nie, dis net die verskoning daarvoor. Soos ’n pa wat so lief is vir sy dogter dat hy weier dat sy ooit die huis verlaat, universiteit toe gaan en gaan trou. Daar is natuurlik baie probleme in sulke verhoudings. Probleme soos jaloesie, bloedskande en kindermishandeling.
Jack Parow vat Afrikaans na ’n internasionale gehoor wat niks van die taal weet nie. Hy stel jong mense, global citizens, voor aan die jongste taal in die wêreld.
Hy doen dit deur kontemporêre musiek te gebruik en voor mense op te tree wat toegang het tot tegnologie om die boodskap te versprei wat sy taal deel maak van die 21ste eeu. Die mense wat na sy musiek luister, het geen idee wie of wat die Afrikaner is nie. In baie gevalle stel hulle nie eens belang nie, maar hulle gaan altyd die taal onthou en daaroor praat en dalk selfs daaroor oplees. Hy stel Afrikaans bekend aan ’n nuwe gehoor.
So, wie’s beter vir Afrikaans, Steve of Jack?
Kom ons kyk weer na Steve se gehoor in ons hipotetiese gesprek (wel, eintlik monoloog totdat elke leser ook ’n boekkontrak kry).
Steve se gehoor se bure regoor die wêreld het seker gereeld al die stories gehoor van wat ’n lekker land Suid-Afrika was; hoekom hulle die besluit geneem het om dit te verlaat en hoe sleg dinge nou daar gaan. Die bure hoop elke keer as hulle in die koue moet braai dat hulle net nie weer die skuifieprojektor uithaal nie. As hulle huis toe loop, skud hulle hul koppe en voel rêrig jammer vir hierdie verlore boere, die nuwe Voortrekkers wat in die vreemde langs hulle kom woon het. Hulle hoop ook dat hulle nie gou weer oorgenooi word nie, want damn, dis darem rêrig ’n downer om elke keer sulke stories te moet hoor.
O, en dan wonder hulle ook nog hoekom hierdie vent nie eens die moeite doen om musikante saam met hom te laat speel nie. Wat is hierdie backtrack-ding? Is dit ’n variasie op karaoke waar jy net jou eie musiek doen? Maar nee, dan sou hy nie Neil Diamond covers gedoen het nie. So, eintlik is die volksheld maar net ’n karaoke-sanger. Snaaks, hoe het so iemand die redder van ’n taal geword?
Duidelik is hulle indruk van Afrikaans negatief.
Okay, nou kom ons kyk na ’n tipiese Jack Parow-gehoor.
Die Melkweg in Amsterdam is gepak met mense, skouer teen skouer. Die skare staan so dig, jy kan op hul koppe rondloop. Buite staan nog 400 mense wat nie kon kaartjies kry vir die gig nie. Ek word 100 euro’s vir my kaartjie aangebied.
Die gehoor het al almal ’n paar biere en spliffs in. Hulle is opgewonde oor hierdie nuwe ervaring wat hulle gaan hê. Daar kom hierdie snaakse ou met ’n snor en ’n lang pet op die verhoog, iets wat hulle nog nie voorheen gesien het nie. Hy kombineer ’n onbekende taal met vet beats wat die musiek waaraan hulle gewoond is, reflekteer. Al sing hy in ’n taal wat hulle nie verstaan nie, verstaan hulle die musiek. Dit beteken hulle gaan môre probeer om die lirieke uit te figure op die internet. Langs my staan ’n Poolse vrou wat danksy die poging van die Hertzogpryswenner Tertius Kapp vlot Afrikaans praat. Ek dink nie ek sal haar sommer by ’n Steve gig sien nie. Konsert, eerder konsert. Steve het nie gigs nie, hy’t konserte.
Halfpad deur die vertoning laat Jack alles tot stilstand kom. Hy oortuig die hele gehoor om op hulle hurke af te gaan en hy speel met hulle. Honderde jong mense wat die sake van die wêreld oor die volgende paar jaar gaan beïnvloed, eet uit sy hand. Dan kom Francois van Coke op die verhoog en hulle doen ’n duet wat die dak lig. Ná die gig gaan ’n opgewonde skare weg en vertel vir almal daarvan.
Vertel jy my wie meer vir Afrikaaans doen.
5 Platemaatskappye
Twintig jaar gelede was daar vyf groot platemaatskappye in die wêreld. Vandag is daar drie heelwat kleiner platemaatskappye in die wêreld. Hoe dít gebeur het, is ’n baie interessante storie.
