding was teenoor homself. Hy gaan na sy pa toe.
“Ek moes Pa vertel het van ons planne.”
“So leer mens.”
Dries voel hy kry amper trane in sy oë, so lief het hy sy pa op daardie oomblik. Hy neem hom voor om nooit weer lafhartig te wees nie.
’n Paar maande later koop Swys vir homself ’n tweedehandse motorfiets. “’n Regte klein piskriek,” noem hy dit, maar hy is duidelik trots op sy nuwe vervoermiddel. Hy bied sy trapfiets vir Dries te koop aan. “Tyd dat jy jou eie fiets kry,” por hy hom aan. “Praat bietjie met jou pa.”
Dries skilder die fiets se deugde in gloeiende taal. “Dis ’n groen dikwiel, ’n Raleigh. Dis een van die beste make. Hy het ’n lig en ’n klokkie en ’n pomp. Swys sê hy’t nuwe tjoeps en bande.”
Lood luister geamuseerd na sy seun. Dit ís seker tyd dat hy ’n fiets kry.
“Kan jy darem al fietsry?”
“Nie baie goed nie,” sê Dries verleë. “Ek staan maar op die trap, dan kan ek balanseer. Maar ek sal gou leer as ek my eie fiets het.” Amper voer hy sy eerlikheid te ver. “Mens wil nie met iemand anders se fiets val nie.”
“Jy kan mos nie ’n fiets kry om mee te val nie?” terg sy pa. Dan gee hy skiet. “Wat wil hy hê vir die ding?”
“Drie pond, Pa.”
Lood wil die fiets inspekteer. Een middag na werk bring Dries die fiets huis toe. Hy waag nog nie om sy been oor die saal te gooi nie. Die fiets is nog nie syne nie. Lood skryf ’n kwitansie uit vir twee pond sewentien sjielings en ses pennies en tel die geld in Dries se hand uit.
“Sê vir hom dis al wat jy het, en laat hom die kwitansie teken.”
“Ja, Pa. Dankie, Pa.” Maar hy voel mismoedig. Die afslagprys kan hy nog verstaan, al wil hy nie eintlik nie. Swys kan ja sê of hy kan nee sê. Daardie kwitansie druk egter op sy gemoed.
Dis mos Swys. Dis mos nie ’n vreemdeling nie. Hoe kan hy so ’n stuk papier voor Swys neersit en vra dat hy teken? Dit voel nie reg nie. Sy pa se wetsgeleerde woorde klink vir hom onbeskof, amper beledigend.
Hiermee verklaar ek Francois Grobler dat ek die wettige opbetaalde eienaar is van Raleigh fiets reeksnommer RX7963 wat ek aan Dries Fourie verkoop vir die volle koopsom van £2/17/6 (twee pond sewentien sjielings en ses pennies), welke bedrag ek in kontant ontvang het op …
Swys kyk inderdaad met verwyt na Dries. “Watse kak is dié? Is dit nou hoe vriende maak? Lyk my jy vertrou my nie?”
Die woorde huiwer op Dries se lippe – “Dis nie ek nie, dis my pa” – voor hy hom bedink. Dit sou lafhartig wees. Wie wil die fiets hê? Hy, Dries Fourie. Sy pa skiet die geld voor, op sekere voorwaardes. As jy daardie voorwaardes aanvaar, is die verantwoordelikheid joune.
“Ek vertrou jou, Swys. Dit maak maar net die ding amptelik.”
“Die geld is hoeka te min.”
As jy nie ’n antwoord het nie, bly stil.
Die kontant lê ewe swygsaam op die tafel tussen hulle.
“Wat de hel,” sê Swys. Hy tel die geld op en teken die kwitansie, wat hy vies na Dries toe gooi. Dit fladder grond toe. Dries tel dit op, vou dit toe en steek dit versigtig in sy hempsak. In sy verbeelding het hy gesien hoe hy sy eerste transaksie met ’n stewige handdruk beklink. Swys lyk egter nie in die luim vir bladskud nie.
“Nou maar reg,” sê Dries na ’n rukkie.
Die fiets staan op tant Kitta se agterstoep vir hom en wag. Ja, alles is daar, die lig, die pomp, die klokkie.
Op pad huis toe waag hy dit wel om sy been oor die saal te gooi. Dan verloor hy sy balans. Die fiets maak ’n paar wilde esse oor die pad voor hy neerslaan. Maar dit maak nie saak nie. Dit sal regkom. Hy het sy man gestaan.
14. Slukkie
Lenie gebruik dryfhout en spoelklip in haar blommerangskikkings. Sy het ’n slag met rose. Sy speel “Rose-Marie” op die klavier en kry trane in haar oë as Jeanette MacDonald en Nelson Eddy dit oor die radio sing. Op skool het sy geïdentifiseer met die heldin in Martjie van Jan F.E. Celliers. Sy lees Tryna du Toit en leef haar in Georgette Heyer se historiese romanses in. Sy wonder partykeer of sy ’n goeie ma is en of drie seuns ’n goeie getal is.
Enige getal gesonde, goed geskape kinders is ’n gawe
