Морзадан ким булмассың әле!
– Нинди морза?
– Алпавыт. Татар алпавыты…
– Син торасы бүлмәнең тәрәзәсе теге якка карый, – диде Ид- рис абый. – Инеш теге яктан да күренә. Безнең авылның өч ягын- да – су, бер ягында – тау. Дошманнардан сакланырга уңай булган. Безнең авыл хан заманыннан гына түгел, әллә кайчангы.
Авыл урнашкан тау астында – елга белән ике арада – башларын күккә чөеп, бакыр кәүсәле наратлар үрә каткан. Аларны урталай ярып, инде чәчәк атарга җыенган юкәләр сузылган аллея, ахрысы. Елга буенда ук куаклар (шомырт, чияләр бугай) чүгәләп утыра.
– Ул нинди җир? – дидем.
– Шул алпут паркы, – диде Идрис абый.
Аллея ярга җиткән җирдән алпавыт өенә ап-ак ташлы текә баскыч менеп китә.
Күңелемнән генә станцияне иске су тегермәне урынына корып карадым. Елганы тоба беткән җирдә – текә яр турысыннан буасың, без басып торган сөзәк ярны ерып, станциягә су агызачак канауны казыйсың. Ул чагында бу тирәдә байтак җирне су баса, шул исәптән паркны да.
Каһир алпавыт паркына игътибар итүемне сизде:
– Под корень! – диде нигәдер русча. – Морзаларның эзләре дә калмасын!
– Матур бакча. Әрәм була бит.
– Аның каравы авыл ямьсез! Ник ямьсез? Алар матурлыгы белән янәшә торганга. Под корень… анасын!
Каһирның күзе очкынланып китте. Бу мәлдә ул ниндидер карчыганы хәтерләтә иде.
– Безгә байлар калдыгы кирәкми. Үзебезнең кулдан да килә! Теләсәк кисәбез, теләсәк турыйбыз. Җитәр!
– Ярый, – дип килештем. – Ә бу нинди түмгәкләр? – Мин аяк астындагы вак калкулыкларга ишарәләдем. Без торган сөзәк үрдә тәбәнәк, киң ябалдашлы җиде-сигез карт имән дә үсеп утыра иде.
– Зират, – диде Идрис абый.
– Зират? Шуның аркылы канау казыйбызмы?
– Хан заманыннан калган зират ул. Изгеләр зираты, диләр.
– Авыл картлары каргамасмы соң?
– Безнеме?! Хәзер бездән дә изге кем бар? Әзме кан түктек? Без түккән кан елгасына станция корсак, кояш яктысының да кирәге калмас иде! – дип кычкырды Сафин. Әйтерсең лә без чукрак идек. – Болар бар да ташландык инде, авыл зираты башка төштә.
– Авыр эш, – дип карыштым мин. Юк, алардан акыллырак булып, борынгы зират өчен борчылып түгел. Моны алар хәл итәргә тиеш иде – менә шуңа.
– Авыр эшне эшләве бик гади, – диде Каһир. – Иң авыр эш – бала табу да кабер казу, диләр. Ә тегесе дә, бусы да бик тиз аның.
Ул күпне күргән кешеләр кебек ярып, ышанып сөйләшә.
– Зират бозу әллә ничек инде, мәсхәрәләгән шикелле начар эш. Син ничек уйлыйсың, Идрис абый?
Аның урынына Каһир җавап бирде:
– Әгәр дә киләчәктә минем каберем кемнәргәдер комачаулый икән – тигезләсеннәр! Нәрсә ул кабер?! Кирәк икәнмен, мине тере килеш тә ала аласың! Теләсәң кая куй – риза!
– Бу тау белән зират арасын бусакмы? Монда хет диңгез ташып тулсын – буа эһ тә итмәскә тиеш! – дидем мин.
