Идегәй. Татар халык дастаны. Эпосы, легенды и сказания
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Идегәй. Татар халык дастаны - Эпосы, легенды и сказания страница 12
Аны әйтеп Идегәй,
Хансарайдан борылды.
Идегәй алай киткәндә,
Хан ханәше Йәникә,
Якасын ертып аһ итеп,
Ал тәхеткә егылды.
Аннан әйтте Йәникә:
– Аңлаган булсаң, ханиям,
Кобогылның кылганы —
Сине, мине хурлавы.
Пычагын алып кынабтан,
Безе белән болгавы –
Ил түгел, яу булганы.
Дүрт кисәккә бүлгәне —
«Идел, Җаек суларны,
Иртеш белән Чулманны[95],
Дүрт дәрьялы йортыңны
Дүрт бүләрмен», – дигәне;
Уртасыннан болгавы —
«Сарай белән Болгарны
Бер болгармын», – дигәне;
Иләк, чиләк дигәне —
Олы кызың Ханәкә,
Кече кызың Көнәкә —
Берәвен тиңләп иләккә,
Берәвен тиңләп чиләккә,
«Берәвен углым тиң күрсә,
Аңа да аңа сакла», —
дигәне, ай!
Ханәш аны әйткәндә,
Азамат ир Туктамыш
Йәникәгә аны әйтте:
– Ян йөрәкне яндырып
Ялганлама син, ханәш,
Сум йөрәкне сулкытып
Сумгыллама син, ханәш!
Яхшы ата Җантимер
Җандай күргән ир иде,
Яу да түгел – ил иде,
Аннан туган Кобогыл —
Ул да миңа яу булмас,
Дау бетереп яу кырган
Кобогыл миңа дау булмас.
Өрәге миннән каты булса да,
Кобогыл миңа үч булмас,
Синең дигән һич булмас,
Һич булмас, ай, һич булмас!
Йәникә ханәш анда әйтте:
– Яхшы атаның баласы —
Җантимердән туган Кобогыл,
Ул сиңа яу булмаса,
Ул сиңа үч булмаса,
Мин дигән һич булмаса,
Тугыз ирең чакырткыл,
Ерауларың алдыргыл,
Сынчыларың сынаткыл,
Өлкән бер туй кылдыргыл,
Ул кемлеген сынаткыл,
Анда мәлем[96] кылдыргыл,
Кобогыл дигән кем икән,
Кем икән әй, кем икән?
Туктамыштай олы хан
Аптырады, әйләнде,
Әйләнеп киңәш тапмады,
Тугыз ирен чакыртты.
Берәвен өйгә ингезеп,
Туктамыш хан анда әйтте:
– Иңсәңә суксам – иңкәймәс[97],
Искемне бирсәм – иләмәс[98],
Исәнтәй углы Ходайбирде батырым,
Син бер кереп тулгачы[99]! – дип иде,
Иңкәеп өйгә кергәчтән,
Кул
95
Чулман – Кама елгасы.
96
Мәлем – мәгълүм.
97
Иңкәю – иелү.
98
Искемне бирсәм – иләмәс – ягъни иске киемне бүләк итеп бирсәм дә кадерсезгә кимәс.
99
Тулгау – тезмәләп әйтү, җырлау.