Dis ’n storie van mense met groot koppe, groot ego’s en ’n onwilligheid om aan te pas by veranderende omstandighede. Dis ’n storie van hoe nuwe tegnologie die groot Babelse toring kon wegskaaf, een houtkerf op ’n slag, en hoe mense te laat wakker skrik en hulle in die middel van ’n groot gemors bevind en dan nie weet hoe om die probleem op te los nie.
Sedert rock and roll die wêreld in die 1950’s popkultuur gegee en die generasiegaping geskep het, was platemaatskappye koning. Hulle het die reëls gemaak en as jy jou musiek wou uitreik, moes jy dans op die maat van hulle musiek, wat deur iemand anders gemaak is.
Platemaatskappye het ’n doodsgreep op musiek gehad. Voor die groot platemaatskappye was musiek kuns. Iets waarop mense gedans, gedrink, gesels en geseks het. Platemaatskappye het dit in ’n besigheid verander.
Hierdie greep wat hulle op musiek gehad het, het alle aspekte daarvan ingesluit. Radio en televisie was vinnig onder hulle beheer. Radiostasies het musiek nodig gehad om tussen advertensies te speel. Hoe meer mense van die musiek gehou het wat die radiostasie speel, hoe meer mense het daarna geluister. Hoe meer mense daarna geluister het, hoe duurder het hulle advertensies geraak en hoe meer geld het hulle verdien.
Dis nie soos dit aan die begin was nie en dit was dalk nie die oorspronklike plan nie, maar dis wat gebeur het.
Die kleiner platemaatskappye het nie direkte toegang tot die radiostasies gehad nie, want die groot platemaatskappye het seker gemaak dat die platejoggies speel wat hulle wou hê hulle moes speel. Op dié manier het hulle seker gemaak dat hulle die publiek se smaak beheer.
Die eerste payola-skandaal, waar platemaatskappye radio betaal om sekere liedjies te speel, het reeds in die laat vyftigerjare gebeur. Dit gebeur steeds, maar niemand praat daaroor nie. Dis soos jou stadige neef wat weggesteek word en net toegelaat word om met die res van die familie te meng as dit Kersfees is.
Met die koms van MTV in die vroeë tagtigerjare het dit nóg moeiliker geraak vir kleiner platemaatskappye om saam te speel. Die koste van video’s het beteken dat jy ’n redelike begroting moes hê om saam te speel. Die eerste video wat meer as ’n miljoen dollar gekos het, is reeds in die tagtigs gemaak. Vandag, amper veertig jaar later, word daar nog vollengte Suid-Afrikaanse flieks vir minder as dit gemaak.
Die platemaatskappye het hulle mag gebruik om almal weg te hou van hul sandput af. As iemand toevallig en per ongeluk begin uitblink het, het hulle die maatskappy doodeenvoudig uitgekoop en deel van hul groter maatskappy gemaak. Dit was Kapitalisme 101.
Is die internet ontdek of ontwerp? Welke een van die twee dit ook al was, dit was moeilikheid vir die platemaatskappye.
Met tegnologie wat goedkoper geraak het, het dit moontlik geword vir musikante om musiek goedkoper op te neem. ’n Ateljee wat eens miljoene gekos het, kon danksy 1’e en 0’e nou in ’n slaapkamer gerepliseer word. Dit het beteken dat almal nou hul eie musiek kon opneem. Dit was nie net die een of twee gelukkiges wat ’n kontrak by platemaatskappye losgeslaan het nie.
In Suid-Afrika het die negentigs ’n double whammy vir Afrikaanse musiek ingehou. Ná 1994 is die beperkings op Afrikaans as taal gelig. Die SAUK, ATKV en die FAK kon nie meer bepaal watter musiek bevorder sou word nie. Afrikaans was ewe skielik vry. Gekombineerd met toeganklike tegnologie het die twee nuwighede ’n groot ontploffing veroorsaak.
Die platemaatskappye het nie geglo die internet hou ’n gevaar vir hulle in nie. Met die uitsondering van grootskaalse rowery was daar voorheen geen bedreiging vir hul produk nie. Die internet, so het hulle geglo, is vir pornografie en nerds, nie die cool mense aan wie hulle musiek verkoop het nie.
Hulle het veilig in hul limousines en hoë torings gesit en gedink dat die internetwind wat gewaai het nie hulle hoë boom sou affekteer nie. Wat hulle nie besef het nie, is dat die internet van almal rowers sou maak.
Hulle
