hižo wutrać njezamóžu, masam za kulowatym zapinakom na wobmjetku, hnydom skoči pod wjelbom wjercha swěca do lampy z płatowym zasłonom …
indirektna swěca, załožu wo komodu, ta bu we wójnje sylnje wobškodźena, w połstatych lětach ju zwuporjedźachu, moja komoda jej rěkach, bu z hubicu wozdebjena, ze šěrej a swětłobrunej barbu, móžu so hišće na wóń barby dopomnić, kusaty smjerd w kuchni, a kak je poslednja burowka tyšerjej na to bankowku do ruki stłóčiła, to sym do barby dypnyła, ta zawostaji na porsće swětłobruny slěd, běch přeswědčena, zo jón hižo njewotbudu …
na kóždy pad bě kuchinska nadoba hižo tam, hdyž počinach wěcy na wědomje brać, stary drjewjany kuchinski kamor a wulke blido z duboweho drjewa, samsne stólcy, ćežke a w chribjeće z brunej kožu poćehnjene, ju dźeržachu swětłe nity, na blidźe swěčnik, chlěbowy kašćik, šklička, do kotrejež samodźěłanu butru kładźechu, běchu ju z formy wzali, z formy z rězbarjenej kwětku srjedźa, kołowokoło z pruhami kaž słónčnymi, dowěm so, kak poslednja burowka butru dźěłaše, z butrobasom, traješe dołho, prjedy hač měješe butra prawu konsistencu, bě to w połstatych lětach, začinichmy wokno, nichtó njesmědźeše słyšeć, zo butru dźěła, sam butru dźěłać bě zakazane, zaspěwachmy sej přadła je Marja kudźałku, z dobreje stwy nas tehdy młoduška dźowka na klawěrje přewodźowaše, spěwachmy z połnym hłosom, sedźach na zelenym konopeju, bě z plyšom poćehnjeny, bosy noze na plyšu hibać nochcych, łoskotaše, při mni nalěwo ležeše kóčka a baješe bajki, naprawo steješe talerk z motiwom Drježdźanskeho ćernika, na nim hóble jejo, połojca bě za mnje, połojca za burowcynu dźowku, běch hłódna, přewšo hłódna, tyknych jejo do huby …
na talerku z motiwom ćernika leža figi, pódla steji karafa z fefermincowym palencom, při nim mała zelena likerowa škleńca ze škrabanym motiwom łopjena, naraz wonja za mjatwičku …
wočinju wokno, dycham, sym w městačku Die w južnej Francoskej, abo sym na Kočej hasy čo. 3, w ródnym domje, sym drje druhdźe, na druhim městnje, w domskim, kotrež tež hižo njesteji, ale kotrež je stało, přez stolěća stało a swoju stawiznu měło, stawiznu w nim bydlacych ludźi, domske je fyziognomiju ludźi wobwliwowało, jich wašnje so pohibować, so schilić, runje stać, rěčeć, słowa wupytać, za ručicu sahnyć, po trjepuškach do wochěže stupać, kluč do zamka chěžinych durjow tyknyć, wotamknyć, swojotny raz domskeho so njehodźi prěć, charakter ležownosće, městna, sydlišća …
hačkuli prjedy, dawno, tale legenda nima kónca, tež tam nic, hdźež so tuchwilu snadna kerčina a přimórski wows zasydlić spytatej, w naslědnej kónčinje
Šokolada
Marja Młynkowa
Hdyž dźeš přez nawjes delanskeje wsy, takle nawječor abo připołdnju, hdyž ludźo wobjeduja, to móžeš zetkać žonu w serbskej narodnej drasće. Sedźi něhdźe na jednym kamjenju abo něhdźe na trawniku při burskim dworje, a to je ći dźiwne. Drasta na njej njeskutkuje někak akuratna, je dźě to tež wšědna drasta do dźěła, ale rubiško, fala, pjezl, to je, kaž by na prawym blaku njebyło. Wobličo je hłuboko schowane pod rubiškom, skoro kaž pola muzelmanki, a napadnej stej jenož wulkej čornej woči. Wobknježitej cyłe wobličo. Ale někajke dźiwne swětleško so w nimaj dymi, někajki fantastiski wuraz matej, kołujetej, sapatej, zašlewjeritej so, a wuraz jeje rukow podšmórnje dźiwnuške zadźerženje. Ludźo wo njej praja, zo njeje cyle prawa při rozumje. Ruce hiba a łama, bórčo njerozumne sady, zaswari, dźěćom hrozy. Wšitcy wědźa: To je Bětnarjec Madlena. Mój nan přeco powěda, kajka rjana a mudra holca je Bětnarjec Madlena była. Wón dźě dyrbi to wědźeć. Bě jeho přećelnica z dźěćacych zažnych dnjow. Su wjele kuskow hromadźe hrali, njerozdźělni mali worakawcy, na haćenjach a w lěsu, při pasenju hus, při kupanju a łójenju a hdyž zahrachu kwas. Kak sta so Bětnarjec Madlenje to njezbožo, zo bu duchownje chora? Nichtó to prawje njewě. Powěda so, zo bě w Drježdźanach, jako tam słužeše, swědk jednoho mordarstwa. Nětko je wona tak z přirodu zwjazana, zo je so snadź wotwobroćiła wot ludźi, natwari sej budku ze słomy a lěha w lěsu, chodźi po dalokich delanskich lěsach a wuznaje so wšudźe. Jědźe samo z busom a wulěze a dźe cyły dźeń do zdaleneho lěsa a wróći so w prawym času domoj. Chodźi kaž wšitcy ludźo njedźelu kemši a druhdy spěwa rjenje a prawje, a nadobo brunči a korči, zo so dźěći směja.
