сары бал,
Сары балны кем эчәр?
Икең бергә килгәндә,
Кайсыгыз батыр ир булса,
Алып та алып шул эчәр!
Субра алай дигәндә,
Җанбай уйга килгәндә,
Идегәй алып аны эчте.
Субра ерау анда әйтте:
– Афәрин, батыр икәнсең!
Ханга дуслык иткәндә,
Дуслыгың ничек итәрсең?
Ханга хаслык иткәндә,
Хаслыгың[158] ничек итәрсең?
Идегәй торып анда әйтте:
– Ханга дуслык иткәндә,
Чыгып кала бозармын,
Казнадан казна китереп,
Ханның күңелен табармын.
Ханга хаслык иткәндә,
Арсаеп[159] атка менәрмен,
Карчыга булып очармын,
Ханны куып басармын,
Балын канҗагама асармын;
Бүленгән куйдай итәрмен,
Бүректәй киеп китәрмен,
Казнасын алып илгә,
Ханлыкны лаек бигә бирермен,
Мин дигәнне кылырмын,
Дигәнемне кылмасам,
Атамның хәрәм углы булыем!
Сыпра сынлы суп ерау
Идегәй белән Җанбайны
Икесен бер сынап күргәчтән,
Туктамышка аны әйтте:
– Әй ханиям, ханиям,
Әйт дисең дә куймыйсың,
Әйтмәгә авызым бармыйдыр.
Бармаса да әйтием:
Кара лачын, Бүз тойгын —
Икесе ике ояның кошы икән,
Остазларыңа тоттырып,
Икәүне бер тургачка кундырдың.
Кашында торган ике ир:
Берәве аның олы угыл,
Маңлае чыкык[160], гүзәл булыр,
Батыр булыр шул угыл;
Җантая биреп утырган,
Җанбай аты аталган.
Ирне салкык[161] күренә —
Җанбаз[162] булыр шул угыл,
Кәмалның углы Киң Җанбай,
Сүзгә чичән ир Җанбай
Киңәш бирер картларга,
Яуга чыгар атларга,
Бездән дәүран үткәндә,
Сезгә дәүран җиткәндә,
Та кем калды ханнарга!..
Аргы угыл да бирге угыл,
Шул читтәге шул угыл —
Кош борынлы Кобогыл,
Бүре пычым[163] шул угыл,
Балтыры җуан, кулы үнән[164],
Җай татарга охшый шул угыл;
Ирене юка күренә —
Чичән икән Кобогыл,
Яурыны яссы, муйны озын,
Җәй тартмага кулы озын —
Мәргән икән Кобогыл;
Бармагы җиздәй маешкан —
Чибәр икән Кобогыл;
Чәче айдай балкыган —
Асыл
Хаслык – дошманлык.
Арсаю – тартынып тормау.
Чыкык – чыгынкы.
Салкык – салынкы, салпы.
Җанбаз – җан белән уйнаучы, осталык күрсәтүдә үз җанын хәтәргә куючы.
Пычым – сын, фигура.
Үнән – уңган, җитез.
