›Nano Měšerjo, mi so zda, zo je waš nós tola chětro dołhi.‹ Na to starc: ›Luby Handrijo, w mojim času rozdźělachu nosy w Kamjencu. Hdyž tam ja přińdźech, běštej jenož dwaj wyše, jedyn dołhi a jedyn wózhriwy. Tón dołhi sej ja wzach. Kaž widźu, maš ty tón wózhriwy!‹ Zapyrity Handrij šwikny konjej a ćěrješe ze zahrabowacymaj brunakomaj bjeze słowa dale.«
To bě chichotanje pola žonow!
A Hańža powědaše: »Wo wótrym jazyku stareho Měšerja ja tež podawiznu wěm. Z města ducy domoj zetka wón staru Bětnarku z rjanym, róžowym kłobukom na hłowje. Wón zasta a hladaše přećelnje na nju kaž liška na huso. Wona: ›Što ha kawki předawaš?‹ Wón: ›Čłowjek njeby wěrił, zo na tajkim starym kerku tajkele rjane róže kćěja!‹ A wona so z wětřikom zminy.«
Předźerki běchu so nasmjeli a so na dompuć hotowachu. Nadobo wulki wrjeskot, wšě so stróžichu! Mać sej mysleše, zo je wichor třěchu wottorhnył a do dwora ćisnył. Při błukej swěcy wolijoweje latarnje spóznachmy wobradu: Wotłamany kónc cyrkwinskeje wěže tu ležeše. Kajke zbožo, zo nichtó wonka był njebě!
Trundlata Marja
Jan Wornar
Swój čas słušeše do wobraza našeje wjeski Trundlata Marja, kotruž lědma štó hinak mjenowaše hač Lumpenmorij. Wona bě mała tołsta žónka, kotraž z města pochadźeše. »Z města« rěkaše z Budyšina. Zrědka praji tehdy štó Budyšin na stolicu Serbow.
Trundlata Marja bydleše w měsće pod hrodom na Rězniskej a hromadźeše po wsach trundle. Připódla předawaše tež wšelaku korjeninu, cworn, jehlički a knefle. Pola nas doma, lěpje prajene pola našeje wowki, Trundlata Marja najradšo zastawaše a wuprosy sej na někotre dny nóclěh a bydło. Hdyž přijědźe, to bórze po cyłym domje kaž na turkowskim bazarje wonješe. Wobkuzłace wónje ći do nosa stupachu, zo sy był wšón wopojeny.
Raz nam Glawšec nan, wjesny póštownik, kartu přinjese. Hdyž zastupi, rjekny: »Lumpenmorij zaso přijědźe!«
»A hdźe maš to jow?«, chcyše wowka wědźeć.
»Hdźe jow?« Glawšec nan sukny z ramjenjomaj. »Štó druhi by ći hewak pisał?«
Woprawdźe. Hewak nam lědma štó pisaše. Hdyž kartu abo list dóstachmy, bě wotpósłarka najhusćišo Trundlata Marja.
Trundlata Marja njebě jenož mała a tołsta žónka, wona bě tež žortna a wjesoła. Nikomu ničo za zło njebjerješe a rěčeše dobru serbšćinu. Hdyž ze swojim kolesom přiběža, na kotrymž bě přičinjeny kófer a běchu přičinjene tež někotre toboły, staji je stajnje na samsne městno při durjach, zastupi a postrowi: »Pomhaj Bóh!«
»Do wěčnosće!«, wowka na to wotmołwi, kaž by to najwšědniša wěc była, takle wotmołwić. Serbski ewangelski a serbski katolski postrow so derje k sebi hodźeštej. Bjez kazanja so Trundlata Marja sobu za blido sydny, stykny ruce a praji: »Dźakowano bohu!« Na to wućahny z jedneje ze swojich tobołow titku a poda ju wowce. »Zmlěj namaj! Dobry dźeń chce so z dobrym bunjacym witać!«
Žonje měještej sej wjele powědać. Wo tym, štož je było, a wo tym, štož móhło być. Nowosćow bě w měsće a bě na wsy přeco dosć. Ja při bjesadźe na konopeju sedźach a připosłuchach. Trundlata Marja bě wjesoła, zo měješe pola nas dobry přebytk. Wowka bě zbožowna, zo bě wopyt bunjacy kofej sobu přinjesł. Bunjacy kofej bě jara žadny. Hewak piješe so špickaty, ječmjenjowy kofej.