Jako mój nan a jeho bratr-dwójnik prěni raz k spowědźi dźěštaj, tak bě to wulka wěc. A njebě scyła tak jednorje wšitke hrěchi wunamakać a na cedlku napisać. Bětnarjec Madlena dyrbješe pomhać. Bě starša a mudriša, ale wona to njechaše na žadyn pad zadarmo činić – mjenujcy te hrěchi napisać.
»Što da chceš měć?«, so worakawcaj woprašeštaj, lesćiwaj a strachoćiwaj. Madlena so wiješe a so směješe a wubuchny: »Šokoladu!« Nan našeju hrěšnikow bě mały wjesny klamar. Měješe šokoladu w swojim wobchodźiku. »Haj!«, slubištaj kadličkaj.
Jako dyrbješe so nětko ta cedlka pisać, lězechu wšitcy třo do sćiny hata.
»Sy ty łžał?«, prašeše so Madlena wobchodnisce. Madlena zapisa »haj«.
»Sy ty žaby rězał?«
»Haj.«
»Sy ty bratra přemłóćił?«
»Sy ty na wowku jazyk wusunył?«
»Haj.«
»Na dočakajtaj«, wěšćeše Madlena, »to budźe ćežka pokuta.«
Madlena naličowaše a zapisowaše. Na kóncu so cyle začerwjeni, hladajo na tu dołhu cedlku. »Wój staj hrěšnikaj!«, wobdźiwaše hólcow.
»Daj nětk jow!«, kazaštaj bratraj. »To dosaha.«
Madlena pak cedlku kruće dźeržeše: »Najprjedy zapłaćić!«
Mój nan wućahny rjanu wulku taflu šokolady. Błyšćeše so jeno tak w slěbornej papjerje. Madlena ju hrabny a tykny ju za falu.
»A nětko, mojej hólcaj, dyrbi hišće jedyn hrěch na papjeru: Sym šokoladu pokradnył!«
Hólcaj na so hladaštaj. Bě to jenički hrěch, kotrehož běštaj sej wědomaj. Začerwjeništaj so hač za wuši, Madlena pak wuskoči a smějo so lećeše wotsal.
Wusonjeny kóń
Jurij Brězan
Na kónc žiwjenja přebywaše naš nan husto pola nas w Hornim Hajnku. Při dobrym wjedrje wotběža wopyt přeco na jedne a te same wašnje: Nan wulěze z awta, zeprě so kruće wo swojeho konja – tak mjenowaše wón swój kij – a nastaji so na puć po zahrodźe.
Na kloftraj šćěpkow wón jenož, móhłrjec nimoducy, zabórča. Přidam, zo kloftraj njeběštej tak runej, kaž by wón je twarił, ale njeběštej tež tak křiwej, zo byštej hubjene swědčenje wo mni dawałoj. Naš nan pak by na njej zabórčał, prjedy hač by so wón na kritisku inspekciju mojeho dalšeho hospodarstwa podał. Z krutym wóčkom stareho burskeho čłowjeka wobhlada wón moje poł ara wulke ratarstwo, porokowaše mi křiwosć běrnjacych rynčkow, wobžarowaše běrny, kotrež dyrbjachu sej bjez hnojiwow pomhać, a měješe tež něšto wustajić
