style="font-size:15px;"> – Сен менің жасымда неге болыс болып отырсың? Сен өйтіп мені кемітпе!
– Мені ояз ұсынған, сені билер сайлайды. Ал сені Құдай біледі, билер өткізбейді.
– Ол қырт шалдардың өткізбейтінін білемін. Қазір билер ояз алдынан өтіп жатыр дейді ғой. Сен мені сол ояздың алдына апаршы, сөйлесіп көрейін. Ол мақұлдаса мұндағы билер түк жасай алмайды.
Әлсеннің мына сөзінде орынды бір қисын жатқанын Шоң білді. Сонда да айтқан:
– Әлсен, есіңде болсын, би болған адам болыстықтан да жоғары тұруы керек. Болыс анау жоғары жақтың айтқанын орындайды, ал би өз ақылына сүйеніп жұмыс істейді. Ақыл айтады. Ал қазіргі би баяғы заманның билеріндей болмауы керек. Өзінің руларының пайдасына тартпай, ел қамын ойлайтын және анау ояз көңілінен шығатындай билік айтуы керек.
– Сенің осы айтып отырғаныңның бәрін білемін. Мен өзің ойлағандай, бос қуыс кеуде адам емеспін. Осы саған келер алдында бәрін ақылға салып толғанғанмын.
Шоңға Әлсеннің мына сөзі ұнамай қалды. Баланың сөзіндей болып кеткендей көрінді.
– Нені ойландың, нені толғандың? – деді Шоң.
Әлсен сол сәт аузына сөз түспей айтары болмай қалғандай, үнсіз қалды. Алдында елдің тәуірлерімен үлкен ауыл болу туралы сөз болғанда соларды жақтап жүргенін естіген еді Шоң. Сонысын жақтырмай қалған. Мынадай сөз айтып тұрғаны содан еді. Шоң отырып айтқан:
– Екеуміздің пікірлерміз қабыспай жатыр. Қалай бірігіп жұмыс істейміз?
Әлсен мына сөздің қайдан туындап отырғанын біле қалды да, сәлден соң сөз бастаған:
– Қазаққа үлкен ауыл болып отыр дейсің. Ал соны анау ояз қолдай қоя ма?
– Қазақтар өз жерінде үлкен ауыл болып жатса, орыстардың онда қандай ақысы бар?
Дегенмен Шоңға Әлсеннің мына сөзі Карбышевтің сөзімен қабысып жатқандай көрінді.
– Сен Нұра бойының Тоқаларының үлкен ауыл болып отырғанына неге қарсы шығып жүрсің?
– Мен қарсы шығып жүргем жоқ. Ана Телекең бастаған адамдар ғой. Сен әуелі әкеңді көндір, содан кейін мен қарсы болмаймын.
– Сен әуелі мені қолда, содан кейін биге өткізуді ойланып көремін.
– Сен әуелі мені өткізсейші. Содан кейін сенің айтқаныңды қолдаймын.
– Мына арада сен маған билікті қимай отырған тәріздісің. – Әлсеннің қатты ашуланғанда есікті тарс еткізіп жауып үйден шығып кететін әдеті бар еді, бұл жолы да соны жасады. Шоңға бар ашуын сонымен білдіретін. Телқозыға да кейде соны жасайтын. Телқозы оның онысына мән бермейтін. Әлсен кеткен соң Телқозы кірді. Ол Шоңнан сұраған еді:
– Сен ана Шөміштің баласын ренжітіп жібердің бе?
– Ренжісе қайда кетеді? Ертең айналып өзі келеді.
– Сен Шоң Әлсен тәрізді өзің қатарлы жастарды ренжітпе. Өзіңе тарта бер. Анау шалдармен ренжіскенде сені қолдайды.
– Мен Әлсенді ренжіткем жоқ. Мені ренжітіп жүрген сізсіз.
– Шоң, сенің өткен