Hdyž započa Trundlata Marja potom stare draby hromadźić, to njeznaješe wulke chwile za dołhe bjesady. Stawaše rano zahe a měješe hnydom nuzne. Do wšěch domow a statokow chodźeše so za zbytkami płatu, starej, njetrjebawšej drastu a podobnym prašeć. Trundle tykaše a tołkaše do wulkich měchow. Při tej składnosći poskićeše šwalčam a hospozam majoran, popjer za swinjorězanje, cymt, cigurij, poprik a koprik a papriku, jehlički a knefle.
Rjaneho dnja, běch snadź swoje šeste žiwjenske lěto docpěł, praji mi Trundlata Marja: »Sy nětko wulki a móžeš mi pomhać!« Přimny sej pod falu, wućahny wulku kožanu móšeń, wočini ju, měšeše w njej a naměša sej fenk. Při tym so směješe. Potom pluny zlochka na fenk, kaž hdyž by jón runje na dróze namakała, a zlěpi mi jón na čoło. »Widźiš«, wona praji. »Ja ći stajnje dźěło zapłaću. Kóždy fenk chce być zasłuženy. Štóž sej pjenježk njewaži, tón k ničemu njepřińdźe. Póńdźemoj!«
Z tym běch w słužbach trundlerki.
»A što mam činić?«, chcych wědźeć.
»Moje koło wodźić!«
»Koło?«
»Koleso!«
Koleso wodźić? Njemóže wona to sama, přemyslowach. Samsny dźeń dopóznach, zo ćeta z města ani z kolesom jězdźić njemóžeše. Wone słužeše jej jeničce jako wozydło za kófer z korjeninu, kneflemi a jehličkami a za połne měchi trundlow. Hdyž so koleso pod wulkej ćežu skoro zwjeze, mějach kófer z wačoknika wotwjazać, jón trundlerce dać a měchi k nam domoj zwozyć. Tam dyrbjachu so w bróžni jedyn při druhim kaž wojacy do runeho rynka zestajeć. Trundlata Marja ničo bóle njezacpěwaše, hač hdyž so měchi na hromadu zmjetachu.
»Rune rynki!«, sej wona žadaše. »Přeco rune rynki! Wšako sym će zapłaćiła!«
Buldokrynča mjenowachmy muža, kotryž ze swojej jachlacej a dumpacej lancbuldoku kamjenje z Hórčanskich skałow do Njeswačidła na ćah wožeše. Dwójce wob lěto zasta pola nas a měchi z trundlemi sobu wza. To bě wulki dźeń za mnje. Sprěnja dari mi Trundlata Marja pjećdźesat pjenježkow na ruku, a kompanija měchow, kotruž běch w bróžni do runych rjadow zestajał, jědźeše do swěta. Ludźo stejachu a přihladowachu, kak so na kamjenje tež hišće z trundlemi natykane stare, płatane, ze wšelakimi štryčkami a wobwjazkami zwjazane wulke a małe měchi, nabubnjene hłowaki, poćehnjenja łožow abo wupjerki sydachu. To bě na kóncu tajka pisana fóra, kaž ze wsy jěducy cirkus. Ludźo za swojimi trundlemi hladachu, jako by z nimi běrtlk, jeli nic poł žiwjenja sobu jěło.
Jónu pak so wuda, zo jachlaca a dumpaca mašina pola nas njezasta. Buldokrynč cyle jednorje nimo jědźeše, hačrunjež bě wučinjene, zo ma měchi sobu wzać. Trundlata Marja hladaše cyle zła.
»Što ha je Rynča štapiło?«, so prašeše. »Je wón nadobo redliši knjezyk abo kaža měchi z trundlemi jeho nahladnosć?«
Što činić? Ćahi su na swój wotjězd wjazane a lědma budźe jedyn trundlow dla čakać. Bjez komdźenja spěchaše Marja k bur Młóńkecom, zo by sej tam zapřah wuprosyła. Njetraješe tež dołho, da tu Młóńkec pohonč z rěblowanym wozom bě.
»Fiks!«, kazaše Trundlata Marja. »Ćah mi ćeknje. Dyrbju hišće do Rynča w Njeswačidle być!«
Ludźo pomhachu natykane měchi a wšo druhe na wóz zmjetać, Trundlata Marja hrabny swoje koleso, ćisny je sobu na fóru, kazaše mi, zo bych so na měchi sydnył, a jědźechmy z trundlowskim wjezłom ze wsy. Pohonč sej snano mysleše, zo bjez chwatka dočinimy, tola Mari dźěše to přepomału. Wona wukuzła ze swojeje toboły cigaru, da ju pohončej a přewza sama wotežki.
»Nětko
