Rozžohnowachmy so wot Józefa a wopušćichmy statok. Józef a jeho susodka namaj před domskim stejo kiwaštaj, jako na křižowanišću před wopušćenym ródnym domom Herty Müller a statokom Józefa do awta lězechmy. Nam štyrjom bě chětro styskno, štož so hišće zesylni, jako na kěrchow bywšeje němskeje a nětko skoro cyle rumunskeje wsy stupichmy, k rowu staršeju spisowaćelki. Pohrjebnišćo bě dźělene: na prawym boku lute stare a starše šěre rowy z němskimi a chětro wuwjedrjenymi napisami, na lěwym pak nowe rownišća, z kotrychž so we wječornej ćmowinje z běłych kamjenjow mjena a připisy rumunsce błyšćachu.
W susodstwje
Róža Domašcyna
za Doune Porter
maš křidło durjow pozběhnyć, prjedy hač kluč w zamku zwjertnješ, pozběhnyć a zwjertnyć zrazom, zwuk wubudźi psycu, Sienu, wona přińdźe do wochěže mje postrowić, pomajkam ju, potom stupam po drjewjanym schodźe do prěnjeho poschoda, trjepuški stonaja ze zazwukom a pozwukom, bjez stonanja njebychu to tele trjepuški byli, njeby to tónle stary dom był, do kotrehož mje ćehnje …
hdy su trjepuški stonać počinali, hdy je kóždy swój zwuk wuwił, schód stona dołhož móžu myslić, bě potajkim přede mnu tu, a trjepuški stonaja přeco na samsne wašnje, lědy zo sym kluč do zamka tyknyła, Sienu wubudźiła a na prěni trjepušk stupiła, woršty běłeje barby njejsu zwuki pohłušić zamóhli, a mylu so, hdyž myslu, zo so z kóždej dalšej worštu nimo zežołtnjenja a zawostateje wónje něšto změni, schód je konstanta mjez schodźišćom deleka a schodźišćom horjeka …
najhusćišo přińdu zahe wot Rue des Casernes z nakupami wróćo a přinjesu zapach wuskeje hasy sobu do domu, wóń z boulangerije, z klamarstwa, hdźež tobak předawaja, přinjesu smjerd asfalta ze sobu, tón hač ke kromje domow saha a so w lěću na póduše lěpi, čwak toho njesu po schodźe horje, kładu jón na wurjedźene špundowanje …
hnydom nalěwo při schodźišću su durje do najstwy, nětko hóstneje stwy, mam jenož klinku z lateho železa dele stłóčić a do duri storčić, hižo stupju přez próh, najstwa je zady ze zawěškom dźělena, před nim, srjedźa, steji blidko, na nim owalny špihel z nóžkami a za blidkom stólčk, połožu knihi na blidko, tak, zo jich chribjety na mnje hladaja a ja mjena na nimi wučitam: Rimbaud, Kaser, Joyce, Puškin …
za zawěškom, to wěm, steji łožo, poslešćo ma čerstwe běłe poćehnjenje, linon pochadźa hišće z wobsydstwa poslednjeje burowki, pod zawkom leži mydło, te wozmu kóždy raz do ruki, hdyž poslešćo zběhnu, komu je łožo z truženymi kulkami na wšěch štyrjoch róžkach słušało, komu je štó mydło darił, kulki su wotpřimane, štó je so jich dźeržał a čehodla, štó je we łožu spał, je derje spał – stajnje dźěsći w zhromadnym łožu, so powědaše – pozdźišo přida so wuměnk, snědań, wobjed a swačina za swójskim blidom, drasta, třeći dźěl sadu ze zahrody a – jelizo trjeba – wothladanje …
łožo steji pod woknom, te pokazuje do zahrody, wobhrodźeneje zahrody, sadoweje zahrody, sćiny łopjenow hibaja so po poslešću a jenož w zymje hodźi so we łožu ležo běh mróčelow wobkedźbować, tych wysokich, běłych, kiž su w lěću, w horcoće, skoro njepohibliwe, a tež tajkich, kiž so zjewja, po tym zo je so sněh sał, w nocy, te nisko a spěšnje ćěkaja, poł spicy so ći zda, zo su to mróčele kura …
w tymle łožu, při kotrymž na sćěnje stajnje hišće wutřihanka burowki wisa, w owalnym passepartouće a ćěmnobrunym lakowanym ramiku, ležeše w aprylu pjećaštyrceći wony ruski wojak, za kotrehož bě wšitko hižo nimo, hdyž tule fronta zachadźeše, schowaštej so poslednja burowka a jeje šěsćlětna dźowka pola susoda w derje wumurjowanej pincy, hdyž so domoj wróćištej, ležeše tam we łožu wojak, ležeše z wotewrjenymaj wočomaj, hrudź měješe přetřělanu, dźowka je jeho namakała, wšudźe krej, powědaše dźěćo, to bě tola nan, powědaše dźěćo, hdźe hewak by dóńć měł hač domoj, wony dyrbješe tola tón nan być, kajkeho by sej dźěćo jeho hewak předstajić móhło …
