met emmer en stoel onder die diere verdwyn. Die melkboer het sy emmer, ’n halwe vaatjie met koperhoepels, aan die tou-handvatsel gegryp en met ’n wye, verwoede swaai van sy arm vir Chief Harry daarmee teen die kop geslaan dat hy agteroor in die modder en nat beesmis val.
Chief Harry het van dié dag af van die Fort af weggebly. Sommige lede van die huishouding was verlig daaroor. Eva was bekommerd en het vir Van Riebeeck vertel die vrouens sê Aut-shumao het sy karos gevat na Ngonnemoa toe. Ngonnemoa was die Swart Kaptein, wat met die ander helfte van die Cochoqua noordoos van die Kaap langs die groot riviere af wei. Van Riebeeck het haar oor die Swart Kaptein uitgevra om haar kennis te toets, want hy het self een en ander van die man geweet, hy was al by die Fort. Baie beeste, sê Eva. Baie mense en ’n klomp aanhangers wat nie herders is nie, ook nie jagters nie, maar vrybuiters wat eendag teen Ngonnemoa sal opstaan, soveel mense sal doodslaan as wat nodig is, en soveel vee daar wegdryf as wat hulle wil hê.
“Waar hoor jy dit?”
“Autshumao sê so.”
“En is daar vriendskap tussen hulle twee? Is hulle familie? Of wat hou hom daar?”
“Nee,” sê sy. Sover sy weet, het Autshumao nie bloedfamilie in daardie kamp nie. Sy het nie geweet wat hy by Ngonnemoa soek nie.
Van Riebeeck het die melkboer ingeroep en hom gevra om iemand aan te beveel wat die toesig oor die Kompanjie se beeste by hom kan oorneem. Chief Harry is gegrief, en dit sal goed wees as hulle ’n toegewing maak om hom die indruk te gee dat die Kompanjie sy gevoelens op die hart dra. Hy hoop die melkboer verstaan hoe sy diens gewaardeer word, en waarom hy nou hierdie opoffering van hom vra, maar die tyd is daarvoor geleë. Hy sal beloon word met ’n goeie pos wanneer daar een oopval.
Chief Harry was ’n week later, miskien ’n paar dae meer, met ’n troppie skape voor die poort. Hy het dit van Ngonnemoa gebring, en wou die ruilwaarde hê. Die tabak en die rys wat hy gekry het, het hy die aand onder die ou vrouens uitgedeel. Dié nuus het Eva ook vir Van Riebeeck vertel, en sy was verbaas, want haar oom was nooit ’n vrygewige man nie; hy kon nooit bekostig om een te wees nie. Heel vroeg die volgende oggend was daar ’n luidrugtige bakleiery by die Duintjies toe Chief Harry die vyf vrouens met sy kierie uit die verweerde huise veld toe jaag. En net na oggendgebed het hy dit self aan Van Riebeeck verduidelik.
“Hulle was te lui om te gaan werk. Ek het gevra: Wat van die Hollander se brandhout, en sy watervate wat moet vol kom? Wat van die vuil potte in sy kombuis? Ek het hulle goed gemoker.”
“Is hulle jou honde, of dwase kinders, dat jy hulle slaan?”
“Loop jou offisiere nie dag en nag met rottangs nie? Aan ’n kind sal ek nooit slaan nie, maar hierdie klomp was te lui om op te staan ná ek hulle een keer kos gegee het. Waarom moet ek alleen werk?”
“Is jy hulle heer?”
“Ja, dit is wat ek is. Ek was lank te sag met hulle.”
Van Riebeeck het nagedink. Dit was die eerste keer dat hy vir Herrie as ’n moontlike stamhoof sien, een wat sy mense dissiplineer, al is dit op ’n kru manier. En bevorder Herrie nie daardeur die Kompanjie se belange nie? Daarom sal hy die man ook nie belet om by die Kompanjie se beeskraal te kom nie. Laat hy sy belangstelling wys, en tuis sy ou vrouens organiseer soos dit ’n kaptein betaam. Maar is dit Herrie se opregte bedoeling?
Hy vra vir Eva: “Wat gaan aan met Herrie? Dink jy dat hy sy grief vergeet het?”
“Hy sal dit nóóit vergeet nie. My heer moet hom nóóit vertrou nie. Hy speel maar dat hy my heer se vriend is.”
Chief Harry het teen melktyd op ’n somersaand weer op die boonste balk van die kraalheining gesit om die melkery dop te hou. Hy is gesê om uit die kraal te bly. Die nuwe melkboer en die weeskind het in stilte gewerk met hulle voorkoppe teen die koei se flank aangeleun, en het net opgestaan om hulle emmers in die groot kan te gaan leegmaak. Die koeie was ná die winter in goeie kondisie en glad verhaar, mooi skoon, sonder mis op die skene of modder in die lieste. Dit was goeie vee, die koeie wat met halftoe oë in die krippe vreet. Hy het gehou van die stil en gladde werkery, hoe hulle die koei liggies span, groenvoer in die krip gee, paaiend gesels.
Oorkant op die Fort se muur het Van Riebeeck by ’n soldaat gestaan, en ook na die beeste en die melkery gekyk. Dáár was ’n man wat sonder vee in die land gekom het, en kyk waar staan hy vandag, het Chief Harry gedink. Hoe voel daardie heer in sy swart jas? Hy laat die trompet blaas, stuur soldate rond, laat weer die trompet blaas, beveel sy matrose om na die eiland te roei, laat huise bou en boompies plant, en kyk op krale vol vet beeste, spekvet skape. Ja, ’n regte groot kaptein, dié man wat nou anderdag uit ’n skuit geklim het. Chief Harry het die man beny.
Hy kon die vars melk ruik wat skuimend in die kan stort. Hy het gehoor daardie koeie gee nou meer melk as tevore, hulle uiers was groter en voller. Vir Dawid Jansz, weeskind, het hy nou geken. Hy is hier van ’n skip af gegooi. Die kind weet min van die wêreld. Sy pa was ’n matroos, sy ma was van Java, hulle kind lyk daarna. Sy werk is om met die sekel die groenvoer uit die vleie te haal. Hy slaap in die skaaphok en gaan haal sy ontbyt by die skafplek se luik. Die melkboer skel hom met dieselfde stem waarmee ’n hond geskel word. Maar die seun is ook nie skaam nie en praat teë met dieselfde stem in daardie deurmekaar taal, en laat nie die melkboer oor hom regeer nie. Hy ken die kind, het Chief Harry gedink. Hy is min werd.
Hy sien Krotoa met die Hollander se vrou bo-op die muur na haar man toe loop. Hy ken haar ook, dink hy. Sy is ’n mooi vrou, skaars twintig, skraal en met ’n sagte stem. Sy dra haar kind asof sy voor die hele kraal vol beeste kom spog met die kind wat sy verwag. Maar waar is haar twee seuntjies? Êrens in die huis is hulle nou alleen.
Chief Harry het sy kop weggedraai toe hy sien dat Van Riebeeck se vrou na hom beduie, en dopgehou uit die hoek van sy oog. Toe praat sy weer met die Hollander, en hy wink na die soldaat wat op die muur loop. Na ’n paar woorde draf die soldaat met die houttrap af grond toe. Wat nou? Chief Harry het sy oë stip op die beeste gevestig, al die melkkoeie getel, daarna die droë koeie, die kalwers, die ossies, toe die skape: ramme, jong ooie, ou ooie, lammers.
Die wêreld onder die Fortmuur het stil, bedruk geword toe die wind gaan lê. Die melkboer het nog ’n maal sy emmer in die groot kan gaan omkeer, sy koei se spanriem losgetrek, koptou losgemaak, die melkkoei uitgejaag, vlug en vinnig die volgende koei gespan. Die emmer was amper vol, dit was ’n goeie jongbees. Die soldaat wat op die muur loop, het met ’n pakkie in die hand aangekom. “Vir Chief Harry, van die edelheer se huisvrou. Trek dit vir aandete aan. Opper se bevel.” Hy het sy stem laag gehou: “Jy sal jou voete moet was.” In die pakkie was ’n wye wit seilbroek, ’n blou matrooshemp en ’n onderbaadjie van leer. Chief Harry het die klere oopgeskud en bekyk. Dit was goeie klere; hy sou dit graag teen die koue nagte aantrek. Bo van die muur af het Van Riebeeck en sy spioene hom dopgehou. Hy het sy dank aan die Hollander geknik, die bondel gevat, en geloop.
Op ’n mooi aand toe die maan vol was en daar nie ruilvee by die drif te wagte was nie, het hy die nuwe klere aangetrek, ’n volle rol tabak uit sy wegsteekplek gehaal, en na Oedasoa toe geloop. Sy bladsak was vol kanna en boegoe. Hy het dit vir Oedasoa se vrou aangebied, en sy storie aan haar uitgelê: “Met jou susterskind gaan dit goed. Ons woonhuise staan by die wyebroek, en hy kyk na ons. Ek is nou weer ’n man, en ek het ’n vrou in my huis nodig. Ek het geen beeste nie. Ek wil hê dat jy dit vir Oedasoa sê.”
“Wat wil jy van hom hê?”
“Dat Oedasoa vir my van Krotoa se troubeeste gee, om vir my ’n vrou te soek.”
“Hy sal dit nie doen nie. Hy sal daardie beeste nie eens vir haar gee nie. Kyk, Autshumao, dit is goed dat jy ’n vrou wil