hdyž so do łoža lehnu a hłowu na derje natykanym hłowaku njehibam, móžu dźěćacy hłós słyšeć, stanu, zo bych zwuk wotbyła, wočinju laptop a sutam, pisam, klepotanje tastow mje změruje, ale lědy zo jón na špundowanje při łožu staju, je hłós zaso słyšeć …
hewak je najstwa zrumowana, stajnje je zrumowana, z kamora wonja za čerstwymi poćehnjenjemi a kulkami pře mole, za wutkniwym mydłom, rumnosć swoje potajnstwo nihdy njezabywa, tež hdyž kamor wočinju, poćehnjenja wurumuju a knihi nutř zestajam, lědy zo kamor zaso powočinju, so wóń znowa roznjese, so wójnska podawizna do pomjatka drěje, dźerži so pod niskim wjerchom a reflektuje na łožo, samo mjez łopjena knihow je zalězła a překisuje jich poselstwo …
runje napřećo mojej hóstnej stwě je stwica, trjebaš so jenož klinki stareho kašćikoweho zamka dótknyć, hižo so durje wočinja, na wuskej stronje rumnosće steji šěroke pisanske blido z metalowymi přimkami, je wójny přetrało, přimki dopominaja na knefle wojerskeje uniformy, blido je ze swětłym tkanym přestrjencom wodźěte, na nim su zabalikowane zawki za hosći a ruby, pódla steji plećeny stólc, nad nim, na sćěnje, wisaja pohladnicy z Parisa, Lyona, Verduna, njepopisane, njetrjebane, mała Eiffelowa wěža z lateho železa steji kaž wopušćena na wuskej woknowej desce, nan drje je ju z wójny sobu přinjesł, je dźěćo wědźało, na špundowanju stejitej wo sćěnu zlehnjenej wobrazaj, jedyn pokazuje swjatu Marju z překłótej wutrobu, z kotrejež so kapki kreje ronja, pódla wobraz swjateje Cecilije při klawěrje, wobaj kaž runje tam stajenej, z wotpohladom, jej hnydom na sćěnu pójsnyć …
tež wokno stwicy skići pohlad do zahrody, do wobhrodźeneje zahrody, trawa je syčena, tři schodźenki z kamjenja wjedu na terasu, kotruž njewidźiš, hdyž z wokna hladaš, štož widźiš, su někotre pjenki ćěłoweho zela a demjanćika, widźiš wusku hasku, na trawu krjeslenu wot słónca, tam je ćopło, chcu do zahrody, schody křipja po puću dele …
Siena je njesćerpna, lědy wočaknje, zo so suwate durje wotewrja, na terasy steja blido a stólcaj, na blidźe slědy, do drjewa zasakane čerwjene wino abo lazura, njehodźa so hižo wutrěć, z pokazowakom wobkružu jich kontury, mjezy kontinenta, kraja, města, frontoweje linije, w hornčerskich sudobjach kćěja geranije, begonije, naliki a agawy, Siena chwata po zahrodźe, wuběhuje so, markěruje wotnowoty swoje znate městna, w susodstwje, na tamnej stronje kamjentneje murje słyšu jednotliwe hłosy, pohłušene, cuze, dosć anonymne a zrozumliwe jenož, hdyž to chcu …
z domskeho klinča zwuki klawěra: přadła je Marja kudźałku … klawěr Blüthner, čorny dub z truženymi wozdebjenjemi, steji w dobrej stwě, tola tam nichtó njehraje, jenož durje na terasu hibaja so we wětřiku a kłapaja njejapcy wo klawěr, zhubjene zwuki zaklinča w mojej hłowje, hłosy dźěći, stupa mi do mysli, štož sej spomjatkowach, hdyž sej wěcy wobhladowach, kotrychž njeměła so dótknyć, za škleńcu biweja móžu nadobu poslednjeje burowki widźeć: pórclin z motiwom Drježdźanskeho ćernika, posledni raz wužiwany při křćeńcy dźowki, za wuzhibowanymi durjemi kamora su talerje a sauciery, teriny a łžicy, sudobja za kwasy, dosahace za sydom kwasnych dnjow …
njewotsunu škleńcu, njewozmu ani talerka, to mi njesłuša, wotwobroću so, stary Shiraz tuži moje kroki, na małej komodźe steji dobry
